Page 20 - ARUBA BANK - JUNI 8 ,2015
P. 20
14 Antilliaans Dagblad Maandag 8 juni 2015 Antilliaans Dagblad Maandag 8 juni 2015 15
Achtergrond Achtergrond
Principieel levenslange zelfballingschap
Wilfred Lionarons in zijn jonge jaren. Dit artikel is integraal overgenomen van Wilfred Lionarons op latere leeftijd (2002). FOTO RUIZ MOL Desi Bouterse 1987. FOTO BLOG THEO PARA
FOTO DE WARE TIJD www.dwtonline.com/paramaribo-post FOTO FRITS WIDDERSHOVEN/DE TELEGRAAF André Kamperveen, Wim Mol en Cyrill Karg.
Wilfred Lionarons (89), pionier van de
Surinaamse radiojournalistiek en het vrije
woord, overleed op 2 mei van dit jaar. Daarmee
kwam een eind aan bijna 33 jaar
zelfballingschap. Op 8 december 1982 verloor
Lionarons vrienden, collega’s en zijn land. Hij
ontsprong de macabere dans. De begrafenis
vond plaats in Maastricht, Nederland. Het was
het afscheid van een vlijmscherpe polemist.
,,Op alles had hij kritiek.”
Door Iwan Brave
W ilfred Liona- lid op de radio zijn zegje mocht vriend en vakgenoot Cyrill Karg sens, er gaat niets gebeuren in gend. Toen hij in de jaren ze- niet ontvankelijk. Het was voor- zaten en een pen in hun han- heeft hij zich aan gehouden.
rons studeerde doen. ,,Wilfred brak met die on- tilde hij de Avros naar een ho- het land’, zeiden we. Nadien be- ventig zelf premier was, na- al een technische beslissing. den hadden.” Zijn moeder ging dood, ook
medicijnen aan geschreven wet”, vertelt Ema- ger niveau. ,,Ze waren twee sloten ze alsnog te gaan.” mens de PNP, had Lionarons ,,Lionarons heeft daarna ervoor zijn zwager De Rooy; hij is niet
de Geneeskun- nuels. Hij gaf Jopie Pengel de handen op één buik”, vertelt dagelijks ongezouten kritiek op gekozen om niet via de Suri- Op 5 mei zou Lionarons ne- verschenen. Het is een para-
dige School in gelegenheid, maar mocht van zoon Luciën Karg. En pioniers Het meest gewelddadige ge- zijn beleid. Goede vrienden of naamse rechterlijke weg het gentig zijn geworden, maar hij dox. Als we allemaal zeggen: ‘Ik
Paramaribo maar besloot ‘zijn het Avros-bestuur dat gesprek van radiojournalistiek in Suri- beurt toch. De mediahuizen niet. ,,Het is een heel moeilijke één en ander nog voort te zet- overleed drie dagen ervoor. ga niet terug’, wat moet dan van
hart te volgen’ en ging volledig niet uitzenden. Lionarons name. Later was Lionarons Radika, Radio ABC en De Vrije tijd geweest. Dat was natuurlijk ten omdat hij zijn persoonlijk Waar menigeen terugkwam het land worden? Maar laten we
voor de journalistiek. ,,Gefelici- beende naar de studio en kon- medeoprichter van Rapar en Stem worden in de nacht van 7 niet prettig”, herinnert Sedney vertrouwen daarin behoorlijk naar Suriname, heeft hij Lionarons, nu hij er niet meer
teerd Suriname dat hij toen die digde aan dat het gesprek over Karg er de eerste omroeper. Be- op 8 december door de militai- zich die vlijmscherpe pen. kwijt was”, vertelt advocaat Hu- ‘gezworen’ dat nooit te doen zo- is, als voorbeeld stellen van een
beslissing heeft genomen!”, vijftien minuten de lucht in- gonnen als ‘piratenzender’, er- ren in de as gelegd en vijftien go Essed die namens hem de lang er geen gerechtigheid zou man die principieel is.”
roept Lydia Emanuels vanuit ging. Tegen de woedende be- gens in het afgelegen Geyers- vermeende ‘tegenstanders’, Lionarons ging in het verzet vordering indiende. Een in geschieden. Sedney: ,,Daar
Nederland door de telefoon. stuursleden zei hij: ,,Jullie kun- vlijt. waaronder juristen en journa- in Nederland. Hij werkte er ook 2010 gericht verzoek tot scha-
Wilfred Lionarons en Cyrill Karg staan niet op deze gedenkplaat Maar die beslissing maakte nen mij niet ontslaan, want ik listen, gefolterd en doodgescho- voor Amnesty International als deloosstelling aan president André Kamperveen en zijn vrouw Lea. André Kamperveen was
omdat zij tijdens de Decembermoorden in Miami waren. Zij ston- hem uiteindelijk niet geliefd bij heb zelf al ontslag genomen.” Rapar verkreeg legale status ten in Fort Zeelandia. Liona- redacteur. Mensenrechten en Ronald Venetiaan bleef onbe- oprichter van Radio ABC en net als Lionarons radioman van het
den wel op de lijst van Bouterse. Na de moorden is Lionarons is machthebbers. Hij kwam in de- nadat uitgerekend Pengel, aan rons en Karg, die ook op de do- gerechtigheid, waren zijn ding antwoord, terwijl Radio ABC eerste uur. Hij is wel vermoord.
nooit meer naar Suriname terug geweest. cember 1982 zelfs op hun do- Dat was Lionarons ten voe- wie Lionarons toen de gelegen- denlijst stonden, zoeken via geworden. Hij kritiseerde in die toen wel had gekregen. Es-
denlijst. Een gedwongen zelf- ten uit. Maar hij was ‘geen hei- heid bood, de Avros liet sluiten. New York hun toevlucht in Weekkrant Suriname het mili- sed: ,,De indruk wordt versterkt
ballingschap, tot zijn dood, was lige’, gooit Emanuels erachter- Onder leiding van Eddy Bruma Nederland. Emanuels werkte taire regime. Naast zijn column dat politiek Suriname, zowel
het gevolg. aan. Hij was een ‘driftkop’. ,,Ik had de PNR het bestuur van Av- toen bij de Wereldomroep. stond die van Henry Does aan de uiterst links radicale als
ben op zijn minst al tien keer ros overgenomen en gebruikte ,,Het was de enige keer in mijn (Theo Para), die eveneens de gematigd rechtse vleugel, ei-
Voor het zover kwam, was Li- ontslagen. ‘Meisje ga weg. Ik de radio voor eigen program- hele leven dat ik Wilfred Liona- vrienden verloor in 1982. In genlijk Lionarons geen warm
onarons al decennia ‘luis in de wil je niet meer zien, ik kan ma’s. Toen het te bont werd rons heb zien huilen. Hij had Suriname had de veel linksere hart toedroeg. Het lot van hel-
pels’ van machthebbers. ,,Op mijn eigen werk doen!’ Dan voor Pengel, ging de stekker er- niet alleen vrienden en collega- Does, die voor Mokro schreef, den is dat zij vaak tijdens hun
alles wat in zijn ogen verkeerd werden mijn tas en schoenen uit. ,,Hij was ook de eerste Suri- ’s maar ook zijn land verloren. menigmaal polemieken met de leven niet als zodanig worden
ging, had hij kritiek”, verhaalt mij achterna gesmeten. Maar naamse dictator”, zegt Karg Hij herhaalde steeds: ‘Ik be- ‘ondernemer’ Lionarons. ,,Pas gezien. Ik hoop dat Lionarons
Emanuels. ,,Die verkondigde de volgende dag zei hij: ‘Waar- stellig. ,,Iedereen die populair grijp dit niet; dit is toch geen later ben ik gaan beseffen dat ooit nog die waardering krijgt.”
hij luid en duidelijk. Hij tikte om ben je thuis? Doe niet zo werd in zijn buurt werd direct Suriname’.” mijn verwantschap met deze Het ging Lionarons niet zozeer
ministers op de vinger en deed lui, kom je werk doen meisje’. weggewerkt. Hetzelfde met man en de wederzijdse waarde- om de schadevergoeding ‘want
zijn taak als journalist met ui- We hebben allemaal heel veel Bouterse, die op Pengels schoot Kranten en bladen hadden ring, het polemist zijn is”, zegt het heeft hem op geen enkele
terste oprechtheid.” Zijn bij- van hem geleerd. Maar het was is opgegroeid. Zijn vader en een verschijningsverbod gekre- Does. ,,Dat is een bepaalde manier minder strijdbaar ge-
naam was de ‘Lion’. Niet alleen lang niet altijd gemakkelijk, Pengel waren beste vrienden.” gen. Alleen de Ware Tijd mocht geest. Critici differentiëren en maakt’. Esseds oudste broer
vanwege zijn achternaam. ,,Hij want hij had een kort lontje.” door, onder zware censuur. Lio- onderscheiden en gaan daar- was getrouwd met zijn dochter.
was een leeuw, een fighter. En Toch was de militaire dicta- narons was alles in één klap mee eigenlijk verwarring tegen. ,,Ik heb de eer gehad Lionarons
hij vocht met open vizier.” Journalist Luciën de Freitas tuur andere koek. ,,Het heeft kwijt: woonhuis, krant én druk- In moderne samenlevingen ge- gekend te hebben als grootva-
kan daarover meepraten. On- zelfcensuur veroorzaakt en in kerij aan de Nassylaan. Zijn nieten polemisten hoge der van zijn kleinkinderen. Zij
Emanuels is ‘dankbaar’ voor der Lionarons verzorgde hij een Suriname was dat er niet”, zegt rijstbouwgronden van meer waardering, maar zijn daaren- waren dagelijks om hem heen
wat Lionarons in haar leven tienerprogramma bij Radio Karg, toen inmiddels zelf medi- dan duizend hectare te Sara- tegen een natuurlijke tegen- en bezorgden hem veel levens-
heeft betekend. Hij was ‘per- Paramaribo (Rapar) aan de Gra- aman. Tijdens de ‘revotijd’ ver- macca werden geconfisqueerd. stander van dictatuur.” plezier.”
soonlijke mentor’ en goede venstraat. ,,Ik herinner me dat wordt de voorlichtingsdienst tot
vriend. Ze studeerde aan de Su- hij de omroepkamer binnen- ‘ongeloofwaardig propaganda- Eugene Waaldijk was in Lionarons werd geregeld Zijn heengaan maakt ook
rinaamse Rechtsschool, maar kwam en mijn presentatie apparaat’. Vader Karg, die ‘Son- 1960 oprichter van De Vrije ontboden door de militairen. emoties los bij directeur Henk
was daar doodongelukkig mee. maar niets vond. ‘Jongen sta de Spikri’ was begonnen, Stem, later overgenomen door ,,Dat ging er weinig zacht- Kamperveen van het herrezen
Reden voor Lionarons om te- op, dan zal ik je laten zien hoe schrijft hierover ongezouten. Lionarons. Tijdens de stakings- zinnig aan toe. Veel ge- Radio ABC. Zijn vader en op-
gen haar vader te zeggen: ,,Wel je zo een programma moet ver- Reden voor toenmalig minister periode onder Pengel werd het schreeuw en dreigementen”, richter André Kamperveen, net
ja, Lydia zal wel een goed jurist zorgen!’ Toen ik quasi weg wil- Fong Poen van Economische een dagelijkse ‘stakingskrant’. zegt hij hierover in 2011 aan als Lionarons radioman van het
worden maar Lydia zal onge- de gaan, zei hij: ‘Ga zitten en Zaken om in 1982 geen jonge ,,Iedereen die wat te zeggen maandblad Parbode. ,,Ik moet eerste uur, was één van de vijf-
twijfeld een goed én gelukkig maak het programma af’. Hij journalisten, maar de ‘oude had over Pengel kon het daarin erbij zeggen dat ze me nooit tien slachtoffers. ,,Hij had nu
radiomaker worden.” Daarmee stimuleerde zijn medewerkers garde’ mee te nemen naar Mia- kwijt”, vertelt oud-premier Ju- hebben aangeraakt. Anderen ook omstreeks negentig jaar
was het pleit beslecht en kon door hard te zijn.” mi voor een economische con- les Sedney (93) smalend. Hij en werden wel mishandeld, maar kunnen zijn”, zegt Kamper-
ook zij haar ‘hart volgen’. ferentie. Lionarons en Karg Lionarons kenden elkaar vanaf ik niet.” veen. Hij en zijn inmiddels
Lionarons was bovenal een mochten mee. Achteraf levens- de muloschool. ,,Het was een overleden broer Johnny waren
Na de machtsstrijd tussen gentleman, iemand die het le- reddend. ,,Ze wilden eigenlijk tijd waarin iedereen een diplo- Lionarons stelde in 1995 te- ondergedoken, maar Johnny
David Findlay en Jopie Pengel, ven vierde. Met veel feitenken- niet meer weggaan, vanwege de ma moest halen en de beste wil- vergeefs een vordering in tegen moest uiteindelijk vluchten.
was Lionarons in de jaren vijf- nis en als directeur van de Ver- onrust in het land. Op 5 decem- de zijn. We hadden concurren- Bouterse en de staat Suriname ,,Ze moesten de mensen heb-
tig directeur van deAvros, het eniging Surinaams Bedrijfsle- ber hebben mijn broer en ik op tie op alle gebieden: van sport om schadevergoeding te krij- ben die achter de microfoons
enige radiostation. Het was on- ven (VSB) van vele markten ze ingesproken: ‘Het is non- tot wie de meeste meisjes gen. Zowel de kantonrechter
gebruikelijk dat een oppositie- thuis. Samen met boezem- heeft”, gniffelt Sedney ondeu- als het Hof verklaarden hem
