Page 172 - 28_LiryDram_2020

Owartości
i jej związku
z wolnością
Stanisław A. Hodorowicz, Maciej Hodorowicz
W życiu codziennym stosunkowo rzad- ko zastanawiamy się nad istotą wie- lu pojęć, choć są one bardzo użyteczne i po- wszechnie stosowane. Przykładowo, gdy w określonej sytuacji mówimy, że coś jest czarne lub czerwone czy ciepłe lub zimne, to jest to dla nas w pełni zrozumiałe i jesteśmy dalecy od re eksji, jaki sens kryje się za tymi określeniami. W tym wypadku chodzi o sens zyczny, dany prawami rządzącymi zjawiska- mi świetlnymi oraz procesami cieplnymi. Do grupy pojęć ciągle chyba nie do końca zgłę- bionych należy także wartość. Niniejsza re- eksja jest próbą ukazania jej sensu w kon- tekście wolności. Według de nicji słowniko- wej wartość jest to: Cecha jakiejś rzeczy dają- ca się wyrazić równoważnikiem pieniężnym lub innym środkiem płatniczym, ale także ce- cha lub zespół cech właściwych danej oso- bie lub rzeczy, stanowiących o jej walorach (np. moralnych, artystycznych) cennych dla ludzi, mogących zaspokoić jakieś ich potrze- by (Słownik języka polskiego, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1978, t. III. s. 660). Zgodnie z tą ogólną de nicją cechę wartości można
przypisać każdej rzeczy materialnej i każde- mu bytowi duchowemu. Wymienić tu wy- pada chociażby wszelkie dobra codziennego użytku, czynniki niezbędne do życia, surow- ce, czas, pracę, różne cnoty, sławę, władzę, młodość, honor czy całą gamę rozmaitych odczuć, a nawet przekonań.
Poprawność powiedzenia, że wszystko ma wartość, odczuwamy intuicyjnie i nie budzi ono naszej wątpliwości. Fakt ten rodzi nato- miast pytanie o podłoże tego przekonania. W odpowiedzi nasuwa się przypuszczenie, że – oprócz typowych zmysłów – organizm człowieka wyposażony jest także w zmysł wartości. To on pobudza naszą świadomość wartości przez odbieranie i analizowanie związanych z nią bodźców zewnętrznych. Być może to on również sprawia, że przypi- sywana różnym rzeczom i bytom wartość nie jest ich stałym atrybutem, lecz podlega oce- nom indywidualnym i zbiorowym w zależ- ności od uwarunkowań, priorytetów, a na- wet odczuć. Prawdopodobnie dlatego wła- śnie dla wartości nie został do tej pory usta- lony niezmienny wzorzec.
170 LiryDram lipiec-wrzesień 2020