Page 13 - HOH
P. 13
Diaranson, 5 November 2025 AWEMainta SALUD 17
E daño duradero di ignora
lucha emocional di un mucha
PA decadanan, luchanan (‘struggles’) cu salud mental di mucha
hopi biaha ta ser descarta pa mayornan y cuidadonan como “djis
un fase.” Un mucha cu ta tristo, cera, ansioso, of cu ta comporta
malo ta ser bisa pa “bira fuerte”, enfoca riba scol, of cu “e lo pasa
di mes”. Pero e reaccion casual aki, maske cu bon intencion, por
haci daño duradero.
Problemanan di salud mental den mucha ta real, y nan no ta desa-
parece magicamente cu tempo. Segun e Organisacion Mundial di
salud (WHO), un di cada shete mucha y hoben ta experiencia un
desorden mental. Esakinan ta inclui ansiedad, depresion, condi-
cionnan di comportacion, y retonan mas serio manera trauma y
PTSD.
Ora un mayor ta descarta e angustia di nan yiu como algo
temporal of pa busca atencion, dos cos ta pasa: E mucha no ta y relacionnan. Den casonan severo, e por hiba na auto-daño of
haya yudansa, y nan ta cuminsa kere cu nan sintimentonan no ta suicidio.
valido. Cu tempo, e mensahe ey ta ser internalisa—locual ta hiba
na berguensa, isolacion, of resultadonan hasta pio. Door di descarta señalnan trempan, mayornan sin intencion ta
tarda intervencion—siendo cu tratamento trempan hopi biaha ta
Dicon hopi biaha e ta ser ignora esun mas efectivo.
Hopi mayor berdaderamente ta preocupa pa e bienestar di nan
yiunan, pero kisas ta falta e hermentnan pa reconoce e luchanan Kico mayornan por haci enbes di esey
emocional. Tin biaha e ta cultural: Salud mental no ta algo cu a Ningun hende ta spera cu mayornan tin tur e contestanan, pero
ser discuti habri den e manera cu nan mes a lanta. Otro biahanan, scucha sin husga ta un bon luga pa cuminsa. Ora un mucha bisa
e ta negacion—un creencia cu si nan reconoce un problema di cu algo ta sinti robes, kere nan. Papia cu un pediatra, consehero
nan yiu, ta nifica cu nan a faya como mayor. di scol, of un profesional di salud mental. Tin maneranan adecua
pa e edad pa sostene muchanan emocionalmente sin ‘label’ nan
Den otro casonan, mayornan simplemente ta interpreta e sinto- of haci nan sinti kibra.
manan robes. Un hoben (‘teenager’) cu ta drumi henter dia por
ser mira como floho, siendo cu en realidad e ta deprimi. Un mucha Salud mental no ta trata di debilidad—e ta trata di conscienti-
cu ta explota kisas no ta “malo”—e por ta lidiando cu ansiedad, sacion y cuido. Mescos cu bo lo hiba bo yiu dokter pa keintura, bo
trauma, of problemanan sensorial. mester tuma accion si nan ta luchando emocionalmente.
E riesgo di no haci nada Yam’e “djis un fase” por sinti manera un contesta facil, pero hopi
Problemanan di salud mental cu no ser trata den infancia hopi biaha e ta stroba curacion real. Muchanan merece di ser scucha,
biaha ta bira pio den adolescencia y bida adulto. Muchanan cu comprendi, y sosteni—no descarta. Mas trempan nos tuma nan
no ta haya sosten tin mas chens di haya dificultad na scol, tin salud mental na serio, mas miho chens nan tin na un futuro stabiel
problemanan social, y enfrenta retonan a largo plaso cu trabou y yen di confiansa.

