Page 26 - ๕๐ ปี ๑๐๐ สัจธรรม-การกำหนดต้นจิตอิริยาบถย่อย
P. 26
144
นี่คือตัวปัญญําอย่ํางหนึ่งที่จะเกิดขึ้น กํารที่เรําเข้ํากรรมฐํานแบบนี้อิริยําบถหลักอําจจะมีมําก แต่ในชีวิต ประจําวันอิริยําบถย่อยจะเยอะกว่ําอิริยําบถหลัก เพรําะฉะนั้น กํารกําหนดรู้อิริยําบถย่อยจึงเป็นสิ่งสําคัญ แต่ไม่ว่ําจะเข้ําคอร์สปฏิบัติธรรมหรือในชีวิตประจําวันก็ตําม อํากํารของอิริยําบถย่อยก็เป็นส่วนสําคัญ ในกํารปรับอินทรีย์
กํารปรับอินทรีย์ คือปรับกําลังของอินทรีย์ทั้งห้ําให้สมดุลกัน บํางครั้งเรําอยู่ในอิริยําบถหลักมําก เกนิไปอยํา่งเชน่เรํานงั่นํานหลํายชวั่โมงสมําธเิยอะเกนิไปทําใหม้แีตค่วํามสงบมแีตค่วํามเงยีบควํามเฉย ควํามเฉื่อย จิตไม่ตื่นตัว สติไม่มีกําลัง กํารกําหนดต้นจิตอิริยําบถย่อยเป็นส่วนสําคัญอย่ํางยิ่งที่จะทําให้ สติมีกําลังมํากขึ้น เป็นกํารปรับอินทรีย์ที่สําคัญ บํางครั้งเรํานั่ง(นําน)แล้ว แม้จะเปลี่ยนอิริยําบถมําเดิน จงกรม ก็ยังง่วงอยู่ นั่นหมํายถึงว่ําสมําธิมีกําลังมํากกว่ําสติ ก็ทําให้จิตเรําเกิดควํามเฉื่อย ไม่ตื่นตัว ไม่เบิก บําน ไม่กระฉับกระเฉง ไม่คล่องแคล่ว ไม่ว่องไว
เพรําะฉะนั้น เมื่อไหร่ก็ตํามที่รู้สึกว่ําจิตไม่ตื่นตัว นั่งชั่วโมงครึ่งสองชั่วโมงแล้วก็ยังนิ่งยังเฉย อัน นั้นก็ต้องเปลี่ยนอิริยําบถเพื่อปรับอินทรีย์ด้วยกํารกําหนดรู้อิริยําบถย่อย เปลี่ยนมําทําโน่นทํานี่ ถ้ําร้อนก็ อําจจะอยู่ในห้อง เช็ดถูทําควํามสะอําดหยิบจับโน่นนี่ไป ยิ่งเรําทําอะไรไว ๆ มีสติกําหนดรู้เท่ําทันอํากํารนั้น เรื่อย ๆ เรื่อย ๆ จิตจะตื่นตัวมํากขึ้น เป็นกํารปรับสติให้มีกําลังมํากขึ้น ถ้ําสติกับสมําธิสมดุลกัน จิตเปลี่ยน เป็นมีควํามตั้งมั่นมั่นคง อํากํารเกิดดับของอํารมณ์ต่ําง ๆ ก็จะปรํากฏชัดขึ้นมําให้เห็นให้ได้ตํามกําหนดรู้ ต่อไป เพรําะฉะนั้น กํารกําหนดรู้สภําพจิต ต้นจิต อิริยําบถย่อยจึงเป็นสิ่งสําคัญ
วิธีการกาหนดต้นจิตอิริยาบถย่อย เริ่มต้นให้ทําจิตให้ว่ําง ๆ สร้ํางจิตของเรําให้เป็นบรรยํากําศ ที่รองรับ คลุมทั้งรูปอันนี้ กํารที่มีบรรยํากําศรองรับในอิริยําบถย่อย บรรยํากําศของควํามสงบห่อหุ้มตัว กว้ํางกว่ําตัว บรรยํากําศของควํามรู้สึกที่ใส ๆ กว้ํางกว่ําตัว ตรงนี้จะเป็นเหมือนอํารมณ์ฌําน เหมือนเป็น เกรําะป้องกันตัวเรําไปในตัว เมื่อไหร่ก็ตํามที่มีบรรยํากําศรองรับอย่ํางนี้ เรําจะสังเกตเห็นได้ว่ําอํากําร เคลื่อนไหวของตัวของกํายเป็นอย่ํางไร หรือถ้ําบรรยํากําศที่รองรับเป็นบรรยํากําศใส ๆ สว่ําง ๆ สังเกตว่ํา รูปที่กําลังเคลื่อนไหวอยู่มีรูปร่ํางไหม หรือแค่โปร่ง ๆ เบํา ๆ ใส ๆ แล้วเคลื่อนไป ?
คําว่ํา “โปร่ง ๆ เบํา ๆ ใส ๆ” คือรู้สึกว่ํามีตัว แต่รู้สึกโปร่ง ๆ เบํา ๆ ใส ๆ เหมือนทะลุไปได้ และ เมอื่ เคลอื่ นไหวทํา อะไรอยใู่ นบรรยํากําศของควํามโลง่ ควํามโปรง่ ควํามเบําตรงนนั้ แลว้ รปู กร็ สู้ กึ โปรง่ ๆ ดว้ ย ถํามวํา่ ขณะนนั้ มคี วํามรสู้ กึ วํา่ เปน็ เรําไหม มตี วั ตนไหม หรอื เคลอื่ นไหวอยํา่ งไมม่ ตี วั ตน ? แลว้ สงั เกตตอ่ วํา่ ขณะที่มีบรรยํากําศรองรับ แล้วจิตเบําโปร่งแบบนี้ สดชื่นอย่ํางนี้ ลองดูว่ํา ควํามรู้สึกเรําขี้เกียจหรือ ขยัน ? รู้สึกว่ําจิตมันกระฉับกระเฉงพร้อมที่จะทํางําน เขําเรียกว่ํา “จิตควรแก่การงาน” ในชีวิตประจําวัน ของเรํา เรําจะรู้สึกว่ําอยํากจะทํา อยํากจะทํา อยํากจะทํา... มันมีควํามขยันในตัว นั่นหมํายถึงว่ําสภําพจิต ตรงนั้นพร้อมที่จะทํางําน เขําเรียกควรแก่กํารงําน
บํางคนในห้องไม่เคยจัดเก็บเลย พอจิตผ่องใสเบําโปร่งแบบนี้ มีควํามสดชื่น มีควํามตั้งมั่น พอเข้ํา หอ้ งกร็ สู้ กึ เกดิ ควํามขยนั ขนึ้ มํา เขําเรยี กพรอ้ มทจี่ ะทํา งําน พรอ้ มทจี่ ะทํา งําน... เพรําะฉะนนั้ กํารทเี่ รํากํา หนด
