Page 32 - BNDIA ARUBA
P. 32

a32     local
             Diamars 12 september 2017

              Iniciativa di ciudadanonan pa colecta data riba diferente



                                                     aspecto medio ambiental



            ORANJESTAD  -  Dia-          Directie  Natuur  en  Milieu
            huebs  ultimo  tabatin  un  (DNM) actual Gisbert Boek-
            reunion  na  Brenchie’s  houdt  tabata  forma  parti  di
            Lab  unda  ciudadanonan  e  comision  aki,  segun  nos  a
            cu interes pa colecta data  compronde. Nos a tuma con-
            tocante  diferente  aspec-   tacto cu sr. Boekhoudt y el a
            tonan  ambiental  a  pone  confirma cu esaki ta berdad.
            cabes  hunto  pa  brain-     Sinembargo  e  comision  aki
            storm  maneranan  con  pa  no ta activo mas.
            colecta  data.  E  proximo
            reunion lo tuma luga dia-    Redaccion  a  tuma  nota  di
            huebs awor na Brenchie’s  un  programa  di  radio  riba
            Lab 7or y mei.               internet  duna  pa  e  National
                                         Institute  of  Environmental
            E grupo cu a sinta hunto taba-  Heallth  Sciences  Division
            ta uno diverso, cu personanan  of  Extramural  Research  and
            experiencia den electronica y  Training di Merca unda a pa-
            studiante  di  ingenieria  elec-  pia di e topico di coleccion di
            trico. Pero no solamente per-  data medio ambiental di parti
            sonanan cu experticio tecnico  di ciudadanonan.
            a presenta, tambe a tuma nota
            di  artistanan  y  diseñadornan  Segun  e  anfitrion  di  e  pro-
            como tanto di personanan cu  grama  Anne  Johnson:  Polu-
            a studia ciencia medio ambi-  cion  di  aire  ta  un  problema
            ental.                       di  salud  rond  henter  mun-
                                         do.  E  ta  wordo  relaciona  cu
            Idea inicial di e proyecto Ar-  problemanan   respiratorio,
            duino  &  Citizen  Science  ta  problemanan  cardiovascular,
            pa  colecta  data  di  varios  as-                                                                                  ter puntra bo mes ta: Mi tin
            pectonan  perteneciente  na                                                                                         suficiente data? Mi por com-
            nos medio ambiente. Lo uza                                                                                          prende e data cu mi a haya?
            instrumentonan  electronico                                                                                         Tipicamente pa cientificonan,
            manera  Arduinos  cu  por                                                                                           prome  cu  cuminsa  colecta
            wordo  programa  pa  haci  e                                                                                        data,  mester  bin  cu  plannan
            trabou aki cu sensors special.                                                                                      estadistico. Nos ta encurasha
            Di e manera aki por cuminsa                                                                                         citizen scientists pa pensa di
            di  chikito  pa  determina  mas                                                                                     esaki prome cu bay na colecta
            o menos kico ta e areanan di                                                                                        data, y si ta necesario pa traha
            atencion cu lo mester enfoca                                                                                        hunto cu personanan cu ex-
            riba dje.                                                                                                           perticio.
            Esaki  ta  bin  di  preocupa-
            cionnan  cu  e  ciudadanonan                                                                                        Reaccion DNM
            tin di e estado di nos medio                                                                                        Sr. Boekhoudt a splica cu ac-
            ambiente.                                                                                                           tualmente e departamento ta
                                                                                                                                tumando  un  tayer  bou  guia
            Christie Mettes, kende ta for-                                                                                      di  Unesco.  Den  e  tayer  aki
            ma parti di Metabolic Foun-                                                                                         e  departamento  ta  siñando
            dation, e fundacion tras di e                                                                                       tocante e Sustainable Devel-
            proyecto  Brenchie’s  Lab  a                                                                                        opment Goals di Nacionnan
            splica cu no por tin bista cla                                                                                      Uni  y  con  e  metanan  aki  ta
            riba  e  estado  di  nos  medio                                                                                     relaciona cu otro. “Nos ta tu-
            ambiente si no ta monitor e                                                                                         mando  e  curso  aki  di  siman
            cambionan  cu  ta  tuma  luga                                                                                       pasa y nos lo ta ocupa cu esaki
            durante transcurso di tempo.                                                                                        te cu e fin di siman aki”, el a
                                                                                                                                bisa.
            Durante e encuentro a bin cu
            ideanan di areanan unda lo ta                                                                                       Relaciona  cu  e  curso  aki  sr.
            interesante pa colecta data. E                                                                                      Boekhoudt a expresa cu e de-
            grupo  a  pensa  entre  otro  pa                          di aire riba nan mes. Bo por  di e proyecto pa monitor cali-  partamento  no  lo  tin  tempo
            colecta data di calidad di aire  cancer  y  otro  problemanan                                                       actualmente pa yuda e grupo
            na varios luga rond di Aruba,  cu salud. Na Merca, e Envi-  cumpra un sensor sofistica y  dad  di  aire  na  EPA  a  splica   di citizen scientists aki. Pero
                                                                      monitor  e  polucion  den  bo  durante e programa di radio
            coleccion  di  data  cu  lo  por  ronmental Protection Agency                                                       aki  dos  siman  nos  lo  ta  dis-
            constata con saludabel nos la-  (EPA)  ta  monitor  y  raporta   cas, na caminda pa trabou of  cu ta importante pa sa kico ta   ponibel  pa  yuda  y  papia  cu
                                                                      na un fabrica local mes.’
                                                                                                   rason dicon bo ta colectando
            manan ta y investigacionnan  riba calidad di aire pa sigura                                                         personanan cu experticio riba
            cu lo por yuda pa constata e  cu wordo cumpli cu regula-  Un  sensor  cu  por  monitor   data.                      e topico di monitor data me-
            estado di desertificacion den  cionnan.                                                                             dio ambiental.
            areanan di naturalesa.                                    calidad  di  aire  na  nivel  na-  Preguntanan  cu  bo  lo  mes-
                                                                      cional ta algo cu ta hopi caro,
                                         Sinembargo,  sra.  Johnson
            Calidad di aire              ta  splica  cu:  ‘Avancenan  den   segun sra. Mettes. ‘Pero esaki
                                                                      no  kiermen  cu  nos  no  por
            Riba  e  topico  di  calidad  di  tecnologia y crecemento den
            aire nos a compronde cu ta-  e  conscientisacion  di  parti   cuminsa  na  un  escala  mas
                                                                      chikito  cu  tecnologia  accesi-
            batin  un  comision  unda  ta-  di e publico ta haci cu mas y
            batin plannan pa bin na col-  mas personanan rond mundo   bel pa publico’, el a bisa.
                                                                      Interpretacion di data
            ecta e data aki. E director di  ta  cuminsa  monitor  calidad
                                                                      Ron Williams, kende ta lider
   27   28   29   30   31   32