Page 558 - ๕๐ ปี ๑๐๐ สัจธรรม
P. 558
490
ใจ มีสุข มีทุกข์ มีโทมนัส มีโสมนัสนะ มีทุกข์ มีโทมนัสขัดเคืองใจ มีความรู้สึกสบาย มีความรู้สึกมีความ สุข มีความสบาย มีปีติ มีความอิ่มใจเกิดขึ้น นั่นคือเวทนาทางจิต ๆ ก็เช่นเดียวกัน ไม่ว่าจะเป็นความสงบ ความสุข ความสบายเกิดขึ้นมา ก็มีสติเข้าไปกาหนดรู้ ว่ามีการเปลี่ยนแปลงอย่างไร จิตที่มีความสุข ที่เกิด ขึ้นมานั้นมีความเปลี่ยนแปลงอย่างไร การดูเวทนาทางจิต ก็กลายเป็นการดูจิตไปในตัวเช่นเดียวกัน
ทีนี้การกาหนดรู้เวทนาทางจิต อีกอย่างหนึ่ง สิ่งที่สาคัญก็คือว่า เวทนาที่เป็นทุกขเวทนา เป็นเวทนา ฝ่ายอกุศลปรากฏเกิดขึ้นมา เมื่อมีผัสสะเกิดขึ้นมาแล้ว ทาให้จิตใจเกิดความขุ่นมัวเศร้าหมอง เป็นทุกข์ห่อ เหี่ยว เกิดความเบื่อหน่ายเกิดขึ้นมา นั่นคือลักษณะของเวทนาทางจิตที่เกิดขึ้น เมื่อมีเวทนาทางจิตเกิดขึ้น ก็กาหนดรู้แบบเดียวกันกับเวทนาทางกายเลย เราจะไม่ให้มีความรู้สึกว่า มีความแตกต่างหรือพิเศษไป
ถึงแม้ว่าโดยสภาวะ เราจะรู้สึกว่า เวทนาทางจิตนั้นเป็นอะไรที่ดับยาก กาหนดรู้ได้ยาก ละได้ยาก เพราะอะไรเปน็ เรอื่ งของจติ ใจ เหมอื นกบั รสู้ กึ วา่ เปน็ เรอื่ งละเอยี ด แตจ่ รงิ ๆ แลว้ สภาวธรรมทเี่ กดิ ขนึ้ สภาว ธรรมไหนกต็ าม ถา้ เกดิ ขนึ้ ณ ขณะนนั้ ทผี่ ปู้ ฏบิ ตั ิ โยคสี ามารถรสู้ กึ ไดเ้ หน็ ได้ กไ็ มไ่ ดห้ มายความวา่ ละเอยี ด จนโยคีไม่สามารถรับรู้ได้ หรือไม่สามารถกาหนดได้ เมื่อไหร่ที่เกิดขึ้นแล้วรับรู้ได้ นั่นคือสามารถกาหนดได้ เสมอ
เพราะฉะนั้น เมื่อมีเวทนาเกิดขึ้นมา สาหรับผู้ปฏิบัติแล้ว ไม่มีเงื่อนไขว่า ถ้าเวทนาแบบนี้ฉันจะ กาหนดถา้เวทนาแบบนฉี้นัจะไมก่าหนดนะไมม่เีงอื่นไขแบบนนั้ถา้เปน็สขุเวทนาฉนัจะไมก่าหนดรถู้งึการ เปลี่ยนแปลง ถ้าเป็นทุกขเวทนา ฉันจะไม่เข้าไปรู้ถึงอาการเกิดดับ อันนั้นไม่มีเงื่อนไขแบบนี้ ถ้าเวทนา หรือ ถ้าสิ่งนี้ทาให้เกิดเวทนา ฉันจะไม่เข้าไปกาหนดรู้อาการเกิดดับของเวทนานั้น อันนี้ไม่ใช่เงื่อนไข
หนา้ ทขี่ องผปู้ ฏบิ ตั ิ ๆ ของโยคี ไมว่ า่ จะเปน็ เวทนาแบบไหนปรากฏเกดิ ขนึ้ มา กใ็ หม้ สี ตเิ ขา้ ไปกา หนดรู้ ถึงการเกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป ของเวทนานั้น ยกตัวอย่างเช่น เวทนาทางกายที่เกิดขึ้น จริง ๆ แล้ว เวทนาทาง กายที่เกิดขึ้นนี่นะ บางขณะถ้าโยคีแยกรูปนาม หรือแยกจิตกับเวทนาได้นี่นะ จะรู้สึกว่าไม่ดูก็ได้ ไม่อาศัย เวทนาก็ได้ ดูอาการอื่นได้ไหม จะมีคาถามว่า พอรู้เวทนาแล้วเกิดความปวดทนยาก มันมีอาการบีบคั้น จน รู้สึกว่า ไม่สามารถนั่งต่อได้นาน อันนี้อย่างหนึ่ง
แต่พอทาจิตให้ว่าง กว้าง ๆ อยู่ในที่ว่าง ๆ กว้าง ๆ สบายกว่า เวทนาไม่รบกวน ไม่ทาให้เกิดความ อึดอัด ไม่เกิดทรมาน ถามว่าทาได้ไหมนะ ทาอย่างนี้ได้หรือเปล่า นี่คือคาถามหนึ่ง เพื่ออะไร เพื่อการที่จะ เลือก ๆ ที่จะเลี่ยงความทุกข์ เพื่อที่จะหลบจากความทุกข์ เวทนาทางกายที่เกิดขึ้นมา เพื่อที่จะอยู่กับความ สบาย เพราะอะไร เพราะการต่อสู้กับเวทนา พิจารณาอาการเวทนา บางครั้งก็ทาให้มีอาการ...มีเวทนาแก่ กลา้ และทนยากนะ เพราะฉะนนั้ นี่ แตถ่ า้ เรากา หนดรเู้ วทนานะ ถา้ เรากา หนดรเู้ วทนาเราจะไดอ้ ะไร กา หนดรู้ อาการเกิดดับของเวทนา จะได้อะไร จาเป็นแค่ไหน
ถา้ โดยสภาวะนะ ถา้ โดยสภาวะตามขนั้ ตอน ของสภาวธรรมทปี่ รากฏขนึ้ มาแลว้ เมอื่ มเี วทนาปรากฏ ชัดขึ้นมา ชัดกว่าอารมณ์อย่างอื่น แล้วเวทนานั้น เป็นอารมณ์ปัจจุบันที่กาลังปรากฏเด่นชัดอยู่ ไม่มีอารมณ์
