Page 86 - Gramatyka dla praktyka III wersja flipbook 2024

GRAMATYKA DLA PRAKTYKA

SZYK ZDANIA PYTAJĄCEGO
1. Zdanie pytające rozpoczyna zaimek pytajny, np. Skąd znacie Marka? Jeżeli zaimkowi towarzyszy przyimek, wówczas to on stoi
ZDANIA PYTAJĄCE 3. Jeżeli zaimek czy w zdaniu jest pominięty, wówczas najczęściej:
na pierwszej pozycji w zdaniu, np. Od kiedy tu mieszkacie?
2. Po zaimku pytajnym nieodmiennym najczęściej najpierw stoi orzeczenie, a potem podmiot, np. Gdzie jest samochód? Jak
czuje się babcia Jadzia? Jeśli jednak podmiot jest wyrażony zaimkiem osobowym, to zawsze najpierw stoi podmiot, a potem
orzeczenie, np. Dokąd oni idą? Gdzie ona śpi? Jak one się nazywają?

– na pierwszej pozycji stoi podmiot wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem osobowym, np. Maria czytała wczoraj tę gazetę?
Oni pojechali wczoraj do Krakowa?
– na pierwszej pozycji stoi orzeczenie, jeżeli ma formę 1. lub 2. os. lp. lub lm., np. Czytałaś wczoraj tę gazetę? Pojechaliście
w weekend do Krakowa?
Rzadziej (z uwagi na intencję mówiącego lub kontekst) na pierwszej pozycji może stać inny wyraz, np. Z dzieckiem byłeś wczoraj
u dentysty? U dentysty byłeś wczoraj z dzieckiem? Wczoraj byłeś u dentysty z dzieckiem?
4. Akcent logiczny pozwala w języku mówionym na podkreślenie istotnego szczegółu lub na wyrażenie emocji, np. zdziwienia:
Kupiłeś używany samochód na kredyt? Kupiłeś używany samochód na kredyt? Kupiłeś używany samochód na kredyt? Kupiłeś
używany samochód na kredyt? W każdym z tych zdań szyk jest identyczny, ale inna informacja jest akcentowana.

INFORMACJE DODATKOWE
1. Forma zaimka odmiennego w zdaniu pytającym zależy od:
t e o r i a 2. O wyborze przyimka decyduje kontekst oraz intencja mówiącego, np. Do którego miasta jedziesz na urlop? Dzięki któremu
– występującego przed nim przyimka, np. Z kim mieszkasz? Mieszkam z rodzicami. U kogo mieszkasz? Mieszkam u rodziców.

– rekcji czasownika, np. Jakim samochodem jeździsz? Jeżdżę małym fiatem. Czego się boisz? Boję się pająków. Jaką muzykę
lubisz? Lubię muzykę barokową.

profesorowi masz ten staż? Na którego księdza czekasz? Z którym przyjacielem idziesz na basen? W którym chłopaku się kochasz?
3. Zaimki jaki i który mają podobne znaczenie, jednak pierwszy służy do pytania o cechy jakiegoś przedmiotu czy osoby, a drugi do
pytania o konkretne rzeczy lub osoby z grupy, np. Jaki jest twój brat? Mój brat jest wysoki i młody. Który chłopak to twój brat?
Ten wysoki i młody.
4. Zaimki pytające kto, który, co, jaki, czyj mogą pełnić w zdaniu złożonym funkcję zaimków względnych, np. Nie pytaj, kto to zrobił.
Nie znam chłopca, który był z tobą. Przyszła punktualnie, co było nietypowe. Wybierz kolor, jaki chcesz. Nie wiemy, czyje to dziecko.
5. Zaimkom pytajnym co i coś w czasie przeszłym, przyszłym złożonym i w trybie przypuszczającym towarzyszy czasownik
w formie trzeciej osoby liczby pojedynczej rodzaju nijakiego, np. Co się stało? Coś było w walizce? Co będzie leżało w tej
szufladzie? Co mogłoby się stać? Jeśli w pytaniu używamy zaimka kto lub ktoś, czasownik musi mieć formę trzeciej osoby liczby
pojedynczej rodzaju męskiego, np. Kto to zrobił? Ktoś tu był? Kto tu będzie pracował? Kto chciałby to mieć?
6. Pytania mogą też wyrażać prośbę lub polecenie. W takim przypadku pytający nie oczekuje odpowiedzi, ale określonej reakcji,
np. Czy możesz podać mi sól? Czy ma pan zegarek?

84