Page 90 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

โกงกางหูช้าง

โกงกางหูช้าง สารานุกรมพืชในประเทศไทย เอกสารอ้างอิง
Guettarda speciosa L. Cuatrecasas, J. (1958). The Colombian species of Juanulloa. Brittonia 10(3):
146-147.
วงศ์ Rubiaceae
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. แยกเพศต่างต้น หรือแกมสมบูรณ์เพศ
แตกกิ่งต�่า หูใบรูปสามเหลี่ยม ยาวได้ถึง 1 ซม. ร่วงเร็ว ใบเรียงตรงข้าม รูปไข่กลับกว้าง
เกือบกลม ยาว 10-25 ซม. โคนกลมหรือเว้าตื้น แผ่นใบหนา มีขนกระจายด้านล่าง
ก้านใบยาว 1.5-4 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนงเป็นวงแถวคู่ ก้านยาว
5-10 ซม. กลีบเลี้ยงขนาดเล็กไม่ชัดเจน ดอกรูปดอกเข็ม สีขาว หลอดกลีบยาว
1.5-3 ซม. มี 6-9 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อม รูปรี ยาว 4-8 มม. ด้านนอกมีขนก�ามะหยี่
ปากหลอดมีขนยาว เกสรเพศผู้ 6-9 อัน ไร้ก้าน ติดใกล้ปากหลอด รังไข่มี 4-9 ช่อง
แต่ละช่องมีออวุล 1 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย ยาวเท่า ๆ หลอดกลีบดอก
ยอดเกสรเป็นตุ่ม ผลผนังชั้นในแข็งเป็นใย เส้นผ่านศูนย์กลาง 1.5-2.5 ซม. ก้านยาว โกลด์ฟิงเกอร์: กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นสันหุ้มกลีบดอก กลีบดอกยื่นเลยหลอดกลีบเลี้ยง (ภาพ: cultivated - RP)
3.5-10 ซม. มี 4–9 ไพรีน ไก่เขา
พบตามชายฝั่งมหาสมุทรอินเดีย แปซิฟิก แอฟริกาตะวันออก และออสเตรเลีย
ในไทยพบทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ ขึ้นตามโขดหินริมทะเล ความสูง Aeschynanthus superbus C. B. Clarke
ไม่เกิน 50 เมตร เปลือกรสฝาดเป็นยาสมาน ลดกรด แก้ไข้ แก้โรคลมชัก วงศ์ Gesneriaceae
ไม้พุ่มอิงอาศัย ใบรูปรีถึงรูปใบหอก หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 8-22 ซม. ก้านใบ
สกุล Guettarda L. มีประมาณ 80 ชนิด ส่วนใหญ่พบในอเมริกาเขตร้อน ในไทยมี ยาว 0.5-1.8 ซม. ก้านช่อดอกยาว 1-4 ซม. มี 5-15 ดอก ใบประดับสีแดง ติดทน
ชนิดเดียว ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวฝรั่งเศส Jean-Étienne Guettard รูปรี ยาว 4-6 ซม. ก้านดอกยาว 0.8-1.3 ซม. กลีบเลี้ยงแยกจรดโคน รูปรีหรือ
(1715-1786) รูปขอบขนาน ยาว 1.4-4 ซม. ดอกสีแดง หลอดกลีบดอกยาว 5.5-8.5 ซม. มีริ้ว
สีเข้ม ด้านในมีขนต่อม กลีบบนยาว 1.1-2 ซม. แฉกลึก 5-8 มม. กลีบล่างคู่ข้างยาว
เอกสารอ้างอิง 1-2 ซม. กลีบกลางบานออก ยาว 1-1.6 ซม. พับงอกลับ เกสรเพศผู้คู่หน้ายาว
Chen, T. and C.M. Taylor. (2011). Rubiaceae (Guettarda). In Flora of China
Vol. 19: 145. 3.7-4 ซม. รังไข่มีขนต่อม ก้านเกสรเพศเมียยาว 0.6-1.8 ซม. ผลยาว 32-50 ซม.
Wong, K.M. (1988). The Antirheoideae (Rubiaceae) of the Malay Peninsula. ขนยาว 4-8 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ว่านไก่แดง, สกุล)
Kew Bulletin 43: 496. พบที่อินเดีย ภูฏาน จีนตอนใต้ พม่าตอนบน และภาคเหนือของไทยที่เชียงใหม่
และน่าน ขึ้นบนต้นไม้ในป่าดิบเขา ความสูง 900-1700 เมตร

ไก่แดงย่าน
Aeschynanthus pulcher (Blume) G. Don
ชื่อพ้อง Aeschynanthus parvifolius R. Br., Trichosporum pulchrum Blume
ไม้พุ่มอิงอาศัย ใบรูปรี รูปไข่ หรือรูปขอบขนาน ยาว 1-6 ซม. ก้านใบยาว 2-6 มม.
ช่อดอกไร้ก้านหรือยาวได้ถึง 1 ซม. มี 1-4 ดอก มีขนละเอียด ใบประดับรูปรี ยาว
3-6 มม. กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน 1-3 ซม. สีม่วงอมแดง ปลายจักตื้น ๆ ยาว 1-5 มม.
ดอกสีส้มอมแดง หลอดกลีบดอกยาว 4-6.5 ซม. กลีบบนยาว 0.5-1.2 ซม. แฉกลึก
2-4 มม. กลีบล่างรูปไข่แกมสามเหลี่ยม ยาว 0.6-1.2 ซม. มีต่อมด้านใน เกสรเพศผู้
คู่หน้ายาว 3-4.5 ซม. ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 1.5 ซม. ผลยาว 20-40 ซม.
เมล็ดมีปุ่มกระจาย ขนยาว 6-9 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ว่านไก่แดง, สกุล)

โกงกางหูช้าง: ใบเรียงตรงข้าม รูปไข่กลับกว้างเกือบกลม โคนกลมหรือเว้าตื้น ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง พบที่คาบสมุทรมลายู สุมาตรา ชวา เวียดนาม และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่
เป็นวงแถวคู่ กลีบดอกด้านนอกมีขนก�ามะหยี่ ปากหลอดมีขนยาว ผลมีก้านยาว (ภาพ: ชุมพร - RP) ยะลา ปัตตานี และนราธิวาส ขึ้นตามคบไม้หรือโขดหินในป่าดิบชื้น และป่าดิบเขา
โกลด์ฟิงเกอร์ ความสูงถึงประมาณ 2000 เมตร
Juanulloa mexicana (Schltdl.) Miers เอกสารอ้างอิง
วงศ์ Solanaceae Middleton, D.J. (2007). A revision of Aeschynanthus (Gesneriaceae) in Thailand.
Edinburgh Journal of Botany 64(3): 412-414, 422.
ชื่อพ้อง Laureria mexicana Schltdl., Juanulloa aurantiaca Otto & A. Dietr.
ไม้พุ่มกึ่งเลื้อย หรืออิงอาศัย มีขุยละเอียดตามกิ่งอ่อน ก้านใบ แผ่นใบด้านล่าง
ช่อดอก กลีบเลี้ยง และกลีบดอก ใบเรียงเวียน รูปรีหรือรูปไข่กลับ ยาว 7-15 ซม.
ก้านใบยาว 1.5-3 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะแยกแขนงสั้น ๆ ยาว 4-15 ซม. ใบประดับ
คล้ายใบ ก้านดอกยาวประมาณ 1 ซม. ดอกสีส้ม กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นสัน
หุ้มกลีบดอก ยาว 3-5 ซม. มี 5 กลีบ แยกจรดโคนในผล กลีบดอกยื่นเลยหลอด
กลีบเลี้ยง ยาว 5-6 ซม. มี 5 กลีบ รูปรีกว้าง ยาวประมาณ 5 มม. เรียงซ้อนเหลื่อม
เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดเหนือโคนหลอดกลีบดอก จุดติดมีขนยาว ก้านชูอับเรณูยาว
2.5-3 ซม. อับเรณูยาว 1-1.2 ซม. จานฐานดอกจักเป็นพู ก้านเกสรเพศเมียยาว
กว่าเกสรเพศผู้เล็กน้อย ผลสดมีหลายเมล็ด
มีถิ่นก�าเนิดที่อเมริกาเขตร้อน ในธรรมชาตินกฮัมมิ่งเบิร์ดเป็นตัวช่วยผสมเกสร

สกุล Juanulloa Ruiz & Pav. มีประมาณ 10 ชนิด พบในอเมริกาเขตร้อน ชื่อสกุล
ตั้งตามนักวิทยาศาสตร์ชาวสเปน Jorge Juan y Santacilla (1713-1773) ไก่เขา: ใบประดับติดทน กลีบเลี้ยงแยกจรดโคน ดอกมีริ้วสีเข้ม กลีบล่างพับงอกลับ (ภาพ: ดอยภูคา น่าน - RP)

70

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 70 3/1/16 5:16 PM