Page 139 - Gramatyka dla praktyka II wersja flipbook 2024
P. 139
TRYB PRZYPUSZCZAJĄCY
Tryb przypuszczający wyraża:
– prośbę – Przepraszam, czy mógłby mi pan pomóc? Ta walizka jest bardzo ciężka.
– życzenie – Chciałbym mieć dużą rodzinę.
– złagodzony rozkaz – Prosiłabym o ciszę!
– wątpliwość – Naprawdę pojechałabyś sama do Londynu? TRYB PRZYPUSZCZAJĄCY
– warunek – Zjadłabym obiad, gdybym miała czas.
FORMY OSOBOWE TRYBU PRZYPUSZCZAJĄCEGO
Tryb przypuszczający tworzy się poprzez dodanie odpowiednich końcówek do formy 3. os. lp. lub lm. czasu przeszłego.
kupić
rodzaj męski rodzaj męskoosobowy
ja -bym my -byśmy
ty kupił -byś wy kupili -byście
on -by oni -by
lp. rodzaj żeński lm. rodzaj niemęskoosobowy
ja -bym my -byśmy t e o r i a
ty kupiła -byś wy kupiły -byście
ona -by one -by
rodzaj nijaki
ono kupiło -by
ZDANIA WARUNKOWE
W celu wyrażenia warunku tworzy się zdanie złożone. Jedno ze zdań składowych rozpoczyna się spójnikiem: gdy, jak, jeśli, jeżeli
z odpowiednią końcówką (-bym, -byś, -by itp.), a drugie zdanie może być wprowadzone słowem to. W zdaniu ze spójnikiem występuje
czasownik w 3. os. lp. lub lm. czasu przeszłego, a w drugim czasownik w trybie przypuszczającym: Gdybym miał pieniądze, (to) kupiłbym dom
na wsi. Zdania te oddzielone są przecinkiem, a o ich kolejności decyduje mówiący: Jeśli dostałabym awans, (to) kupiłabym nowy komputer.
Kupiłabym nowy komputer, jeśli dostałabym awans.
PISOWNIA
1. Cząstki -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście piszemy łącznie m.in.:
– z osobowymi formami czasownika, np. czytałbym, zarezerwowaliby: Poczytałbym gazetę.
– ze spójnikami, np. gdyby, jakbyśmy, jeślibyście, jeżeliby: Gdybym był bogaty, nie musiałbym pracować.
2. Cząstkę -by piszemy rozłącznie m.in.:
– z bezokolicznikiem, np. Może jednak kupić by ten komputer?
– z formami nieosobowymi: można, trzeba, warto, np. Warto by pomyśleć o urlopie.
3. Końcówek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście, -by można użyć przed czasownikiem, np. Ty byś wiedziała, co zrobić. = Ty wiedziałabyś,
co zrobić. Nie zmienia to sensu wypowiedzi.
AKCENT
W formach trybu przypuszczającego akcent pada na trzecią sylabę od końca (w formach ja, ty, on, ona, ono, oni, one) lub czwartą
sylabę od końca (w formach my, wy), np.: (ja) robiłabym, (ty) robiłabyś, (on) robiłby, (ona) robiłaby, (ono) robiłoby, (my) robilibyśmy, (wy)
robilibyście.
INFORMACJE DODATKOWE
1. W konstrukcjach z zaimkami osobowymi w celowniku, w których wyrażamy stan lub samopoczucie występuje forma
czasownika być w 3. os. lp. rodzaju nijakiego: Jest mi gorąco. – Byłoby mi gorąco. Jest wam niedobrze. – Byłoby wam niedobrze.
2. Jeśli podmiot w zdaniu wyrażony jest zaimkami kto, ktoś, nikt orzeczenie ma formę 3. os. lp. rodzaju męskiego, np. Kto byłby tak
miły? Nikt by tak nie zrobił. Jeśli podmiot wyrażony jest zaimkami co, coś, nic orzeczenie ma formę 3. os. lp. rodzaju nijakiego, np.
Co byłoby lepsze? Nic by się nie stało.
137
