Page 279 - Przejdz_na_wyzszy_poziom_t1_flipingbook online

VIII. DODATEK GRAMATYCZNY

b) Użycie: ma znaczenie czynne, tj. odnosi się do wykonawcy jakiejś czyn-
ności,
np. Uczeń robiący zadanie domowe był trochę senny.
2. Imiesłów przymiotnikowy bierny
a) Tworzymy go od bezokolicznika czasowników niedokonanych oraz do-
konanych, dodając do tematu końcówki: -(o)ny, -(o)na, -(o)ne, -ty, -ta, -te,
np. robić: robi- + -ony, -ona, -one = robiony, robiona, robione
zrobić: zrobi- + -ony, -ona, -one = zrobiony, zrobiona, zrobione
szyć: szy- + -ty, -ta, -te = szyty, szyta, szyte
uszyć: uszy- + -ty, -ta, -te = uszyty, uszyta, uszyte.
b) Użycie:
ū ma znaczenie bierne, tj. odnosi się do przedmiotu podlegającemu
czyjemuś działaniu,
np. Zadanie robione przez ucznia było dla niego zbyt trudne.
Zadanie zrobione przez ucznia było niekompletne.
ū jest używany do tworzenia strony biernej,
np. Zadanie było robione z wielkim wysiłkiem.
Zadanie zostało zrobione przez ucznia, ale błędnie.
Uwaga! Imiesłowy bierne tworzy się tylko od czasowników przechodnich!

3. Imiesłów przysłówkowy współczesny
a) Tworzymy go od 3. osoby liczby mnogiej czasowników niedokona-
nych, dodając do tematu końcówkę -ąc,
np. robić: (oni) robią; robi- + -ąc = robiąc
b) Użycie: służy do wyrażenia czynności wykonywanej równocześnie
z inną czynnością,
np. Robiąc zadanie z matematyki, słuchał radia.
Uwaga! Imiesłów ten używany jest tylko wtedy, kiedy wykonawca obu
czynności w zdaniu jest ten sam!
4. Imiesłów przysłówkowy uprzedni
a) Tworzymy go od 3. osoby liczby pojedynczej czasowników dokona-
nych, dodając do tematu końcówki -wszy (po samogłosce) lub -łszy (po
spółgłosce),
np. zrobić: (on) zrobił; zrobi- + -wszy = zrobiwszy
zjeść: (on) zjadł; zjad- + -łszy = zjadłszy.
b) Użycie: wyraża czynność wcześniejszą w stosunku do innej opisanej
w drugiej części zdania,
np. Zrobiwszy zadanie, włączył telewizor.
(najpierw) (potem)
Uwaga! Imiesłów ten używany jest tylko wtedy, kiedy wykonawca obu
czynności w zdaniu jest ten sam!

279