Page 7 - HOH
P. 7

4      LOCAL                                                  AWEMainta                                               Diabierna, 11 April 2025





                                                    Ken realmente ta paga e prijs?


       E moralidad selectivo di impuestonan




              riba productonan dañino pa salud







       IMPUESTO riba productonan malo pa salud, conoci como ‘sin-
       tax’ hopi biaha ta wordo elogia como hermentnan pa promove

       salud publico y genera entrada—dirigi  riba productonan
       manera alcohol, tabaco, y bebidanan yena cu sucu, cu ta wordo
       considera dañino pa sociedad. Den teoria, e impuestonan aki
       ta desanima comportacion insaludabel mientras cu nan ta
       financia cuido medico y educacion. Pero den practica, e manera

       cu gobiernonan ta scoge ki productonan pa impone impuesto
       riba nan—y cualnan pa ignora—ta revela un hipocresia preo-
       cupante, specialmente den un luga manera Aruba.



       Tuma e relacion di Aruba cu alcohol  y tabaco. Ambos ta
       wordo consumi den cantidadnan grandi, ambos ta contribui
       na enfermedadnan cronico y problemanan social, y ambos ta                  argumenta pa “libertad di consumidor,” y adverti tocante daño
       obhetivonan ampliamente acepta pa impuestonan. Y cu rason—                 economico.

       prijsnan mas halto a wordo demostra di reduci consumo,
       particularmente entre hobennan y gruponan di entrada abou.                 E resultado? Un sistema di impuesto cu ta scoge su batayanan
       E entrada por wordo uza pa financia hospitalnan, campañanan                cuidadosamente—no basa riba loke ta mas dañino, sino riba

       di conscientisacion, y cuido a largo plaso. Esaki ta ta e best             loke ta mas politicamente sigur. Esaki ta mina confiansa publico
       case scenario pa cu un sin-tax.                                            y debilita e credibilidad di politica di salud. Si realmente nos ta
                                                                                  preocupa tocante promove estilonan di bida saludabel y reduci
       Pero tin mas productonan dañino—manera bebidanan yen di                    presion riba nos sistema di cuido medico, e ora ey nos tin cu ta
       sucu, cumindanan ultra-procesa, y snacksnan halto den sodio.               honesto tocante e inconsistencia den nos acercamento.

       A pesar di ta contribuidornan grandi na aumento di cifranan di
       diabetes, obesidad, y enfermedad di curason, hopi biaha nan                Tin tambe un dimension moral. Con un gobierno por pretende
       ta scapa e mesun nivel di scrutinio y impuestonan. Dicon?                  di proteha salud publico mientras cu e ta cera wowo pa produc-

                                                                                  tonan cu ta haci daño na dje—simplemente pasobra nan ta
       E contesta ta sinta den dos berdad  incomodo: dependencia                  economicamente conveniente? Esey no ta maneho; esey  ta
       economico y influencia di industria.                                       politica. Y e ta haci un mal servicio na e mesun comunidadnan
       Aruba, mescos  cu  hopi economia  chikito,  ta depende hopi                cu e impuestonan aki supuestamente ta yuda.
       riba cierto sectornan  pa entrada y empleo. Companianan

       local di bebida, tiendanan di conveniencia, y importadornan                Si Aruba kier ta serio tocante sin-tax, e ora ey ta tempo pa
       di cuminda tur ta depende riba bende exactamente e produc-                 amplia e alcance. Si, impone impuesto riba alcohol y tabaco—
       tonan halto den sucu y vet aki. Impone impuestonan nobo riba               pero tambe riba bebidanan yena cu sucu, cumindanan procesa,

       nan ta risca reaccion di negoshinan local, perdida di trabou,              y otro productonan di riesgo halto pa salud. Uza e entrada pa
       of hasta consecuencia politico. Pues gobiernonan ta duda—                  financia programanan di nutricion, apoya agricultornan local,
       hasta ora e argumento di salud publico ta cla.                             y mehora acceso na opcionnan saludabel. Y mas importante:
                                                                                  resisti e presion for di industrianan cu ta priorisa ganashi riba
       Na  mesun  momento, industrianan poderoso  a siña  con  pa                 hende.

       proteha nan  ganashi. A traves  di lobbying, donacionnan,  y
       campañanan mediatico, nan ta forma opinion publico y influ-                Inconsistencia den impuestonan ta mas cu un buraco den
       encia legisladonan. E industrianan di alcohol y tabaco a haci              politica—e ta  un refleho di  ken ta  mantene poder,  y  ken su

       esaki  pa  decadanan  prome  cu  presion  publico  finalmente  a           interesnan ta wordo proteha. Si nos kier construi un Aruba mas
       pusha regulacion. Awor, e industrianan di cuminda y bebida                 saludabel y mas sostenibel, nos tin mester di impuestonan cu
       procesa ta uzando e mesun strategia: tira duda riba ciencia,               ta refleha nos balornan—no solamente nos miedonan.
   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11   12