Page 173 - 28_LiryDram_2020

Dobitnym wyrazem tego stanu jest fakt stosowania bardzo różnych jej mierników w różnych okresach cywilizacyjnego rozwo- ju ludzkości. Jednostkami wartości były już muszelki, baran i wół, określona ilość zbo- ża, liczba „dusz” albo „dymów”, ustalona miara szlachetnego metalu i wiele innych. Ta zmienność mierników występuje także w systemach ekonomicznych. Przykłado- wo, w marksistowskiej ekonomii politycznej miernikiem była praca. Fizjokraci propono- wali, by bogactwa narodów oceniać na pod- stawie posiadanych zasobów surowców mi- neralnych i roślinnych. Z kolei system mo- netarny nazistowskiej III Rzeszy oparty był na zdolności wytwórczej narodu. Tymczasem żadne z tych rozwiązań czy im podobnych nie wytrzymały próby czasu. Również i to ukute w systemie amerykań- skim przekonanie, że czas to pieniądz. Przy- czyną tego jest osadzenie tych systemów na błędnych założeniach. Trudno bowiem nie zauważyć, że iluzoryczna jest wartość pracy włożonej w uzyskanie jakiegoś produktu wa- dliwego lub nieprzydatnego. Co więcej, pra- ca jako taka nie stanowi wartości, a dla ludzi, którzy ją wykonują, jest zawsze stratą. Z kolei przeciętny mieszkaniec Afryki nie odczuwa bogactwa złóż uranu leżących w głębi ziemi, po której stąpa, i na ogół jest znacznie bied- niejszy od obywatela Holandii, choć kraj ten nie posiada żadnych zasobów mineralnych. Można także przypuścić, że państwo będzie potężne bez pośrednictwa złota i pieniądza. Historia pokazała też, że o wartości waluty danego kraju nie decydowała zdolność pro- dukcyjna jego społeczeństwa, lecz panująca w nim władza. Z chwilą upadku władzy do- chodziło do dewaluacji. Tak więc wartość jest pojęciem specy cznym.
Ta specy ka wartości i zarazem jej isto- ta ujawnia się szczególnie w procesach wy- miany. Wymianie podlegają zarówno dobra materialne, jak i niematerialne. Między ty- mi dwiema grupami wymian istnieje jed- nak zasadnicza różnica. O ile bowiem proces wymiany dóbr materialnych jest stosunko- wo prosty i pozbawiony pozamerytorycznych aspektów, to przy wymianie z udziałem dóbr niematerialnych ważne są nadto czynniki moralne. Tak jest chociażby wtedy, gdy za przysłowiowe „srebrniki” dochodzi do zdrady albo gdy sprzedawane są honor, miłość czy władza. Bardzo znamienną natomiast cechą obu rodzajów procesów wymiany wartości jest ich częściowy, a czasem nawet całkowi- ty brak odwracalności. Tak dzieje się podczas transakcji nabywania określonego towaru, kiedy to przy jego zwrocie zwykle nie odzy- skujemy całej wydatkowanej wcześniej kwo- ty. Z kolei osoba, która pełniąc jakąś funkcję, utraci zdrowie, nie wraca do niego po zdaniu urzędu. Również nikt nie jest w stanie odzy- skać raz zbytego honoru.
Przykłady te pokazują, że wartość niezależ- nie od rodzaju procesu wymiany jest cechą zmienną i jako taka nie jest cechą przedmio- tu, lecz wielkością charakteryzującą pro- ces wymiany. Własność ta generuje moż- liwość porównywania i analizowania war- tości zgodnie z relacjami: W(A)>W(B) czy W(B)<W(A). Ma to istotne znaczenie, bo- wiem możliwość porównywania wielkości stwarza również możliwość ich mierzenia. W tym celu dla ogólnego zbioru wartości należy przyjąć taki miernik, który byłby uni- wersalny, czyli możliwy do stosowania we wszelkich procesach wymiany. Przeanali- zowawszy tę kwestię, można przyjąć, że ro- lę tę mogłaby spełniać wolność. Głównym
lipiec-wrzesień 2020 LiryDram 171