Page 130 - เสด็จสู่แดนสรวง

สมเดจ็ พระเจํา้ อยหู่ วั ทรงจดุ เครอื่ งบชู ํา กระบะมกุ ณ เตยี งพระพธิ ธี รรม กอ่ นที่ พระพิธีธรรมจะสวดพระอภิธรรมใน พระรําชพธิ บี ํา เพญ็ พระรําชกศุ ล (ทมี่ ํา: สํานักรําชเลขําธิกําร)
๒. ธรรมาสน์ ลักษณะเป็นธรรมําสน์ไม้แกะสลักลงรักปิดทองประดับกระจกรูปทรง คลํา้ ยสปั คบั บนหลงั ชํา้ ง พนกั พงิ ดํา้ นหลงั ของธรรมําสนม์ อี กั ษรพระปรมําภไิ ธยยอ่ จปร. อยใู่ ตพ้ ระเกยี้ ว ซึ่งธรรมําสน์น้ีเป็นส่วนหนึ่งของเครื่องสังเค็ด เมื่อครั้งงํานพระบรมศพรัชกําลท่ี ๕ โดยสร้ํางขึ้น ตํามพระดํา รขิ องสมเดจ็ ฯ กรมพระยําดํา รงรําชํานภุ ําพ (สมเดจ็ ฯ เจํา้ ฟํา้ กรมพระยํานรศิ รํานวุ ดั ตวิ งศ์ ๒๕๐๔: ๑๔๔)
ธรรมเนียมในพระรําชพิธีบําเพ็ญพระรําชกุศลครั้งสําคัญ เช่น สัตตมวําร สตมวําร เป็นต้น นนั่ กค็ อื เมอื่ พระรําชําคณะทนี่ ง่ั ประจํา อําสนส์ งฆส์ วดพระพทุ ธมนตจ์ บแลว้ จะตอ้ งมกี ํารแสดงพระธรรม เทศนํา ๑ กัณฑ์เสมอ โดยพระรําชําคณะจะขึ้นนั่งบนธรรมําสน์นี้ถวํายพระธรรมเทศนําจนจบกัณฑ์ จํากนั้นจึงมีพระเปรียญสวดธรรมคําถํารับกัณฑ์เทศน์ที่พระแท่นรําชบรรจถรณ์ต่อไป
แต่เดิมในอดีตเคยมีกํารใช้พระแท่นรําชบัลลังก์ประดับมุกเป็นธรรมําสน์ในพระรําชพิธี พระบรมศพมําก่อน เช่น เม่ือคร้ังงํานพระบรมศพรัชกําลที่ ๕ เป็นต้น สําหรับในสมัยรัชกําลท่ี ๙ น้ัน งํานพระบรมศพในระยะแรกมักจะใช้ “ธรรมําสน์กลีบบัว” จนกระท่ังในงํานพระบรมศพสมเด็จ พระศรนี ครนิ ทรําบรมรําชชนนี จงึ ไดม้ กี ํารปรบั เปลยี่ นมําเปน็ “ธรรมําสนท์ รงสปั คบั ” นแี้ ทน เพรําะ มีขนําดย่อมกว่ํา เพื่อให้พระรําชําคณะผู้แสดงพระธรรมเทศนําได้ขึ้นลงธรรมําสน์สะดวกข้ึน (กองจดหมํายเหตแุ หง่ ชําติ ๒๕๔๑: ๗๔) ซงึ่ ไดก้ ลํายเปน็ ธรรมเนยี มปฏบิ ตั ติ งั้ แตน่ นั้ สบื มําจนถงึ พระ รําชพิธีพระบรมศพครําวนี้
๓. พระแท่นราชบรรจถรณ์ประดับมุก ลักษณะเป็นพระแท่นทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้ําอย่ําง เตยี งบรรทม สํา หรบั พระภกิ ษทุ เี่ ปน็ เปรยี ญ ๔ รปู จะไดข้ นึ้ นงั่ เพอื่ สวดธรรมคําถํา กํารสวดธรรมคําถํานนั้ จะเริ่มสวดภํายหลังจํากกํารแสดงพระธรรมเทศนําจบแล้ว พระบรมวงศํานุวงศ์ผู้ทรงเป็นประธํานใน พิธีกํารวันน้ัน จะเสด็จมําทรงจุดเครื่องบูชํากระบะมุกหน้ําพระแท่นนี้ จํากน้ันพระสงฆ์เริ่มสวด ธรรมคําถําโดยแต่ละรูปจะใช้ “พัดเปรียญ” ที่ตนเองได้รับพระรําชทํานเม่ือสอบไล่ได้เปรียญช้ันสูง ด้วยเสมอ อน่ึง พระแท่นนี้ถือเป็นโบรําณวัตถุที่ล้ําค่ําอย่ํางยิ่งในศิลปะไทย สร้ํางข้ึนสมัยรัชกําลที่ ๑ ซ่ึงสมเด็จฯ เจ้ําฟ้ํากรมพระยํานริศรํานุวัดติวงศ์ ทรงสันนิษฐํานว่ํา น่ําจะเป็นฝีมือช่ํางครูเดียวกันกับ พระแท่นรําชบัลลังก์ประดับมุก (กองจดหมํายเหตุแห่งชําติ ๒๕๒๙: ๖๔)
เสด็จสู่แดนสรวง
๑๒๘ ศิลปะ ประเพณี และความเช่ือในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ