Page 13 - HOH
P. 13

Diaranson, 5 November 2025                                     AWEMainta                                                  SALUD            17
















                E daño duradero di ignora







       lucha emocional di un mucha









       PA decadanan, luchanan (‘struggles’) cu salud mental di mucha

       hopi biaha ta ser descarta pa mayornan y cuidadonan como “djis
       un fase.” Un mucha cu ta tristo, cera, ansioso, of cu ta comporta
       malo ta ser bisa pa “bira fuerte”, enfoca riba scol, of cu “e lo pasa

       di mes”. Pero e reaccion casual aki, maske cu bon intencion, por
       haci daño duradero.


       Problemanan di salud mental den mucha ta real, y nan no ta desa-
       parece magicamente cu tempo. Segun e Organisacion Mundial di

       salud (WHO), un di cada shete mucha y hoben ta experiencia un
       desorden mental. Esakinan ta inclui ansiedad, depresion, condi-
       cionnan di comportacion, y retonan mas serio manera trauma y

       PTSD.


       Ora un mayor  ta descarta e  angustia di nan yiu como  algo
       temporal of pa busca atencion, dos cos ta pasa: E mucha no ta              y relacionnan. Den casonan severo, e por hiba na auto-daño of
       haya yudansa, y nan ta cuminsa kere cu nan sintimentonan no ta             suicidio.

       valido. Cu tempo, e mensahe ey ta ser internalisa—locual ta hiba
       na berguensa, isolacion, of resultadonan hasta pio.                        Door di descarta señalnan trempan, mayornan sin intencion ta
                                                                                  tarda intervencion—siendo cu tratamento trempan hopi biaha ta
       Dicon hopi biaha e ta ser ignora                                           esun mas efectivo.

       Hopi mayor berdaderamente ta preocupa pa e bienestar di nan
       yiunan, pero kisas ta falta e hermentnan pa reconoce e luchanan            Kico mayornan por haci enbes di esey
       emocional. Tin biaha e ta cultural: Salud mental no ta algo cu a           Ningun hende ta spera cu mayornan tin tur e contestanan, pero
       ser discuti habri den e manera cu nan mes a lanta. Otro biahanan,          scucha sin husga ta un bon luga pa cuminsa. Ora un mucha bisa

       e ta negacion—un creencia cu si nan reconoce un problema di                cu algo ta sinti robes, kere nan. Papia cu un pediatra, consehero
       nan yiu, ta nifica cu nan a faya como mayor.                               di scol, of un profesional di salud mental. Tin maneranan adecua
                                                                                  pa e edad pa sostene muchanan emocionalmente sin ‘label’ nan

       Den otro casonan, mayornan simplemente ta interpreta e sinto-              of haci nan sinti kibra.
       manan robes. Un hoben (‘teenager’) cu ta drumi henter dia por
       ser mira como floho, siendo cu en realidad e ta deprimi. Un mucha          Salud mental no ta trata di debilidad—e ta trata di conscienti-
       cu ta explota kisas no ta “malo”—e por ta lidiando cu ansiedad,            sacion y cuido. Mescos cu bo lo hiba bo yiu dokter pa keintura, bo
       trauma, of problemanan sensorial.                                          mester tuma accion si nan ta luchando emocionalmente.



       E riesgo di no haci nada                                                   Yam’e “djis un fase” por sinti manera un contesta facil, pero hopi
       Problemanan di salud mental cu no ser trata den infancia hopi              biaha e ta stroba curacion real. Muchanan merece di ser scucha,

       biaha ta bira pio den adolescencia y bida adulto. Muchanan cu              comprendi, y sosteni—no descarta. Mas trempan nos tuma nan
       no ta haya sosten tin mas chens di haya dificultad na scol, tin            salud mental na serio, mas miho chens nan tin na un futuro stabiel
       problemanan social, y enfrenta retonan a largo plaso cu trabou             y yen di confiansa.
   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18