Page 34 - BDA21APRIL2015
P. 34

B10                                                                                                                 lesa

Diamars 21 APRIL 2015

      Medio pa conocemento historico y cultural

Un di e hopi metanan di          caciba (Jamaica), Kasike        cu nan ehercitonan di arma       Aparte di e tragedia humano     E apertura a tuma luga con-
arte visual ta pa funciona       Hatuey (Cuba, Rep.Dom.),        di candela, cayon, cabay, ca-    aki, ta igualmente cruel cu     huntamente cu un lectura di
como un medio pa yuda            Kasike Bohekio (Haiti), Ka-     cho, spada, lansa y flecha di    awendia e historia aki no ta    Dr. Oswald Wever tocante
desaroya conocemento,            sike Anacaona (Haiti), Ka-      metal, y cu nan engañonan y      inclui den e curiculo di edu-   su investigacion encuanto
aprecia y desaroyo di nos        sike Caonabo (Rp. Dom.,         malesanan fatal. E esfuerso y    cacion na Aruba. Pues edu-      “Structura Genetico Indian
cultura y di nos historia.       Bahamas), Kasike Agueybana      sacrificio di e Kasikenan ta-    cacion semper a nenga nos       di e Populacion Arubano”.
Pa yuda logra e meta aki na      (Pto. Rico) y Kasike Manaure    bata envano. Nan tur a perde     pueblo Arubano di siña to-      E combinacion tematico di
Aruba, Stan Kuiperi, artista     (Venezuela, Aruba, Corsou,      nan bida cruelmente, nan         cante e periodo importante      ciencia y arte a cay masha na
Arubano profesional y pi-        Bonaire).                       famianan, nan pueblonan cu       aki di nos propio region y      agrado di e publico grandi cu
onero cu un carera extenso       Tur e Kasike nan aki a lanta y  a sucede masalmente, y nan       nos propio pasado. Ta obvio     e yena e sala completamente.
den arte local y internacional,  a purba defende e Paraiso Ca-   historia y cultura. Den ape-     cu ta otro intento di e mente   Profesor Adi Martis, His-
recientemente a re- inaugura     ribense contra e invasion, e    nas 30 aña, e cultura indigena   colonisado pa stroba cono-      toriador di Arte y escritor, a
su obra di arte yama “Kasike.    guera, e teror y e masacrenan   Caribense a keda destrui casi    cemento, aprecio y desaroyo     introduci Stan Kuiperi na e
Monumento pa un Paraiso          na man di e conkistadonan       totalmente.                      propio di nos cultura pa me-    publico. Despues Stan Kui-
Perdi” na Departamento                                                                            dio di manipulacion educa-      peri a tene un presentacion
Arubiana/Caribiana di Bib-                                                                        tivo den nos scolnan. Esaki ta  tambe encuanto e origen y
lioteca Nacional.                                                                                 un contraste grandi cu edu-     meta di su creacion, den cual
E obra/instalacion di arte aki                                                                    cacion den demas paisnan        e ta gradici Biblioteca Nacio-
a haya su primicia den pasado                                                                     Caribense.                      nal Arubiano/ Caribense pa
durante e exposicion Rosea                                                                        A base di esaki, Stan Kui-      nan cooperacion pa facilita e
Nobo na Insight Founda-                                                                           peri a crea e obra/instalacion  exposicion.
tion, un exposicion pre- Bi-                                                                      di arte visual “Kasike” como    Ta di spera cu otro instan-
enal di Arte di Aruba, y a im-                                                                    un monumento pa recorda y       cianan concerni manera
pacto e publico y criticonan                                                                      conmemora nos propio his-       Museo Arkeologico sa di
di arte internacional.                                                                            toria. Como monumento in-       sigui e ehempel positivo aki,
“Kasike. Monumento pa un                                                                          teresante cu ta biaha di sitio  den luga di nenga y tene su
Paraiso Perdi” ta e resultado                                                                     pa sitio den nos comunidad,     portanan cera pa proyectonan
investigacion di Stan Kui-                                                                        e obra ta comparti informa-     similar. Mas tanto ainda si e
peri encuanto e historia di                                                                       cion y conocemento valioso      proyecto ta cuadra 100% cu e
7 Kasike (spelling di e pro-                                                                      pa nos comunidad Arubano.       contenido di e museo cu tin
nunciacion original Taino)                                                                        E instalacion ta crea un am-    e deber pa educa y informa
cu tabata goberna e islanan                                                                       biente y espacio contempla-     pueblo.
principal den Caribe tempo                                                                        tivo cu iluminacion y zonido    E exposicion
cu e ‘Conquistadores’ Spaño                                                                       special, cu ta confronta e      “Kasike:Monumento pa un
a invadi e region Caribense                                                                       bishitante cu e nombernan y     Paraiso Perdi” ta habri pa pu-
masalmente. Ta trata di e                                                                         simbolismo relaciona cu e 7     blico na BNA Bachstraat5,
añanan1492 te mas o menos                                                                         Kasikenan. Tambe tin infor-     durante oranan di trabou.
1530, pues 30 te 40 aña.                                                                          macion educativo cu ta conta    Durante e proximo siman-
E 7 Kasike nan tabata per-                                                                        e historia relevante di cada    nan scolnan secundario in-
sonanan real, personahenan                                                                        Kasike, pa e bishitante por     teresa den un excursion por
historico y bon documenta                                                                         experiencia un parti di nos     yama 582 6924 y palabra un
pa e historiadonan Spaño.                                                                         pasado pa medio di e bida y     bishita guia na e exposicion.
Ta trata aki di Kasike Agua-                                                                      lucha di e personahenan aki.    Bista di e obra “Kasike:
                                                                                                  Tur esaki a impresiona e pu-    Monumento pa un Paraiso
                                                                                                  blico profundamente.            Perdi”.q

Zonido pa gara sangura cu ta transmiti chikungunya

Aparatonan lo duna alerta        ta genera un zonido particu-    crea un version Colombiano       E pregunta ta cu esaki lo       virus y hendenan a bira malo,
riba e presencia excesivo        lar, cu e aleteo di e sangura   cu ta efectivo y ta costa me-    yuda pa combati e virusnan      y tin casonan cu a wordo bisa
di sangura den un zona           muhe y macho ta zona dife-      nos.                             aki mundialmente, ya cu tin     cu tin hende a muri di un di e
determina. Bin cu nove-          rente y cu solamente medi-      E procedemento pa logra cu e     hende cu a muri sea di den-     virusnan aki nos no por bisa.
dadnan di trampa pa ter-         ante un ‘acople armonico’ di    ‘cantica’ perfecto ta uno mo-    gue of chikungunya. Na Aru-     Rond mundo si tin hende cu
mina cu e sangura Aedes          e zonidonan ey ta posibel di    lester: pone e sangura drumi     ba tambe nos a topa cu ambos    a muri di dje.q
Aegypti, responsabel di          e reproduccion. Den otro pa-    cu friu y asina cu el a haya
e propagacion di e virus         labra “e macho ta frei e muhe   anestesia, un cabey humano
chikungunya, e mision tin        tocando un cantica y e muhe     ta wordo pega na dje. Ora cu
ocupa un grupo di inves-         ta dicidi si ta copula of no,”  el a lanta, e insecto por move,
tigado di e Universidad di       Hoo-ver Pantoja ta splica,      pero ta keda mara na un pun-
Antioquia.                       kende ta un di e investiga-     to fiho. Esaki ta permiti pe
E proyecto a cuminsa na mita     donan. E idea ta gaña e san-    cansa y graba su zonido cu un
di 2014, prome cu ta confir-     guranan unda cu ta atrae nan    microfon.
ma e prome casonan di infec-     cu su zonido natural na un      Esunnan responsabel di e
cion den e departamento di       trampa.                         estudio ta e grupo di inves-
Bolivar. E obhetivo, e tempo     E aparatonan aki lo sirbi pa    tigacion Sistema Embebidos
ey, tabata pa yuda controla e    activa e alarmanan ora tin un   e Inteligencia Computacio-
problema di salud publica cu     aumento di sangura. E tram-     nal (Sistemic), e Programa
historicamente a representa      panan aki no ta algo nobo.      di Estudio y Control di En-
dengue, transmiti pa e mesun     Sinembargo, e investiga-        fermedad Tropical (Pecet)
vector. Awo, e trampanan         donan a logra precisa cu aun-   y e Grupo di Entomologia
aki, por ataca ambos virus.      ke e comportacion di e san-     Universidad di Antioquia
E analisisnan anterior riba e    gura ta manera den cualkier     (Geua). E financia ta bin di
anatomia di Aedes Aegypti a      pais, tin variacion lihe den e  recursonan di universidad cu
determina cu e sanguranan        zonido segun cu e zona geo-     estudionan halto y di e Uni-
                                 grafico. Di eynan e interes pa  versidad di Purdue di Merca.
   29   30   31   32   33   34   35   36   37   38   39