Page 62 - Gramatyka dla praktyka II wersja flipbook 2024

GRAMATYKA DLA PRAKTYKA

3. ó : o
W czasowniku móc i czasownikach pochodnych, np. pomóc, wymóc, występuje alternacja ó : o we wszystkich formach oprócz 3 os. liczby
pojedynczej rodzaju męskiego.

móc r. męskoosobowy rodzaj nijaki
CZAS PRZESZŁY ona lp. mogłam one lm. on lp. mogłem my lm. ono lp. mogło
r. niemęskoosobowy
rodzaj męski
rodzaj żeński

my
mogłyśmy
ja
mogliśmy
ja
mogłaś
mogłeś
mogliście
wy
ty
wy
mogłyście
ty
mogli
mógł
mogła
oni
mogły
4. e : o : ó
W czasownikach nieść i wieźć oraz czasownikach pochodnych, np. wynieść, zanieść, wywieźć, zawieźć, występuje alternacja e : o we
wszystkich formach oprócz rodzaju męskoosobowego. Natomiast w 3. os. rodzaju męskiego występuje alternacja e : ó.
nieść
rodzaj żeński r. niemęskoosobowy rodzaj męski r. męskoosobowy rodzaj nijaki
lp. lm. lp. lm. lp.
ja niosłam my niosłyśmy ja niosłem my nieśliśmy
ty
wy
ty niosłaś one niosłyście on niosłeś wy nieśliście ono niosło
niósł
niosły
ona
oni
nieśli
niosła
t e o r i a NIEREGULARNY TEMAT CZASU PRZESZŁEGO
Temat niektórych czasowników w czasie przeszłym jest inny niż temat bezokolicznika, choć końcówki pozostają regularne.
1. Czasownik iść i czasowniki pochodne, np. przejść, wejść, wyjść, mają dwa różne tematy czasu przeszłego: sz- i szed-.
iść
rodzaj żeński r. niemęskoosobowy rodzaj męski r. męskoosobowy rodzaj nijaki
lp. lm. lp. lm. lp.
ja szłam my szłyśmy ja szedłem my szliśmy
ty szłaś wy szłyście ty szedłeś wy szliście
ona szła one szły on szedł oni szli ono szło

2. Inne czasowniki z nieregularnym tematem.
końcówka
bezokolicznika bezokolicznik czas przeszły – ja
jeść jadłem / -łam
kłaść kładłem / -łam
kraść kradłem / -łam
-ść, -źć
upaść upadłem / -łam
usiąść usiadłem / -łam
znaleźć znalazłem / -łam

biec biegłem / -łam
móc mogłem / -łam
-c
piec piekłem / -łam
pomóc pomogłem / -łam

pozostałe drzeć darłem / -łam
czasowniki umrzeć umarłem / -łam

AKCENT

Czasowniki w czasie przeszłym akcentuje się w sposób regularny – na drugą sylabę od końca. Wyjątkiem są formy 1. i 2. os. lm.,
które należy akcentować na trzecią sylabę od końca, np. biegaliśmy, czytaliście, zrobiłyście. W ten sposób akcent pada na temat
czasownika, a nie na jego końcówkę.
60