Page 170 - 28_LiryDram_2020

Eidels „Maharsza”, Aaron Charif. Niezwy- kle ciekawą postacią była córka rabina Mor- dechaja Tiktinera Rebeka (Riwka), która pod okiem ojca zdobyła talmudyczne wykształce- nie i sławę jako pierwsza, jedyna i wyjątko- wa w tym czasie żydowska pisarka, autorka traktatów, poradnika dla kobiet i pieśni reli- gijnych. Pozostały po niej dwa utwory: księga etyczna Mejneket Riwka i pieśń na Symchat Tora. W 1941 roku ostatni rabin Awa Świa- tycki (rabi Awala) został zamordowany przez hitlerowców wraz z rodziną i całą tykociń- ską gminą żydowską w lesie pod Łopucho- wem (z 2500 ydów – połowy wszystkich ówczesnych mieszkańców Tykocina – ocala- ło jedynie kilka osób, m.in. Abraham Kapica, najmłodszy z rodzeństwa, który miał wtedy 14 lat i któremu ojciec kazał zostać w domu; w Muzeum znajdują się przekazane przez niego drobne przedmioty).
Obecnie w tykocińskiej Synagodze może- my podziwiać zrekonstruowaną drewnianą świętą szafę z rzeźbionymi drzwiami i zdo- biącymi ją odtworzonymi parochetem (bo- gato zdobiona kotara zasłaniająca Aron ha- -kodesz, symbolicznie oddzielająca strefę między sacrum a profanum) i drzwiczkami do Aron ha-kodesz („święta arka”, szafa oł- tarzowa w postaci drewnianej skrzynki do przechowywania zwojów Tory) oraz rucho- me elementy wyposażenia wnętrza w po- staci różnego rodzaju ław, pulpitów i stela- ży przyściennych. Na odnowionej przez wy- bitnego polskiego konserwatora Krzysztofa Millera bimie – w centralnej części Wielkiej Synagogi – prezentowany jest zrekonstru- owany fotel Eliasza wykorzystywany w ob- rzędzie obrzezania. Po obu stronach Aronu ha-kodesz znajdują się także dwa monumen- talne świeczniki chanukowe, które zostały
s nansowane ze zbiórki publicznej mającej na celu zrekonstruowanie wnętrza Synagogi. Zwraca uwagę mezuza zainstalowana na fu- trynie drzwi wejściowych przez śp. Szymona Bartnowskiego oraz wystawa powojennych prac Józefa Charytona, przyjaciela Mariana Brandysa, który sam nie był ydem, a malo- wał świat polskich ydów, był świadkiem za- głady społeczności żydowskiej Wysokiego Li- tewskiego (opowiadanie Brandysa o nim pt. Strażnik Królewskiego Grobu).
Warto nadmienić, że Synagogę odwiedza około 100 tysięcy osób rocznie, głównie są to wycieczki organizowane przez Minister- stwo Edukacji z Izraela.
Współczesnym akcentem poetyckim w Sy- nagodze jest oprawiony i udostępniony zwiedzającym dwujęzyczny (polski i he- brajski – tłum. Halina Birenbaum) wiersz Krzysztofa Micha pt. Gwiazdy nad Tykoci- nem z tomu Śladami (wyd. Maria Kuczara, Kraków 2020).
Przy okazji zagłębiania się w historię XIX- -wiecznej społeczności żydowskiej Tykocina warto wspomnieć postać Józefa Mojżesza Gabowicza (1862-1939) – rzeźbiarza, ucznia Wojciecha Gersona i Augusta Rodina, twór- cy wspaniałych popiersi Fryderyka Chopina, Juliusza Słowackiego, Stanisława Moniusz- ki, Aleksandra Fredry i Hipolita Wawelber- ga, twórcy śmiałych i niezwykłych kompo- zycji rzeźbiarskich odznaczanych na wysta- wach w Paryżu, Brukseli i Warszawie.
Podziękowania dla Dariusza Szady- -Borzyszkowskiego, tłumacza i reżysera wielu lmów dokumentalnych o tematyce kulturalnej i społecznej, oraz dla Jana Maciejewskiego, kustosza Muzeum Kultury ydowskiej w Tykocinie za oprowadzenie po Synagodze i opowieść.
168 LiryDram lipiec-wrzesień 2020