Page 2 - HOH
P. 2
10 LOCAL AWEMainta Dialuna, 25 Augustus 2025
Duda pa Vacuna y su Implicacionnan pa Salud Publico
PA hopi tempo, vacunanan tabata un di e hermentnan di mas
poderoso den medicina moderno. Nan a caba cu ‘smallpox’, casi
elimina polio, y a preveni un cantidad incontabel di morto causa
pa malesanan manera sarampi, difteria y griep. Sin embargo,
apesar di un consenso cientifico abrumador, duda pa vacuna a
bira un di e menasanan principal pa salud publico global.
Organisacion Mundial di Salud (WHO) a inclui duda pa vacuna
den e top dies menasanan pa salud rond mundo. No ta trata
simplemente di un escogencia individual, sino di un riesgo colec-
tivo. Vacunacion ta depende di inmunidad colectivo: ora sufi-
ciente hende ta vacuna, malesanan no por plama facilmente,
protegiendo hasta esnan cu no por vacuna pa motibonan medico.
Pero ora un parti significante di e poblacion ta nenga di vacuna,
e escudo protector ey ta basha abou.
Brotenan recien ta duna evidencia inkietante. Na Merca y partinan
di Europa, sarampi—un malesa cu un tempo a ser declara elim-
ina—a bolbe aparece debi na e caida den e porcentahe di vacu-
nacion. Den comunidadnan unda malinformacion ta plama mas
lihe cu echo, malesanan cu pa hopi tempo tabata considera venci
ta haciendo un regreso. E pandemia di COVID-19 a revela ainda
mas kico ta na wega: vacunacion no tabata solamente un asunto
di salud personal, sino un piesa clave pa stabilidad economico, bringa batayanan bieu di nobo contra malesanan cu un tempo
reapertura social y recuperacion global. tabata bou di control.
Dicon, anto, hende ta duda? E motibonan ta compleho. Algun no Pues, kico por ser haci? Solucionnan mester bay mas leu cu punta
ta confia gobiernonan of companianan farmaceutico, y ta mira dede of descarta esnan sceptico como ignorante. Comunicacion
campañanan di vacunacion como algo politico of impulsa pa ta importante. Autornan di salud publico mester atende cu
ganashi. Otronan tin miedo di efectonan secundario, un miedo miedonan cu transparencia, reconoce erornan historico, y dialoga
amplifica pa malinformacion viral online. Creencianan cultural y cu comunidadnan en bes di duna nan sermon. Campañanan di
religioso tambe ta hunga un rol, mescos cu abusonan historico educacion mester enfoca no solamente riba hecho, sino tambe
den medicina cu a laga un herencia di desconfiansa atras den riba empatia—scuchando preocupacionnan y combatiendo
cierto comunidadnan. malinformacion cu claridad y pasenshi.
Pero un cos mester ta cla: opinionnan basa riba supuesto “estu- Igualmente importante, plataformanan di red social mester asumi
dionan den sombra”—investigacion marginal cu e comunidad mas responsabilidad. E algoritmonan cu ta amplifica malinforma-
medico no ta reconoce—ta costa bida. Si abo personalmente cion por tin consecuencia mortal. Regulacion y supervision proac-
scoge pa no vacuna, e decision ey por ta bo asunto. Pero e tivo no ta opcional mas; nan ta necesario pa siguridad publico.
momento cu bo cuminsa convence otronan pa nenga di vacuna, y Finalmente, duda pa vacuna ta forsa nos pa confronta un prob-
nan negacion ta hiba na malesa of morto, e peso moral ta cambia lema social mas profundo: confiansa. Vacuna no ta djis un
drasticamente. Na ki punto plama malinformacion cu ta hiba na prueba di ciencia, sino un prueba di solidaridad. Nan ta exigi pa
morto cu por a ser preveni ta bira mas cu negligencia? Na ki nos reconoce cu nos salud ta mara na esun di nos prohimo, y cu
punto e ta yega cerca di responsabilidad moral—si no legal—pa libertad individual no por bin a costo di sobrevivencia colectivo.
asesinato?
E implicacionnan pa salud publico ta bay mas leu cu brote di
malesa. Duda pa vacuna ta kibra confiansa den institucionnan CLICK AKI
medico, ta mina decadanan di progreso den educacion di salud,
y ta desvia recurso for di innovacion pa control di daño. En bes di
dirigi fondo pa avansa tratamento, gobiernonan ta ser forsa pa

