Page 28 - min.vos 9 jan,2016
P. 28
A18 lesa y pensa
Diasabra 9 Januari 2016
Estudio ta mustra cu bukinan digital por tin impacto negativo riba salud
Uzo di bukinan electro- sion of Sleep and Circadian holoshi interno y ta aumenta nan cu tabata lesa iPad tabatin Brigham and Women’s Divi-
nico cu ta emiti luz, du- Disorders. “Participantenan nivel di alerta, pero no taba- atraso den holoshi interno, sion of Sleep and Circadian
rante e oranan prome cu cu lesa un eBook, ta tuma tin mucho conoci relaciona cual ta wordo indica pa nivel- Disorders. “Como cu mas
bay drumi, por tin un im- mas tempo pa pega soño y cu e efectonan di e aparato nan di melatonin, pa mas di hende ta scoge aparatonan
pacto negativo riba salud nan soño a reduci, nan taba- electronico popular riba un ora. Participantenan cu a electronico pa lesa, comunica
y bo holoshi interno, cual tin reduccion di melatonin, soño. E uzo di artefactonan lesa riba un iPad tabatin me- y entretenimento, particular-
ta sincronisa bo ritmo dia- y nan holoshi interno tabata cu ta emiti luz net prome cu nos soño prome cu ora di mente muchanan y adoles-
rio di drumi na pistanan atras, cual ta reduci nan nivel drumi, ta un preocupacion pa drumi, pero tabatin mas soño centenan cu ya a experiencia
di ambiente externo, se- di alerta mainta, compara cu motibo di e efecto poderoso y tabata menos alerta mainta, perdida di soño significante
gun investigadonan di ora lesa un buki.” cu luz tin riba e patronchi di despues di 8 ora di soño. A caba, p’esey evaluacion di in-
Harvard Medical School drumi/lanta natural di curpa, pesar cu iPad a wordo uza vestigacion epidemiologico
na Brigham and Women’s Investigacion anterior y con e ta hunga un rol den den e estudio, investigadonan di consecuencianan di per-
Hospital. Un investigacion anterior, a falta di soño. a midi otro aparatonan cu ta dida di soño a termino largo
E descubrimentonan aki ta mustra cu e luz blauw ta su- Durante e estudio di 2 siman, emiti luz blauw tambe, in- ta necesario urgentemente.”
un estudio cu ta compara e primi melatonin, y ta impacta 12 participante a lesa buki riba cluyendo eReader, laptop, ce- Investigadonan a enfatisa e
efectonan biologico di lesa un iPad pa 4 ora, prome cu lular y LED monitor. importancia di e descubri-
un eBook cu un buki a wor- nan bay drumi tur anochi, pa mentonan aki, tumando na
do publica den Proceedings 5 anochi consecutivo. Esaki a Ultimo 50 añanan cuenta e relacion cu tin entre
of the National Academy of wordo ripiti cu bukinan im- “Den ultimo 50 añanan, ta- secrecion di melatonin por
Sciences. primi. E secuencia no tabata batin un bahamento den e medio di exposicion na luz,
“Nos a descubri cu curpa su fiho cu algun di nan ta lesa averahe di duracion di drumi cu e aumento di riesgo pa de-
ritmo interno a wordo in- riba un iPad prome y otronan y e calidad,” asina Charles saroya cancer na pecho y can-
terumpi pa e luznan, cual ta ta lesa buki imprimi prome. Czeisler, Ph.D. Profesor di cer di prostaat.q
conoci como “blue light” cu Participantenan cu tabata lesa remedi di drumi y hefe di
ta bin di e aparatonan aki,” riba e iPad a tuma mas largo
asina Anne-Marie Chang, cu pa pega soño, tabatin menos
ta autor y neurocientifico na soño anochi y a pasa menos
Brigham and Women’s Divi- tempo den soño REM. Nan
tabatin menos melatonin, un
hormoon cu normalmente ta
hisa anochi y ta hunga un rol
den duna soño. Tambe, esun-
Actividadnan cultural, relax y creativo pa hende grandi
ORANJESTAD – Activi- Nan lo haci e actividad na su e actividad aki, te hasta tin Mantene nan feliz y ocupa ta cianan. Graba esaki despues
dadnan creativo, cultural ritmo. Bonsai ta un actividad instructornan specialista en hopi importante. Pa esaki nan skirbi loke bo a graba, ta in-
y di relax ta importante masha bunita mes y ta tuma siñamento di baile pa hende por uni nan mes na un les pa creibel descubri cuanto his-
pa mehora e calidad di tempo dor cu e reisnan di e grandi den rolstoel, musica ta siña algo nobo. Algun di nan toria bunita por sali di ex-
bida di nos hende grandi. mata mester wordo drecha. duna nan mente un toke di lo kier por ehemplo siña toca perencianan di hende grandi.
Despues di añanan di ac- Hende grandi tin e pasen- salud. algun instrumento manera Skirbi historia y lesa esaki ora
tividad y productividad shi y e habilidad cu esaki ta piano. nan ta reuni den grupo mas
nan ta esunnan cu real- rekeri. Actividadnan creativo Mester duna nan e chens di grandi nan lo disfruta scucha
mente merece sinta un Un otro actividad cu lo haci Ora nos tur ta stima mira papia tocante nan experien- nan propio historia conta dor
rato y disfruta nan bida. hende grandi contento y na potretnan bieu nos ta sinti un di otro hende.q
Nos ta trece algun conse- mesun momento mantene sentimento cu e memoria nan
honan y sugerencia rela- nan curpa saludabel ta landa- y recuerdo nan ta bini bek,
ciona cu e tipo di activi- mento por lo menos un biaha esey ta algo cu hende grandi
dad aki. pa siman ta sinti mescos Por curasha
Bailamento y scucha muziek nan pa haci un scrapbook of
Actividadnan cultural ta dos actividadnan cultural un collage dor di uza potret-
y di relax cu hende di tur edad por dis- nan bieu y otro articulo nan.
fruta. Tambe nan por decora esaki
Cuida mata ta un actividad cu Te hasta pa es nan cu no tin cu cosnan decorativo chikito
hende grandi ta disfruta di dje movecion den nan curpa di manera blachi di mata of di
masha hopi mes. Por resulta manera independiente e bail- flor y construccion paper.
dificil pa un hende grandi amento den rolstoel ta un ac- Despues cu nan a caba cu
cuida henter un hardin su so, tividad basta popular pa hen- scrap book o nan collage, es-
pero algun mata planta den de grandi cu ta interesa den aki por wordo buta den un
pochi y wanta pa den o of den frame y pone den nan camber.
un veranda ta masha bon pa
nan.