Page 38 - แนวทางการดูแลสุขภาพช่องปาก และการรักษาทางทันตกรรมสำหรับผู้มีภาวะปรีชานบกพร่องเล็กน้อย (Mild Cognitive Impairment) และผู้มีภาวะสมองเสื่อม (Dementia)

31
1) กลุมผูสูงอายุปกติ เปาหมายการดูแล คือ การพัฒนาความจํา ดวยการออกกําลังสมอง (brain exercise) เครื่องมือในการดูแล คือ ชุดออกกําลังสมอง (brain exercise) ตัวอยาง กิจกรรมการเคลื่อนไหว ที่สงเสริมสุขภาพสมองและการใชสมองทั้งสองซีก เชน กิจกรรมฝกบริหารสมองซีกซายซีกขวาเพื่อเสริม สมรรถภาพการทรงตัว และเคล่ือนไหวรางกายอยางตอเน่ือง จํานวน 16 ทา4
การดําเนินการ ตองการพัฒนาการบริการนี้อยางเปนรูปธรรม โดยตองใหกับชุมชน ทองถ่ิน หรือภาคสังคมอื่น ๆ ในพื้นที่ เปนเจาภาพในการดําเนินการ เพ่ือใหเกิดการบูรณาการการพัฒนาสมองเขาไปใน ทุกกิจกรรมที่มีผูสูงอายุ ดังนั้นจึงมีการเตรียมความพรอมของชุมชน เพื่อใหชุมชนทําเองและเปนเจาของ โดยทีมพื้นท่ี สามารถประยุกตชุดออกกําลังสมอง หรือโปรแกรมกระตุนสมอง TEAM V (cognitive stimulation program) มาจัดเปนชุดการออกกําลังกายท่ีเหมาะสมกับบริบทของพ้ืนที่ และบูรณาการบริการน้ี เขาไปในกิจกรรมที่มีผูสูงอายุทุกโครงการ และโดยการแสวงการสนับสนุนจากแหลงทุนตาง ๆ เชน กองทุน สุขภาพตําบล เปนตน
2) ผูสูงอายุที่มีปริชานบกพรองเล็กนอย เปาหมายการดูแล คือ การฟนฟูศักยภาพสมอง ดวยการฝกฝนสมอง (brain training) เครื่องมือในการดูแล คือ cognitive stimulation program เชน โปรแกรม TEAM V ท่ีมีหลักการ ขั้นตอนการดําเนินการโปรแกรม และแนวทาง การนําไปใช1 4
การดําเนินการ รูปแบบการดูแลผูสูงอายุที่มีปริชานบกพรองเล็กนอย สามารถจัดบริการได 2 รูปแบบ คือ การใหการดูแลรายบุคคล และแบบกลุม แบบแรกนั้นใหบริการกับผูสูงอายุที่มีปญหา คอนขางมากและไมสามารถรวมกิจกรรมกลุมได สามารถจัดกิจกรรมโดยการประยุกตโปรแกรม TEAM V ที่มีความจําเพาะตอบสนองตอปญหาที่ตองการแกไข และความพึงพอใจของผูสูงอายุ โดยอาศัยความรวมมือ จากครอบครัวที่จะสนับสนุนใหผูสูงอายุทํากิจกรรมอยางตอเนื่อง สวนรายกลุมนั้นเปนบริการสําหรับ ผูที่มีความพรอมในการเขารวมทํากิจกรรมกลุมตามโปรแกรม ซึ่งใชเวลาประมาณ 3-6 เดือน ขึ้นอยูกับความถ่ี ในการจัดโปรแกรมของพ้ืนที่ และมีความสามารถที่จะฝกฝนตอเน่ืองดวยตนเอง15
3) ผูสูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อม เปาหมายการดูแล คือ คงสภาพสมองผูสูงอายุไวใหมากที่สุด หรือ brain care และการดูแลครอบครัวใหสามารถดูแลผูสูงอายุไดอยางไมเปนภาระมากเกิน โดยการดูแล ผูสูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อม คือ การจัดการใหมีการดูแลสมอง (brain care) เพื่อการคงศักยภาพสมอง ของผูสูงอายุไวมากที่สุด และใหผูสูงอายุมีการดําเนินชีวิตอยางปลอดภัย ไดรับการพิทักษสิทธ์ิ และดํารงไว ซึ่งศักดิ์ศรีความเปนมนุษย และรวมถึงการจัดการใหมีผูดูแลมีศักยภาพในการดูแลผูสูงอายุที่มีภาวะสมองเส่ือม อยางตอเนื่อง โดยไมมีทุกขภาระท่ีมากเกิน
ดังนั้น การดูแลผูสูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมและครอบครัว จึงตองครอบคลุมทุกมิติทั้งการดูแล สุขภาพกาย จิต สังคม จิตวิญญาณ สิ่งแวดลอม เศรษฐกิจ รวมถึงอาชีพการงานของผูดูแล โดย Dementia care manager (DCM) เปนผูรับผิดชอบหลัก ทั้งการประเมินผูสูงอายุและครอบครัว ในทุกมิติ การวางแผน การดําเนินงานรวมกับไตรภาคี การประสานงานและติดตามผลการดูแลของทีม การประสานงานวิชาชีพ และใหการดูแลสมอง (brain care) รวมถึงการวางแผนการดูแลรายบุคคล10 และแผนการดูแลสําหรับ caregiver สําหรับการดูแลตอเน่ืองในชุมชน (แผนการดูแลของกรมอนามัย/สปสช.) นอกจากนี้ยังมีการติดตาม เฝาระวัง และประเมินผลการดูแล ถาระยะความรุนแรงภาวะสมองเสื่อมเขาสูระยะปานกลาง และทายสุด คือ การสงเขาระบบการดูแลระยะยาว และ อสม. เปนผูชวยในการดูแลที่สําคัญของ DCM ที่จะตองพัฒนา การดูแลสภาพสมองเบื้องตนได แตจําเปนตองพัฒนาศักยภาพของ อสม. ในการดูแล ทั้งน้ีโดยไมเปนภาระมากเกิน โดยใชแนวทางการดูแลงาย ๆ ที่เรียกวา “อ ส ย” ให อสม.นําไปใชในการเยี่ยมบาน
ประกอบดวย 5 อ. 3 ส. 1 ย.
ไดแก 5 อ คือ อาหาร ออกกําลังกาย อารมณ อนามัย/อากาศ อุจจาระ 3 ส คือ สิทธิ สมอง (brain care)