Page 221 - Deshonnati Diwali WV

Form14_(209_224).qxd 11/04/23 1:40 PM Page 11

çÎßæÝè 2023 219

lejerner ceOeceeMŸeebefMekeeŸe ceOe ner ceOeele Meke&‚js¤eer oesve §hes,i}gke‚espe ke he}öCe meppe nesTve heW{eNŸeeb¤Ÿee
ke‚uhevee¤e ke‚§ Meke‚le veener, lŸeecegUs¤e ÿeg‚ke‰öespe ÿeecegKŸeeves Dee{Utve Ÿesleele; Oee[erÿeceeCes heesUüeeletve ke‚eceke‚jer
ceOeceeMŸee ke ceOeefveefce&leer ÿeefõe‚Ÿee heCe lŸee¤eyejesyej ceOeele 'meer' ke 'yeerí ceOeceeMŸee SKee≈ee PebPeekeeleeÿeceeCes
Ÿeeefke<eŸeer keg‚letn} efvecee&Ce nesCes -peerkevemelkesner Dee{Utve Ÿesleele. mee"üeeke‚[s jkeevee nesleele. ceie ke‚eceke‚jer
meenefpeke‚¤e "jles. lŸee¤eÿeceeCes meesef[Ÿece, heesö@efMeŸece, ceeMŸee DeeheuŸee veef}ke‚eŸegÚe‚ peerYes…ejs
ceOeceeMŸeeb¤ee peerkeveõe‚ce ke ceOegMeesOeve ce@ivesefMeŸece, }esn, leebyes, ceBieefvePe ner heg‚}ebletve 'heg<hemegOee' Keg[CŸee¤es ke‚ece meg§
kŸeekeneefjke‚¬∞üee Deefkejle ke Keefvepesner ceOeele Dee{Utve Ÿesle ke‚jleele. ceke‚jbo ÿelŸeske‚ ceeMŸee DeeheuŸee
DelŸeble ke‚<ö ke‚jCeeNŸee ceveg<Ÿee}e DeeheCe DemeuŸeeves, Tme Meke&‚je kee yeerö heesöele pecee ke‚jleele; heCe
cegbieer efke‚bkee ceOeceeMeer¤eer Ghecee oslees. Meke&‚jshes#eener ceOe ns efke‚leerlejer ceke‚jboeyejesyej heg‚}ebleer} 'hejeie-
Ÿeeke§ve¤e ke‚<ö, ef¤eke‚eöer ke efle¤Ÿee DeejesiŸekeOe&ke‚ ke cetuŸekeeve mecepe}s ke‚Ce'ner ceOeceeMŸeeb¤Ÿee Mejerje}e
ke‚eŸee&¤eer efmeÊlee nesles. peeles. ceOeeyejesyej¤e hees‡Ÿeele ef¤eöke‚les ke ¢ee¤e ceeMŸee peskne ogmeNŸee
'ceOegceef#eke‚e'hee}ve kes‚bıeleer} DeeCeKeer ner oesve yeeŸeÿee@[ke‰ödme heg‚}ebkej yemeleele leskne efvemeiee&leer} Ske‚
lep%eebvegmeej Ske‚ efke‚}es´e@ce ceOe leŸeej DeLee&le 'GheGlheeoves' efometve Ÿesleele. cenÚkee¤eer peerkeMeem$eerŸe efõe‚Ÿee DeLee&le
ke‚jCŸeeke‚efjlee Ske‚e ceOeceeMeer}e les cnCepes cesCe pes ÿelŸe#e hees‡Ÿeeheemetve (pollination) 'hejeie-efmeb¤eve' Ie[tve
he=Lkeer¤Ÿee mene-efke<ekeke=ÚeerŸe hes‚NŸee Ske{s efceUles, lej ogmejs cnCepes 'je@Ÿe}- Ÿesles, ceie lŸee…ejs he‚}ve-efõe‚Ÿes¤ee ceeie&
Deblej ke‚eheekes }eieles. Ÿeeke§ve¤e pes}er'. ne ogOeemeejKee heeb{je MegYe« ke ceeske‚Ue nesTve DeVeefveefce&leer nesles DeLee&le
ceOeceeMeer¤Ÿee ke‚<öe¤eer ke ÿeŸelveeb¤eer ef¤eke‚ö ıkeheoeLe& Demetve ¢ee¤ee ¢eemee"er¤e oskeleguŸe DeMee efvemeiee&ves
ke‚uhevee ŸesT Meke‚les. ceOeceeMŸee ¢ee cegbieer GheYeesie kes‚keU hees‡Ÿee¤eer-jeCeer¤e heg‚}ele ceke‚jbo ke me=<öerle efke‚öke‚eb¤eer
efke‚bkee keeUkeer (GOeF&) Ÿee ke‚eröke‚ pevceYej Iesle DemeuŸeeves ¢ee}e je@Ÿe} efveefce&leer kes‚}er Demeekeer. yejs Demees, Deelee
ÿeeCŸeebÿeceeCes¤e meceepe mLeeheve ke‚§ve pes}er efke‚bkee'jeCeer¤es hesŸe' cnCeleele. heesöele pecee Pee}s}e ceOegjme IesTve ¢ee
jenCeejs meeceeefpeke‚ peerke Demeleele. ke‚eceke‚jer ceeMŸee hejle heesUüeele Ÿesleele ke
ŸeecegUs¤e ceOeceeMŸeeb¤es heesUs cnCepes DelŸeble hejle Ÿesleevee ¢ee ceOeceeMŸee efkeefMe<ö ve=lŸe DeeheuŸee heesöeleer} ceOegjme Flej
efMemleyeÊ ke heÊleMeerj mLeeheve kes‚}suŸee ke‚jle, efiejke‰Ÿee Iesle, lemes¤e hebKeeb¤Ÿee mLeeefveke‚ ceeMŸeebke‚[s ÿemeeefjle ke‚jleele.
⁄esöüee-⁄esöüee ke‚hhŸeeb¤Ÿee Iejeb¤eer efkeefMe<ö ne}¤ee}er ke‚jle Ÿesle Demeleele. ¢ee hees‡Ÿeeleer} ceOeceeMŸee Dee}suŸee
pekeUheeme Ske‚ ke‚e@}veer¤e Demeles. ¢ee meke& efõe‚Ÿee ke mebkes‚leebvee Ske‚ DeLe& ceOegjmeele mkele:¤Ÿee leeW[eleer}
hees‡Ÿeele ÿelŸeske‚ peerkeeb¤eer efove¤eŸee& ke Demelees ns De}erke‚[¤Ÿee mebMeesOeveeves efmeÊ hee¤eke‚jme ke }eU efcemeUketve ceOe
ke‚ecee¤es keeöhe "j}s}s Demeles. vej ke ceeoer Pee}s}s Deens. ke‚ejCe ceOeceeMŸeeb¤Ÿee ¢ee¤e yeveefkeCŸee¤Ÿee heefnuŸee öhhŸee}e megÆkeele
Ÿeeb¤Ÿeeke‚[s ÿepeeslheeovee¤es ke‚ece Demeles, mebkes‚leeke§ve ceke‚jboŸegÚe‚ heg‚}s ke mee"e nesles. ¢ee öhhŸeele ceOeceeMŸeeb¤Ÿee
lej mewefveke‚ ke ke‚eceke‚jer ceOeceeMŸeebke‚[s cegKŸe hees‡Ÿeeheemetve efke‚leer Deblejekej Deens }eUsleer} efkeefMe<ö efkeke‚jebcegUs
DeVe, mebj#eCe lemes¤e Deb[s ke megjkebö Ÿeeb¤eer ke mee"e efke‚leer ÿeceeCeele Deens (enzymes) ceOegjmeeleer} Meke&‚js¤es
efveiee jeKeCŸee¤es cenÚkehetCe& ke‚ece Demeles. FlŸeeoerefke<eŸeke‚ ceeefnleer heesUüeeleer} 'i}gke‚espe ke ÿeg‚ke‰öespe'ceOŸes §heeblej
}Qefieke‚¬∞üee ke‚eceke‚jer ceeMŸee vehebgmeke‚ Flej ceeMŸeebvee efceUles. pej ne mee"e ke nesTve heefn}e öhhee hetCe& neslees. lŸee
Demeleele. ÿelŸeske‚ heesUüeele kes‚keU Ske‚¤e heg‚}s 90 les 100 ceeröj¤Ÿee öhhŸeele veblej¤Ÿee öhhŸeele ceOet jmeeleer} heeCŸee¤es
jeCeer Demetve, leer Deeke‚ejeves vejehes#ee Demes}, lej MeesOe IesCeeNŸee ceeMŸee ÿeceeCe ke‚ceer ke‚jCŸee¤es ke‚ece ke‚ener
lemes¤e Flej mekeeÀhes#eener yejer¤e cees"er 'iees}eke‚ej' ve=lŸe ke‚jerle heesUüeeke‚[s efvekeemeer ke‚eceke‚jer ceOegceeMŸee DeeheuŸee
Demetve, kes‚keU ÿepeeslheeove ns¤e efle¤es hejle Ÿesleele, pej ne¤e mee"e 100 ef¤ecegke‚uŸee hebKeeb…ejs (hebKŸeeÿeceeCes ke‚eŸe&
peerkeveke‚eŸe& Demeles. ÿelŸe#e ceke‚jbo kee ceeröjhes#ee peemle Deblejekej Demes}, lej ke‚jle) Denesje$e ke‚jle jenleele.
heg<hemegOee MeesOeCŸee¤es ke lŸeeheemetve ceOe ŸesCeeNŸee ceeMŸee 8 ¤Ÿee Deeke‚[üeele he‚sj lŸee…ejs¤e heefnuŸee öhhŸeeleer} ceOegjme
leŸeej ke‚jCŸee¤es DelŸeble ke‚<öoeŸeke‚ ke‚ece Oejle, efiejke‰Ÿee Iesle Ÿesleele. lŸeecegUs¤e Deelee peemle¤e IeÛ nesT }eielees ke
ns ke‚eceke‚jer ceeMŸeebke‚[s DemeuŸeeves ceke‚jbo mee"üee¤es Deblej, ceeie& ke mee"üee¤es lŸeeveblej 3 les 4 efokemeebveer hees‡Ÿeeb¤Ÿee
ceke‚jboe¤ee MeesOe IesCŸeemee"er ¢ee ÿeceeCe Flej ceeMŸeebvee ke‚Ules ns efmeÊ ÿelŸeske‚ ke‚hhŸeele hetCe& leŸeej Pee}s}e ceOe
ceOeceeMŸeebvee pekeUheeme 8 les 10 Pee}s Deens. efometve Ÿeslees.
cew}ebheŸeÀle Yeöke‚bleer ke‚jekeer }eieles DeeefCe ceOeefveefce&leer ke‚Meer nesles? ceOe ke heesUüee¤es mebj#eCe
Ske‚oe¤ee ceke‚jboe¤ee mee"e lŸeebvee ceOeceeMŸeeb¤Ÿee MeesOeheLeke‚e…ejs 'peerkeve peieCŸee¤eer Oe[he[' ¢ee
Dee{U}e, ke‚er lŸeeb¤Ÿee Deeveboe}e Ske‚oe ke‚e ceke‚jbo mee"üee¤eer efveefM¤eleer menpe ÿeke=Úeervegmeej mkemebj#eCe ner
heejekej jenle veener. ceie ner ceOeeU ke Pee}er, ke‚er ceie heg{er} ke‚eŸee&}e megÆkeele ÿelŸeske‚ peerkee¤eer ÿeke=Úeer Demeles. lŸeecegUs¤e
iees[ yeeleceer Flejebvee meebieCŸeemee"er meke& nesles. ceke‚jbo mee"üee¤eer yeeleceer ne ne DeeheuŸee hees‡Ÿee¤es ke lŸeele DemeCeeNŸee
ke‚eceke‚jer ceeMŸee hejle DeeheuŸee cnCelee mebhetCe& heesUüee}e mecepeles ke Deb[s, megjkebö ke ceOee¤es mebj#eCe
heesUüeepekeU Ÿesleele; heCe heesUüeeke‚[s lŸee¤eyejesyej ceOeceeMŸeeb¤eer Ske‚ cees"er ke‚jCŸee¤Ÿee ke‚eceelener ceOeceeMŸee DelŸeble