Page 11 - bon-dia-aruba-20200425
P. 11

A11
                                                                                                      opinion Diasabra 25 aPriL 2020
            Arthur Giel:

                                 Piscadonan ta bolbe pidi gobierno pa cambia leynan

                                                            cu ta perhudica piscado



            Piscadonan  victima  di  stigmatisacion  constante-  responsable tin un laso cu lama y e ta trata lama cu  ho di naturalesa, pesca y recursonan marino. Pis-
            mente                                           respet. E sa cu e tin di cuida su recurso. Mayoria di  cado no ta contra pa yuda proteha nada pero
                                                            piscado local ta gara pa come y bende algo cu famia  no por ta asina tampoco cu cada biaha ta e
            ORANJESTAD - Piscadonan den e ultimo 30  y amigo pa un poco zakgeld extra. No lubida cu  piscado ta esun cu ta mal mira y cu ta piscado
            añanan ta esunnan cu mas a keda perhudica  piscamento tin hopi gasto. Material ta carisimo. Sin  ta esun ta esun perhudica cu tin di sacrifica
            cu un racha di leynan cu ta perhudica neta-     conta riesgonan halto y castigo di clima riba lama.  y perde derecho. Cambia e ley y haciele drechi.
            mente piscado. Hasta por bisa cu parce cu e  Niun piscado ta haciele pa bira miyonario. Pisca-  Piscamento ta esencial! Ban papia di con pa haciele
            causanan ambiental y of turismo ta haci e pis-  mento ta den nan sanger.                        miho involucrando piscadonan y teniendo cuenta
            cadonan luci como e malvado. E stigmatisa-                                                      no unicamente cu naturalesa pero cu e hende cu
            cion aki cu ta tumando luga door di e supues-   Na 2014 sin consulta. Sin envolvi niun hende sin  ta central, den e caso aki, e piscadonan. Piscadonan
            to  conscientisacion  pa  salba  especie  marino  consulta cu piscado, ata gobierno ta declara diripi-  por juist yuda. Piscado ta riba lama y por ta e prome
            constantemente  ta  haci  e  trabou  di  piscado  ente  cu  Spaans  Lagoen  pasa  pa  parke  Arikok  na  wowo y alarma pa cosnan riba lama. Bringando y
            mustra e "malo" sin tene cuenta cu e humilde  2014 como area di naturalesa protegi. Otro tratado  perhudicando  piscado  ta  trahando  hustamente
            piscado. E no ta asina y no mester ta asina. Un  di añanan 70. Proteha algo no ta e problema,  contra e propio intencionnan di tratado of inten-
            piscado ta cuminda e ta busca, su pan di cada  pero yega prohibi sin envolvi piscado ta con-    cionnan di proteccion. Bin bij, cambi'e ley!
            dia.                                            tra  e  propio  tratadonan.  Ey  diripiente  tambe
                                                            ata borchi cu no por pisca ey mas (riba e brug por  Actualmente paso cos a sali den publicidad, ta core
            Ban wak algun ehempel di ley cu ta perhudica pis-  ehempel). No ta conscientisa, no ta trece maneho,  bisa den prensa cu ta bin cu cambio (atrobe). Pis-
            cado. E ley di harpun of prohibicion di tira pisca.  djis patsboem kita of prohibi cos. Ta inaceptabel!  cadonan no ta kere palabra mas. Ta desde 2001, tur
            Un  ley  bou  di  proteccion  di  naturalesa  (natuur-  Ta cua piscado lo kier traha cu autoridad mas? Ta  minister a cuminsa yen di briyo y boca grandi pero
            beschermingsverordening) pero cu ta resulta den  cual piscado lo por confia cualkier persona cu ta  despues a lubida riba e plegaria di piscado. Mester
            un prohibicion extremo y cu no ta duna espacio pa  papia di protege naturalesa mas? Atrobe ta piscado  tuma decision y duna opdracht pa cambia e LB-
            maneha ni e recurso ni piscamento. Con e ley a ki  ta e boeman!                                 HAM pa trece cambio na fabor di piscadonan. Punt
            a bin den otro ta cuminsa den añanan 70 of 80 caba                                              uit. No laga e proposicion pa cambio keda drumi,
            ora  turismo  a  cuminsa  haya  poder  (economico),  Colmo di los colmo ta na 2017 ta bin cu lista di  dunele prioridad.
            a cataloga harpun como arma, despues a cuminsa  especie cu kier proteha. E rumor tabata circula ber-
            cu prohibi harpun cierto distancia, despues a bin  dad hopi tempo pero ora tabata puntra rond niun  Por  ultimo,  por  a  lesa  un  "maneho  temporario"
            cu un lista di pisca di rif cu no mag tira. Pero... al  instancia tabata sa algo. Niun a bin padilanti. No ta  unda ta pidi "tur piscado" bay registra na LVV, hasta
            parecer di e trahado di ley, esakinan no tabata por  envolvi ni scucha of consulta cu piscado. Un lista  electronico. Pues ta mustra cu ta un y tur por regis-
            a ser enforsa of no tabata perhudica e piscado su-  cu pa loke ta trata especienan marino tabata hopi  tra. Tanto pa pisca como tira harpun. Esaki ta fout.
            ficiente.  Na  2001,  despues  di  eleccion  y  den  un  pober traha. Yen di fout! E ley aki ta kita of prohibi  No por core haci cos y crea un free for all aworaki.
            periodo  di  cambio  di  un  gobernacion  pa  otro,  a  (algun) tribon, lobster y gutu y varios otro especie  Tuma Harpun un rato. E cambio di ley mester tin
            pasa un Landsbesluit houdende algemene maatre-  cu piscadonan tin di deal cune. E problema mayor  condicion mara na dje, pa por e.o. sigura cu esun
            gelen (LBHAM) mey anochi cu niun hende a tuma  di e ley aki ta, cu e no ta duna espacio pa piscado  cu experiencia y cu ta haciele pa come y ta serio,
            nota di dje. Den esaki sin envolvi piscado ni otro  yuda si e piscado kier. E ta un prohibicion extremo  mester bin na remarca p'e. Si core habriele sin mas
            hende, a kita e derecho di pisca di piscadonan cu  unda unabes e piscado gara e pisca caba, e ta kib-  aworaki, pushi y cacho por core bay experimenta y
            tabata haci uso di e metodo aki. Tabata apenas lunas  rando e ley y por ehempel no ta duna espacio pa  pone nan mes bida y bida di otro na peliger. Ta un
            despues diripiente sin cualkier campaña di consci-  ni catch and release. Piscamento of recursonan di  peliger tambe ora tira malo, herida pisca of pisca
            entisacion, ora kustwacht a cuminsa kita harpun di  pesca mester keda maneha. Tin ley cu ta apto pa  mal tira. Por bin cu condicion pa unda por haci esta
            piscado inocente, cu e asunto a bin na claridad.   haci hustamente esey, pero e trahado di ley ta faya y  por ehempel cu cerca di costa ta cu rosea so por bay.
                                                            no ta scoge pa duna e espacio ey pero ta PROHIBI  Por pone condicion pa tempada, especie y mucho
            Claro  cu  piscado  a  protesta.  A  colecta  firma  y  a  TOTALMENTE atrobe. Atrobe e piscado ta keda  mas. Mester laga e asunto di bay mas hundo pa es-
            protesta. A apela na tur politico. Tur gobierno des-  perhudica. Atrobe ta e piscado ta e boeman den tur  nan cu sa y tin experiencia haci esaki, specialmente
            de e tempo ey, inrespecto di signatura, a grita na  esaki. Un ley extremo y contra loke tin den e mes  esunnan cu kier usa tanki. Duikmento tin e peli-
            bos halto cu lo cambiele (specialmente ora ta den  un tratadonan.                               ger di " the bends" cune y mester tene bon cuenta
            oposicion) y, a purba pero, a lo largo (specialmente                                            cu esaki. Mester guia esaki bon pa asina sigura cu
            ora ta den gobierno) a lubida riba e cambio di ley  Na 2018 gobierno a opta pa agrega acerca tambe,  semper tin hende cu experiencia presente. E regis-
            aki. Piscadonan semper a protesta y pidi pa cambia  apesar di protesta y peticion di cautela di parti di  tramento aworaki manera tin na LVV ta un ehem-
            e ley aki. Tabata tin tur sorto di coleccion di firma,  piscado, Parke Marino. Atrobe prohibiendo of lim-  pel di un forma cu no tin control. No tin distin-
            protesta y carta cu proposicion. Pero nada concreto  itando piscado. Aki a manipula sesion di involucra  cion den esun recreacional contra esun cu tin di
            a  keda  logra.  Dicon?  Paso  tin  interes  aheno  den  piscado unda ta purba na "handpick" ken ta ser in-  haciele pa necesidad. Cu mester permiso pa pisca
            esaki? Historia sa ripiti no?                   vita y hasta kico por bisa. A keda di bolbe pa mas  na baranca no a cay den bon tera cerca niun hende.
                                                            consulta pero te awe, nada di nada. Varios area ta  Atrobe e ta kitando derecho sin mas di hende. E ley
            Cada  ley  cu  a  bin  acerca  bou  di  e  ordenansa  di  wordo poni atrobe bou "proteccion", piscado ta lesa  di calamidad mes ta permiti piscamento awor di-
            naturalesa aki ta kitando mas derecho di piscado.  prohibicion y tin masha hopi inclaridad di henter  ripiente LVV kemen cu pa tira liña na baranca mes-
            A  kita  of  prohibi:  turtuga  y  calco.  Piscadonan  a  e asunto. Pero ken ta esun cu ta keda perhudica? E  ter registra. Ta ken ta evalua anto ken ta e piscado di
            coopera. Y kisas esey juist esey ta nan fout? Paso-  piscado atrobe!                            recreo for di esun cu ta pisca pa necesidad y a base
            bra enbes di siña scucha y traha cu piscadonan, a                                               di kico? Ta parce mas bien cu un biaha mas kier kita
            bira peor. A bin cu proyecto di protege tribon di  Tur esakinan ta leynan cu ta bou di proteccion di  un derecho for di piscado of ta pa cobra belasting
            Hulanda. Masha bunita pero ken a keda boe-man?  naturalesa esta e Natuurbeschermingsverordening.  denter di poco tambe?
            E piscado local. Door di campaña internacional pa  Un ley anticua, cu mester wordo revisa, modernisa
            "stima" tribon, sin tene cuenta cu e situacion local,  y drecha pa bin bij cu conceptonan nobo di mane-
            awor piscado local ta wordo ataca formalmente y
            vilmente ora e gara un tribon. Tribon ta den peliger
            di extincion door di paisnan grandi unda ta mata
            miles di tribon. Tribon ta den peliger di extincion
            door di paisnan grandi y rico unda ta come miyo-
            nes di tribon riba menu. E pober piscado local ta pa
            necesidad of tin ora pa su mala suerte ta pega un na
            liña ora e horta hopi pisca for di su liña. No ta tur
            tribon ta den peliger di extincion tampoco pero e
            pober piscado local awor, ora e gara uno, cualkier
            tipo, ...ta mescos cu ta e a caba cu mundo! Esaki no
            ta bon! E stigmatisacion di piscado aki, mester caba!
            Piscado no ta e enemigo di naturalesa. Piscado local
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16