Page 65 - STAV broj 259
P. 65

Damad Mehmed Adil
                                                                                Ferid-paša Efendić
          Damad Ferid-paša                                                      (1853-1923)

          sudski tribunal koji će dati konačnu riječ   svjetskom ratu. Sporazum je potpisan 10. au-  Ugovor je sadržavao katastrofalne stav-
          u vezi s ovim ratnim događanjima.  gusta 1920. godine u francuskom gradu Sevr.   ke po Osmansko carstvo, što je izazvalo
            Smijenjen je s ove funkcije 30. sep-  Sevrski sporazum trebao je biti poče-  ogromno nezadovoljstvo u državi i prema
          tembra 1919. godine, ali nakon dvije krat-  tak podjele Osmanskog carstva s krajnjim   njemu i njegovim potpisnicima. Turski
          kotrajne vlade pod Alijem Riza-pašom i   ishodom – njegovo uništenje. Uvjeti spo-  narod osjećao se poniženim i uvrijeđe-
          Hulusijem Salih-pašom, opet je Damad   razuma predviđali su odricanje turskih   nim. Rastao je nacionalni otpor i težnja
          Ferid-paša formirao vladu 5. aprila 1920.   vlasti od ogromnih teritorija i njihovo   za odbranom nacionalnog dostojanstva i
          godine. Njegova druga vladavina poklopi-  ustupanje silama pobjednicama. Osman-  prostora. Nacionalno-oslobodilački po-
          la se s raspuštanjem osmanskog parlamen-  sko carstvo moralo se odreći teritorije   kret, na čijem je čelu stao slavni Kemal
          ta pod pritiskom francuskih i britanskih   Istočnog Sredozemlјa, što bi omogućilo   Atatürk, odlučno se usprotivio odredba-
          okupacionih snaga.                uspostavljanje britanskog mandata nad   ma Sevrskog sporazuma.
                                            Palestinom i francuskog mandata nad   Potpisnicima sporazuma državljanstvo
          MIROVNI UGOVOR U SEVRU            Sirijom i Libanom.                 je oduzela Velika nacionalna skupština pred-
            Sevrski sporazum  samo je jedan u nizu   Rusija nije učestvovala jer je sklopi-  vođena Kemalom Atatürkom i sporazum
          sporazuma koji su potpisale zemlje pripad-  la Brestlitovski mir s Osmanskim car-  je na kraju doveo do turskog rata za neo-
          nice centralnih sila nakon poraza u Prvom   stvom 1918. godine. U tom mirovnom   visnost. Na taj su način odredbe Sevrskog
                                            sporazumu, na insistiranje velikog vezi-  sporazuma poništene i obesnažene. Novi
                                            ra Mehmeda Talat-paše, Osmansko carstvo   mirovni sporazum potpisan u Lozani 1923.
                                            povratilo je teritorije koje je Rusija zau-  i 1924. godine stvorio je uvjete za formira-
                                            zela u Rusko-turskom ratu 1878. godine,   nje moderne Turske Republike.
                                            posebno Ardahan, Kars i Batumi.       Damad Ferid-paša postaje veliki pro-
                                               Potpisnici Sevrskog sporazuma bili   tivnik nacionalnog pokreta koji je pred-
                                            su: u ime Ujedinjenog Kraljevstva George   vodio Kemal Mustafa s centrom u Ankari
                                            Graham Dickson, u ime Francuske Alek-  i sve više sarađuje sa savezničkim oku-
                                            sandr Mileran i u ime Italije Lelio Bonin   pacionim snagama. Čak i nakon njegove
                                            Longare. Avetis Aharonian, predstavnik   smjene i formiranja nove vlade pod Ah-
                                            delegacije Jermenije, koji je potpisao i Ba-  medom Tevfik-pašom, on je imao drugačiji
                                            tumski sporazum 4. juna 1918. godine, bio   stav. Nakon završetka tursko-grčkog rata
                                            je također jedan od potpisnika. Grčka, kao   (1919–1922), on je tretiran kao izdajnik,
                                            jedan od saveznika, nije potpisala niti ra-  zbog čega je 21. septembra 1922. godine
                                            tificirala sporazum.               emigrirao u inostranstvo. Umro je u Nici
                                               Četiri potpisivača u ime Osmanskog   6. oktobra 1923. godine, istog dana kada je
                                            carstva, pored sultana Mehmeda VI,  bili   turski nacionalni pokret povratio u svoje
                                            su: veliki vezir Damad Ferid-paša, amba-  ruke Istanbul i sahranjen je u gradu Sido-
                                            sador Hadi-paša, ministar obrazovanja Re-  nu u Libanu. Iza njega je ostao sin jedinac
                                            šid Halis i Riza Tevfik.           Ali Fuat.                      n


                                                                                                   STAV 20/2/2020 65
   60   61   62   63   64   65   66   67   68   69   70