Page 28 - min.vos 9 jan,2016
P. 28

A18                                                                                lesa y pensa

Diasabra 9 Januari 2016

Estudio ta mustra cu bukinan digital por tin impacto negativo riba salud

Uzo di bukinan electro-          sion of Sleep and Circadian      holoshi interno y ta aumenta      nan cu tabata lesa iPad tabatin  Brigham and Women’s Divi-
nico cu ta emiti luz, du-        Disorders. “Participantenan      nivel di alerta, pero no taba-    atraso den holoshi interno,      sion of Sleep and Circadian
rante e oranan prome cu          cu lesa un eBook, ta tuma        tin mucho conoci relaciona        cual ta wordo indica pa nivel-   Disorders. “Como cu mas
bay drumi, por tin un im-        mas tempo pa pega soño y         cu e efectonan di e aparato       nan di melatonin, pa mas di      hende ta scoge aparatonan
pacto negativo riba salud        nan soño a reduci, nan taba-     electronico popular riba          un ora. Participantenan cu a     electronico pa lesa, comunica
y bo holoshi interno, cual       tin reduccion di melatonin,      soño. E uzo di artefactonan       lesa riba un iPad tabatin me-    y entretenimento, particular-
ta sincronisa bo ritmo dia-      y nan holoshi interno tabata     cu ta emiti luz net prome cu      nos soño prome cu ora di         mente muchanan y adoles-
rio di drumi na pistanan         atras, cual ta reduci nan nivel  drumi, ta un preocupacion pa      drumi, pero tabatin mas soño     centenan cu ya a experiencia
di ambiente externo, se-         di alerta mainta, compara cu     motibo di e efecto poderoso       y tabata menos alerta mainta,    perdida di soño significante
gun investigadonan di            ora lesa un buki.”               cu luz tin riba e patronchi di    despues di 8 ora di soño. A      caba, p’esey evaluacion di in-
Harvard Medical School                                            drumi/lanta natural di curpa,     pesar cu iPad a wordo uza        vestigacion epidemiologico
na Brigham and Women’s             Investigacion anterior         y con e ta hunga un rol den       den e estudio, investigadonan    di consecuencianan di per-
Hospital.                        Un investigacion anterior, a     falta di soño.                    a midi otro aparatonan cu ta     dida di soño a termino largo
E descubrimentonan aki ta        mustra cu e luz blauw ta su-     Durante e estudio di 2 siman,     emiti luz blauw tambe, in-       ta necesario urgentemente.”
un estudio cu ta compara e       primi melatonin, y ta impacta    12 participante a lesa buki riba  cluyendo eReader, laptop, ce-    Investigadonan a enfatisa e
efectonan biologico di lesa                                       un iPad pa 4 ora, prome cu        lular y LED monitor.             importancia di e descubri-
un eBook cu un buki a wor-                                        nan bay drumi tur anochi, pa                                       mentonan aki, tumando na
do publica den Proceedings                                        5 anochi consecutivo. Esaki a          Ultimo 50 añanan            cuenta e relacion cu tin entre
of the National Academy of                                        wordo ripiti cu bukinan im-       “Den ultimo 50 añanan, ta-       secrecion di melatonin por
Sciences.                                                         primi. E secuencia no tabata      batin un bahamento den e         medio di exposicion na luz,
“Nos a descubri cu curpa su                                       fiho cu algun di nan ta lesa      averahe di duracion di drumi     cu e aumento di riesgo pa de-
ritmo interno a wordo in-                                         riba un iPad prome y otronan      y e calidad,” asina Charles      saroya cancer na pecho y can-
terumpi pa e luznan, cual ta                                      ta lesa buki imprimi prome.       Czeisler, Ph.D. Profesor di      cer di prostaat.q
conoci como “blue light” cu                                       Participantenan cu tabata lesa    remedi di drumi y hefe di
ta bin di e aparatonan aki,”                                      riba e iPad a tuma mas largo
asina Anne-Marie Chang, cu                                        pa pega soño, tabatin menos
ta autor y neurocientifico na                                     soño anochi y a pasa menos
Brigham and Women’s Divi-                                         tempo den soño REM. Nan
                                                                  tabatin menos melatonin, un
                                                                  hormoon cu normalmente ta
                                                                  hisa anochi y ta hunga un rol
                                                                  den duna soño. Tambe, esun-

Actividadnan cultural, relax y creativo pa hende grandi

ORANJESTAD – Activi-             Nan lo haci e actividad na su    e actividad aki, te hasta tin     Mantene nan feliz y ocupa ta     cianan. Graba esaki despues
dadnan creativo, cultural        ritmo. Bonsai ta un actividad    instructornan specialista en      hopi importante. Pa esaki nan    skirbi loke bo a graba, ta in-
y di relax ta importante         masha bunita mes y ta tuma       siñamento di baile pa hende       por uni nan mes na un les pa     creibel descubri cuanto his-
pa mehora e calidad di           tempo dor cu e reisnan di e      grandi den rolstoel, musica ta    siña algo nobo. Algun di nan     toria bunita por sali di ex-
bida di nos hende grandi.        mata mester wordo drecha.        duna nan mente un toke di         lo kier por ehemplo siña toca    perencianan di hende grandi.
Despues di añanan di ac-         Hende grandi tin e pasen-        salud.                            algun instrumento manera         Skirbi historia y lesa esaki ora
tividad y productividad          shi y e habilidad cu esaki ta                                      piano.                           nan ta reuni den grupo mas
nan ta esunnan cu real-          rekeri.                            Actividadnan creativo           Mester duna nan e chens di       grandi nan lo disfruta scucha
mente merece sinta un            Un otro actividad cu lo haci     Ora nos tur ta stima mira         papia tocante nan experien-      nan propio historia conta dor
rato y disfruta nan bida.        hende grandi contento y na       potretnan bieu nos ta sinti un                                     di otro hende.q
Nos ta trece algun conse-        mesun momento mantene            sentimento cu e memoria nan
honan y sugerencia rela-         nan curpa saludabel ta landa-    y recuerdo nan ta bini bek,
ciona cu e tipo di activi-       mento por lo menos un biaha      esey ta algo cu hende grandi
dad aki.                         pa siman                         ta sinti mescos Por curasha
                                 Bailamento y scucha muziek       nan pa haci un scrapbook of
  Actividadnan cultural          ta dos actividadnan cultural     un collage dor di uza potret-
           y di relax            cu hende di tur edad por dis-    nan bieu y otro articulo nan.
                                 fruta.                           Tambe nan por decora esaki
Cuida mata ta un actividad cu    Te hasta pa es nan cu no tin     cu cosnan decorativo chikito
hende grandi ta disfruta di dje  movecion den nan curpa di        manera blachi di mata of di
masha hopi mes. Por resulta      manera independiente e bail-     flor y construccion paper.
dificil pa un hende grandi       amento den rolstoel ta un ac-    Despues cu nan a caba cu
cuida henter un hardin su so,    tividad basta popular pa hen-    scrap book o nan collage, es-
pero algun mata planta den       de grandi cu ta interesa den     aki por wordo buta den un
pochi y wanta pa den o of den                                     frame y pone den nan camber.
un veranda ta masha bon pa
nan.
   23   24   25   26   27   28   29   30   31   32   33