Page 4 - 11-02-2016a

4 DONDERDAG AMIGOE
11 FEBRUARI 2016

Een geschiedenis van het kleurenpalet op Arubaanse monumenten

Hoe het eiland zo kleurrijk werd

ORANJESTAD — Wie Foto: Olga van der Klooster (2016)
Aruba bezoekt, raakt Foto: Olga van der Klooster
onder de indruk van de
kleurenrijkdom. Het he- Foto: Olga van der Klooster (2007)
le eiland lijkt wel kleur
te ademen. Overal staan
huizen in groene, licht-
blauwe, roze, gele en ro-
de tinten. Geel komt het
meest voor en is duidelijk
favoriet. In de negentien-
de eeuw was het eiland
nog niet zo schilderach-
tig. De meeste huizen
waren gewoon wit van
de kalk waarmee men
zijn huis bepleisterde en
kalkte.

door Vakantiewoningen in Bringamosa. Tegenwoordig is Aruba Cunucuhuis te Washington. Vroeger werden de nok en de knik Eenvoudige stenen en lemen huizen buiten de stad bleven tot
Olga van der Klooster kleurrijker dan ooit. gepleisterd omdat ze anders lekten. Dakpannen zijn inmid- ver in de twintigste eeuw wit. De uiterst zeldzame cas di torto
met dank aan dels verbeterd, maar de traditie om ze te witten, maar nu met (1885) op Macuarima wordt door de bewoonster nog steeds
Michel Bakker verf, bestaat nog steeds omdat men het contrast zo mooi vindt. jaarlijks, tegen de kerstdagen, wit gekalkt. Haar woning is
daardoor in uitstekende staat.
Bijna niemand weet het kalk naar het hoofdeiland kale landschap, maar een de muren der huisen en an- Curaçao verscheept. Ook
tegenwoordig nog, de kalk- Curaçao. Van daaruit werd treurig dorp. De stenen cu- dere gebouwen in de Willem- kunstmatige kleurstoffen bruinrode kleislib uit de rooi Het kleurtrapje dat Olga
productie is immers allang de grondstof naar de omrin- nucuhuizen vond hij lelijk stad, aan de Overzijde van uit de chemische fabrieken in de kalkverf. De indianen maakte op de gevel van het
verdwenen, maar de ‘zuive- gende eilanden getranspor- en veel te massief voor hun de haven, op Pietermaay of op het Europese continent gebruikte deze aardstof al cunucuhuis in Schelpstraat
re’ en ‘vette’ lokale bluskalk teerd voor de bouw van for- geringe afmetingen. Hij had buiten de Steene Stadspoort legden deze lange, om- voor hun grottekeningen. 42 toont het plezier dat be-
was van uitstekende kwa- ten, landsgebouwen, stenen de trieste aanblik van het en op Scharlo voortaan niet slachtige route af. Ze waren Ook de stenen cunucuhui- woners hebben hun huis eens
liteit. Het was ooit één van cunucuhuizen, lemen hut- plaatsje nog wel kunnen meer met wit zullen mogen daardoor kostbaar. In Oran- zen buiten de stad bleven een andere kleur te geven.
Aruba’s belangrijkste ex- ten, waterbakken en zelfs verdragen wanneer de be- gepleisterd of gewasschen jestad ging men in de loop lang wit. Op de muren van
portartikelen. De kalk werd voor dichtpleisteren van lek- woners ‘hun huizen in op- worden; staande het aan van de negentiende eeuw een paar oude vervallen cu-
gemaakt van schelpen en ke daken. In de witkalkverf vallende bonte kleuren had- een ieder vrij om zoodanige wel over op het kleurwassen nucuhuizen te Canashito en
koraalstenen. Ze lagen hier roerde men hier vroeger een den geschilderd of wanneer andere koleur daartoe te van de muren. Misschien Santa Cruz vond ik onder
zo voor het oprapen langs de scheutje aloësap. Toen wij er afwisseling in kleur zou gebruiken als hij of zij zal omdat hier, net zoals in Wil- de kleurige verflagen eerst
kust. In provisorisch aange- in 1998 voor ons onderzoek zijn geweest’. verkiezen: zullende dus de lemstad, de bebouwing in de een paar lagen witkalk, wat
legde veldovens brandde naar verftechnieken de toen Martin had Willemstad nog genen die van en na de af- straten verdichtte, waardoor er op duidt dat de bewoners
de Arubaanse bevolking negentigjarige Thomas An- op zijn netvlies, waar men kondiging dezer hunne hui- de hoge lichtreflectie van de pas later besloten om ze
ze tot poeder. Het was de gela interviewden, vertelde verplicht was om de huizen sen of gebouwen laten wit witte muren hinderlijker en te kleurwassen. Misschien
grondstof voor metselspe- hij dat aloësap de kalkverf te ‘kleurwassen’. Artsen had- pleisteren of wasschen ver- schadelijker werd. Het wa- wachtte men hiermee tot
cie, pleister en voor het wit- glanzend maakte en een den namelijk ontdekt dat de beuren eene boete van vijf en ren eerst de landsgebouwen, er weer voldoende financi-
kalken van muren. Er zijn witmakend effect had, zoals hoge lichtreflectie van de twintig pezos van Agten.” de stenen stadscunucuhui- ele middelen waren. Door
nog steeds brandsporen van ‘blauwsel’ in witte was. witte muren schadelijk voor Het witkalkverbod gold ech- zen van rijke kooplieden en de komst van Lago in 1924
zulke ovens langs de noord- Aruba moet er door al die de ogen was en tot ‘sneeuw- ter niet op Aruba. Het was stenen kerken die een kleur kregen veel Arubanen het in
kust te vinden. Van de vaste oogverblindend witte hui- blindheid’ leidde. Gouver- hier ook niet eenvoudig om kregen. Getooid in hun dure dat opzicht een stuk beter.
ovens resteert alleen nog die zen en hutten sprookjesach- neur Kikkert kondigde aan pigmenten te komen. Europese tinten straalden Geleidelijk aan werd nadien
in Rancho. tig hebben uitgezien. Maar daarom in 1817 uit voorzorg Steenbrokken uit de steen- ze status en rijkdom uit. ook het achterland kleurrij-
In de achttiende en negen- de reiziger en geoloog Karl een ‘witkalkverbod’ voor de groeven van Duitsland, Uit mijn kleuronderzoek ker.
tiende eeuw vervoerden Martin vond Oranjestad in dicht bebouwde stadswijken Frankrijk, Engeland en blijkt dat eenvoudige lemen In deel 2 van dit artikel aan-
handelsschepen haast weke- 1887 met al die ‘onaanzien- in deze hoofdstad af. Voort- Italië werden eerst in Ne- hutten echter tot ver in de dacht voor de pigmenten die
lijks tientallen vaten blus- lijke huizen en armoedige aan moest men een kleurtje derland in stampmolens tot twintigste eeuw gewoon men in het negentiende-
strohutten’ in het dorre en aan de kalkverf toevoegen. verfpoeder fijngemalen en witgekalkt werden, op een eeuwse Oranjestad gebruik-
Zo niet, dan kreeg men een pas daarna naar het lands- enkele hut na. Bij de inmid- te.
Drs. Olga van der Klooster is directeur van Plantage Zorg boete van ‘vijf en twintig pe- magazijn op het hoofdeiland dels verdwenen ‘cas di torto’
en Hoop, Bureau voor het Gebouwde Erfgoed in Heem- zos van Agten’: Jamanota 26, vond ik fijne
stede. Zij is achitectuurhistoricus, specialist restauratie- “Gelast wordt bij deze: dat
technieken en historisch kleurgebruik in de architectuur.
Van der Klooster werkt in het Nederlands Caraibisch ge-
bied, Suriname en Nederland. Samen met de archeoloog
en architectuurhistoricus drs. Michel Bakker schreef zij
het standaardwerk ‘Bouwen op de Wind, Architectuur en
Cultuur van Aruba’ (2008) en ‘Monumentengids Aruba’
(2011).