Page 51 - แนวทางการดูแลสุขภาพช่องปาก และการรักษาทางทันตกรรมสำหรับผู้มีภาวะปรีชานบกพร่องเล็กน้อย (Mild Cognitive Impairment) และผู้มีภาวะสมองเสื่อม (Dementia)

44
บทท่ี 5 การรักษาทางทันตกรรมในกลุมผูมีภาวะสมองเส่ือม
ทพญ.วีรนันท วิชาไทย ทพญ.แพรวไพลิน สมพีรวงศ ทพญ.สายทิพย ลีวรกานต สถาบันทันตกรรม กรมการแพทย
ภาวะสมองเสื่อมเปนภาวะทางระบบประสาทที่สงผลตอความจํา ความคิด การตัดสินใจ และพฤติกรรม ซึ่งสงผลกระทบโดยตรงตอคุณภาพชีวิตของผูปวย รวมถึงความสามารถในการดูแลสุขภาพชองปาก การดูแล รักษาผูปวยกลุมนี้ในบริบทของทันตกรรมจึงมีความซับซอนและทาทาย ทั้งในดานการวางแผนการรักษา การสื่อสาร และการจัดการพฤติกรรม ทันตแพทยจําเปนตองมีความเขาใจเกี่ยวกับลักษณะของโรคสมองเสื่อม สามารถปรับเปลี่ยนแนวทางการรักษาใหเหมาะสมกับความสามารถและความตองการเฉพาะบุคคล เพื่อใหผูปวยไดรับการดูแลทางทันตกรรมที่มีคุณภาพ ปลอดภัย และเหมาะสมกับภาวะของตนเอง ในแตละระยะของโรค บทความนี้จึงมีจุดประสงคเพื่อใหใชเปนแนวทางเบ้ืองตน ในการวางแผนและการดูแล รักษาทางทันตกรรมในผูปวยโรคสมองเส่ือม
1. การประเมินผูปวยสมองเสื่อมเพ่ือเขารับการรักษาทางทันตกรรม - ประวัติทางการแพทย
ผูมีภาวะสมองเสื่อมมีสาเหตุและความรุนแรงของโรคที่ตางกัน ทันตแพทยควรศึกษาประวัติ ทางการแพทย หรือปรึกษาแพทยที่ใหการรักษาผูปวย เพื่อทราบสาเหตุ ระยะของโรค อาการทางพฤติกรรม และจิตใจของผูปวย ชนิดยาและขนาดยาที่ใชประจํา รวมถึงรูปแบบอาหารที่ผูปวยไดรับ ในกรณีที่ไมมีขอมูล ประวัติทางการแพทย นอกเหนือจากขอมูลที่ไดจากการซักถามผูดูแลและผูปวยแลว การประเมินระดับ ความรุนแรงของโรคสมองเสื่อม โดยเครื่องมือ Functional Assessment Staging Test (FAST) เปนวิธี ท่ีสามารถประเมินไดงาย ตามความเส่ือมถอยของการทํากิจวัตรประจําวัน เพื่อวางแผนการรักษาใหเหมาะสม กับผูปวยแตละราย และควรคํานึงถึงยาประจําที่ใช เนื่องจากยาบางกลุมมีผลลดอัตราการไหลของน้ําลาย และ อาจเกิด drug interaction กับยาที่ใชทางทันตกรรมได
- สุขภาพชองปาก
ซักถามอาการและตรวจหาปญหาในชองปากทั้งในสวนของเหงือกและฟน ฟนเทียมติดแนน รวมทั้งรากฟนเทียม ฟนเทียมถอดได เนื้อเยื่อออนและภาวะน้ําลายนอย โดยการตรวจหารองลึกปริทันต ฟนผุ และถายภาพรังสีเพิ่มเติมตามความจําเปนเพื่อตรวจหาปญหาและประเมินความเสี่ยงในการเกิดโรค ภายในชองปาก อยางไรก็ตามผูปวยที่มีภาวะสมองเสื่อมระดับรุนแรงอาจไมสามารถสื่อสารถึงความตองการ ในการรักษา เชน การบอกความเจ็บปวด ตําแหนง และลักษณะอาการได ดังนั้นทันตแพทยควรสังเกตอาการอ่ืน ที่ผูปวยแสดงออกทางรางกาย หรือสอบถามพฤติกรรมของผูปวยจากผูดูแล ซึ่งการแสดงออกของ ผูมีภาวะสมองเส่ือมที่อาจมีอาการเจ็บปวดในชองปากนั้นผูปวยมักมีพฤติกรรมที่เปล่ียนแปลงไปจากเดิม เชน
- หันหนาหนีเมื่อรับประทานอาหารหรือแปรงฟน ปฏิเสธการรับประทานอาหาร
- หนาตาบูดบึ้ง เครียด มีปญหาเรื่องการนอนหลับ หรืออาจพบวานอนมากกวาปกติ มีน้ําลายไหลยอย มีกล่ินปาก
- โกรธ กระวนกระวาย กระสับกระสาย กด ถูหรือดูดบริเวณท่ีปวดซ้ํา ๆ - มีปญหาในการใสฟนเทียมจากท่ีเคยใสไดดี