Page 24 - ๕๐ ปี ๑๐๐ สัจธรรม-การกำหนดต้นจิตอิริยาบถย่อย
P. 24
142
การกา หนดตน้ จติ อริ ยิ าบถยอ่ ยนนั้ ตอ้ งมอี งคป์ ระกอบสามอยา่ ง: มบี รรยากาศของสภาพจติ ทรี่ องรบั แลว้ สงั เกตตน้ จติ แลว้ กส็ งั เกตอาการ บรรยํากําศของสภําพจติ เปน็ อยํา่ งไร ? ควํามตอ่ เนอื่ งของบรรยํากําศ ของสภําพจติ ของเรํา ตอนทเี่ รํานงั่ สภําพจติ รสู้ กึ สงบ รอบ ๆ ตวั สงบ หรอื เหมอื นนงั่ อยทู่ ํา่ มกลํางควํามสงบ คนเดียว อันนี้คือบรรยํากําศของสภําพจิต พอลืมตําขึ้นมําจะเปลี่ยนอิริยําบถ จิตเปลี่ยนเป็นควํามเบํา ใส โปร่ง โล่ง สว่ําง ถ้ําควํามรู้สึกหรือจิตที่โล่งที่โปร่งที่สว่ํางนั้นกว้ํางกว่ําตัว กว้ํางเท่ําศําลํา เรําจะรู้สึกว่ํา เรํานั่งอยู่ท่ํามกลํางควํามโล่งควํามโปร่งควํามสว่ํางอันนั้น ทีนี้อิริยําบถย่อยก็สังเกตในลักษณะเดียวกัน
ขณะที่เรําทําอะไรก็ตําม มีบรรยํากําศของควํามรู้สึกที่โล่งที่โปร่งตรงนี้เป็นตัวรองรับ ห่อหุ้มอยู่ รอบ ๆ ตัว ทั้งข้ํางบนและข้ํางล่ําง ตรงนี้เขําเรียกมีบรรยํากําศรองรับ บรรยํากําศของควํามรู้สึกที่โล่งโปร่ง ตรงนี้ต้องเข้ําใจว่ําเป็นบรรยํากําศของควํามรู้สึกหรือของจิตเรํา แสดงว่ําจิตเรํากว้ํางจนเป็นบรรยํากําศ เมื่อ ไหร่ก็ตํามที่จิตกว้ํางออกไปจนเป็นบรรยํากําศ สังเกตดูว่ํา จิตที่กว้ํางเป็นบรรยํากําศ กว้ํางกว่ําตัว กว้ํางเท่ํา หอ้ งนี้ รสู้ กึ ดอี ยํา่ งไร ? หรอื จติ ทโี่ ลง่ นถี่ ํา้ กวํา้ งขนึ้ แลว้ รสู้ กึ ดไี หม รสู้ กึ สบํายไหม ? ถํา้ ตรงนเี้ รําบอกวํา่ รสู้ กึ ดี ดีอย่ํางไร ? เขาโล่ง เขาโปร่ง เบา สบาย มีความสงบในตัว อันนี้คือรู้สึกถึงลักษณะของสภําพจิตใจตัวเอง
ในอิริยําบถย่อย ถ้ําเรํามีบรรยํากําศของสภําพจิตที่ว่ํางที่กว้ํางรองรับ สังเกตดูนะว่ําจิตที่ว่ํางที่กว้ําง กวํา่ ตวั เขําจะมคี วํามสงบในตวั ถงึ จะเบําโลง่ โปรง่ แตไ่ มว่ นุ่ วําย นนั่ แหละคอื ลกั ษณะของควํามสงบ ไมฟ่ งุ้ ซํา่ น ไม่รําคําญ มีควํามสงบ รู้สึกเบํา คือสงบจํากอกุศลนั่นเอง ตรงนี้คือจิตมีสมําธิ และลองสังเกตอีกนิดหนึ่ง วํา่ เมอื่ ไหรก่ ต็ ํามทเี่ รํารสู้ กึ ถงึ บรรยํากําศทรี่ องรบั อํากํารเคลอื่ นไหวของตนเอง ขณะนนั้ สตเิ รําเปน็ อยํา่ งไร... สติเรําเลื่อนลอย หรือมีสติชัดเจน มีควํามตื่นตัว มีควํามตั้งมั่นในตัว ? พอมีควํามตื่นตัวปุ๊บนั่นคือสติดี จริง ๆ แล้วจิตที่ว่ํางที่กว้ํางนั่นแหละเขําทําหนํา้ ที่เป็นทั้งสติและสมําธิไปในตัว
เพรําะฉะนั้น ถ้ําเรํามีบรรยํากําศของสภําพจิตที่ว่ํางที่กว้ํางก็เป็นสมําธิเป็นสติในตัว สติมีกําลังก็ จะรู้เท่ําทันต้นจิต เห็นอํากํารของต้นจิตได้ชัดขึ้น เมื่อมีเจตนําที่จะสังเกตอํากํารต้นจิตก่อนที่จะขยับก่อน ที่จะเคลื่อนไหว สังเกตว่ําก่อนที่จะขยับก่อนที่จะเคลื่อนไหว รู้สึกก่อนไหม ? คําว่ํา “ต้นจิต-กํารสั่งงํานของ จิต” ในที่นี้ไม่ได้หมํายควํามว่ําสั่งเป็นภําษํา แต่ “รู้สึก” ก่อนจะขยับก่อนจะเคลื่อนไหวต่ําง ๆ ก่อนจะยก ก่อนจะวําง ก่อนจะหันซ้ํายก่อนจะหันขวํา ก่อนจะกระพริบตํา... รู้สึกก่อนไหม ? ตรงนี้เป็นสภําวธรรม ที่ละเอียด เป็นลักษณะของวิถีจิตหรือกํารทํางํานของจิตโดยอัตโนมัติ เพียงแต่เรําเข้ําไปใส่ใจสังเกตดูเพื่อ จะได้เห็นว่ํา “จิตเป็นนํายกํายเป็นบ่ําว” นั้นเป็นอย่ํางไร...
โดยธรรมชําติก่อนที่จะขยับก่อนที่จะเคล่ือนไหวต่ําง ๆ จิตจะเป็นผู้สั่งเป็นผู้กําหนดอยู่เสมอ แต่ เรําจะเห็นหรือไม่แค่นั้นเอง เพรําะฉะนั้น กํารกําหนดต้นจิตอิริยําบถย่อยตรงนี้ กํารมีบรรยํากําศรองรับจะ ทํา ใหส้ ตเิ รําไวขนึ้ เพรําะเขํากวํา้ ง เขําพรอ้ มทจี่ ะรบั รู้ เพรําะฉะนนั้ จะขยบั ซํา้ ยขยบั ขวํา กระพรบิ ตํา อํา้ ปําก... แต่ละขณะที่เกิดขึ้น ให้มีเจตนําที่จะรู้ก่อน สังเกตจิตอยู่เสมอว่ํา ก่อนที่จะขยับก่อนที่จะเคลื่อนไหวนั้น เห็นจิตเขําสั่งก่อนไหม รู้สึกก่อนไหม อันนี้ต้องมีเจตนํา ถ้ําไม่มีเจตนําเขําก็จะทําหน้ําที่ของเขําโดยปริยําย เรําก็จะไม่เห็น รู้อีกทีก็เป็นอํากําร
