Page 20 - TELAFİ EĞİTİMİ 9.SINIF TEKRARI.docx

Yerleşme Planına Göre Kırsal Yerleşmeler
Kırsal yerleşmeler, doğal ve beşerî çevre etmenlerine bağlı olarak belirli görünüş biçimleri kazanmıştır. Yerleşme çekirdeklerinin bir yolun etrafında sıralanmasıyla yol boyu yerleşmeleri oluşmuştur.
Demir yolu, su kanalı, akarsu vadisi gibi uzunlamasına yer alan unsurların etrafında hat boyu (çizgisel) yerleşmeler oluşmuştur.
2. Şehirsel (Kentsel) Yerleşme
Nüfusun kırsal yerleşmelerden fazla olduğu, tarım dışı ekonomik faaliyetlerin ön plana çıktığı, yatay ve dikey olarak büyüyen yerleşmelere şehir (kent) denir. Genelde belirli bir plan dâhilinde kurulur. Bilim insanları üzerinde henüz görüş birliği sağlayamamış olsa da genel olarak bu yerleşmelerin nüfusu 10.000’den fazladır. Nüfusun fazla; sanayi, ticaret, ulaşım, turizm gibi faaliyetlerin de çeşitli olması şehir yerleşmelerini kırsal yerleşmelerden ayıran en önemli özelliklerdir. Bu yerleşmeler, nüfus miktarı ve ekonomik işlevlerine göre sınıflandırılabilir.
Genellikle nüfusu 100.000’in altında olan şehirlerde hizmet sektörünün üstünlüğüne rağmen hâlâ tarım sektörünün etkileri gözlenir. Az da olsa tarıma dayalı küçük sanayi kollarının da bulunduğu bu şehirlerde yaşayan ailelerin bir kısmı, yakın çevrelerindeki toprakları ekip biçer ya da hayvancılık yapar. Bu grupta yer alan şehirlerde ormancılık, balıkçılık ve turizm faaliyetleri de yapılabilir. Rize, Yenişehir, Kırklareli, Akhisar, Burdur, Niğde, Kars, Şanlıurfa, Kadirli vb. şehirlerde tarım hâlâ belirgin bir ekonomik faaliyettir.
Sanayi Devrimi ile ortaya çıkan sanayi şehirlerinde çalışan nüfusun büyük çoğunluğu sanayi sektöründedir. Sanayi kuruluşları, bulundukları şehrin ve ülkenin yanı sıra diğer faaliyetlerin (ticaret, ulaşım vb.) gelişmesine de katkı sağlar. Manchester (Mençestır), Düsseldorf (Düsüldof), Detroit (Ditroit), İstanbul, Bursa, İzmit, İskenderun, Kırıkkale, Ereğli (Zonguldak) sanayi şehirlerine örnek verilebilir.
İdari işlevleri ön planda olan şehirlerde ülkenin ya da bölgenin yönetim merkezleri bulunur. Londra, Paris, Moskova, Roma başlıca idari şehirlere örnek verilebilir. Türkiye, kamu hizmetlerinin daha iyi yürütülebilmesi için idari bölümlere ayrılmıştır (iller ilçelere, ilçeler köylere) Bu idari birimlerin yönetim merkezi başkent Ankara’dır.
Kültür şehirlerinde bilim, sanat ve eğitim gibi çeşitli kültürel etkinlikler ön plandadır. Oxford (Aksfırd), Cambridge (Kimbriç), Kahire, İstanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir başlıca kültürel şehirlere örnek verilebilir.
Askerî şehirlerde büyük askerî birlikler bulunmaktadır. Bu birliklerde binlerce askerin beslenme, barınma ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanması gerekir. Bu durum, diğer sektörlerin de canlanmasını ve gelişmesini etkiler. Sarıkamış, İncirlik, Kırkağaç ve Eğirdir askerî şehirlere örnek verilebilir.
19