Page 7 - HOH
P. 7
4 LOCAL AWEMainta Diabierna, 11 April 2025
Ken realmente ta paga e prijs?
E moralidad selectivo di impuestonan
riba productonan dañino pa salud
IMPUESTO riba productonan malo pa salud, conoci como ‘sin-
tax’ hopi biaha ta wordo elogia como hermentnan pa promove
salud publico y genera entrada—dirigi riba productonan
manera alcohol, tabaco, y bebidanan yena cu sucu, cu ta wordo
considera dañino pa sociedad. Den teoria, e impuestonan aki
ta desanima comportacion insaludabel mientras cu nan ta
financia cuido medico y educacion. Pero den practica, e manera
cu gobiernonan ta scoge ki productonan pa impone impuesto
riba nan—y cualnan pa ignora—ta revela un hipocresia preo-
cupante, specialmente den un luga manera Aruba.
Tuma e relacion di Aruba cu alcohol y tabaco. Ambos ta
wordo consumi den cantidadnan grandi, ambos ta contribui
na enfermedadnan cronico y problemanan social, y ambos ta argumenta pa “libertad di consumidor,” y adverti tocante daño
obhetivonan ampliamente acepta pa impuestonan. Y cu rason— economico.
prijsnan mas halto a wordo demostra di reduci consumo,
particularmente entre hobennan y gruponan di entrada abou. E resultado? Un sistema di impuesto cu ta scoge su batayanan
E entrada por wordo uza pa financia hospitalnan, campañanan cuidadosamente—no basa riba loke ta mas dañino, sino riba
di conscientisacion, y cuido a largo plaso. Esaki ta ta e best loke ta mas politicamente sigur. Esaki ta mina confiansa publico
case scenario pa cu un sin-tax. y debilita e credibilidad di politica di salud. Si realmente nos ta
preocupa tocante promove estilonan di bida saludabel y reduci
Pero tin mas productonan dañino—manera bebidanan yen di presion riba nos sistema di cuido medico, e ora ey nos tin cu ta
sucu, cumindanan ultra-procesa, y snacksnan halto den sodio. honesto tocante e inconsistencia den nos acercamento.
A pesar di ta contribuidornan grandi na aumento di cifranan di
diabetes, obesidad, y enfermedad di curason, hopi biaha nan Tin tambe un dimension moral. Con un gobierno por pretende
ta scapa e mesun nivel di scrutinio y impuestonan. Dicon? di proteha salud publico mientras cu e ta cera wowo pa produc-
tonan cu ta haci daño na dje—simplemente pasobra nan ta
E contesta ta sinta den dos berdad incomodo: dependencia economicamente conveniente? Esey no ta maneho; esey ta
economico y influencia di industria. politica. Y e ta haci un mal servicio na e mesun comunidadnan
Aruba, mescos cu hopi economia chikito, ta depende hopi cu e impuestonan aki supuestamente ta yuda.
riba cierto sectornan pa entrada y empleo. Companianan
local di bebida, tiendanan di conveniencia, y importadornan Si Aruba kier ta serio tocante sin-tax, e ora ey ta tempo pa
di cuminda tur ta depende riba bende exactamente e produc- amplia e alcance. Si, impone impuesto riba alcohol y tabaco—
tonan halto den sucu y vet aki. Impone impuestonan nobo riba pero tambe riba bebidanan yena cu sucu, cumindanan procesa,
nan ta risca reaccion di negoshinan local, perdida di trabou, y otro productonan di riesgo halto pa salud. Uza e entrada pa
of hasta consecuencia politico. Pues gobiernonan ta duda— financia programanan di nutricion, apoya agricultornan local,
hasta ora e argumento di salud publico ta cla. y mehora acceso na opcionnan saludabel. Y mas importante:
resisti e presion for di industrianan cu ta priorisa ganashi riba
Na mesun momento, industrianan poderoso a siña con pa hende.
proteha nan ganashi. A traves di lobbying, donacionnan, y
campañanan mediatico, nan ta forma opinion publico y influ- Inconsistencia den impuestonan ta mas cu un buraco den
encia legisladonan. E industrianan di alcohol y tabaco a haci politica—e ta un refleho di ken ta mantene poder, y ken su
esaki pa decadanan prome cu presion publico finalmente a interesnan ta wordo proteha. Si nos kier construi un Aruba mas
pusha regulacion. Awor, e industrianan di cuminda y bebida saludabel y mas sostenibel, nos tin mester di impuestonan cu
procesa ta uzando e mesun strategia: tira duda riba ciencia, ta refleha nos balornan—no solamente nos miedonan.