Page 54 - min on
P. 54

CIENCIA/TECNOLOGIA              A11                             Mei 2015

                                                                                                       Diasabra 23

Con Raspberry Pi a causa un revolucion

Tres aña pasa, Eben Up-
ton tabatin mester di
un artefacto cu lo atrae
studiantenan na su pro-
grama si ciencia di com-
puter, na Universidad di
Cambridge. Pues el a in-
venta Raspberry Pi. Des-
de e tempo ey, el a bira e
computer di mas barata
na mundo.

El a bende 5 miyon (pa entre       mester Raspberry Pi?                mucha, bo no tin niun poder.    poder. Bo tin e habilidad pa    $20 cu lo toca videonan Blu-
$20 cu $35 cada un), saca un    Eben a bisa: “Nos kier a con-          Basicamente bo ta haci loke     tuma iniciativa, ta den con-    ray. Plus o por haya software
version mas lihe na februari    strui algo cu ta na e budget di        otro hende bisa bo pa 18 aña.   trol, y construi un cos cu bo   gratis.
ultimo, y a bira e icono di     tur hende, y ta programabel            E parti bon di un programa-     kier. Muchanan gusta cu         Ki sorto di cosnan hende
cultura DIY (hacie bo mes).     y dibertido cu muchanan lo             cion di computer ta, bo tin     podise nan mayornan no ta
Awo cu Microsoft ta prepara     kier tin den nan bida. Como            e medio aki, riba cua bo tin    comprond’e.                           por traha cu nan
pa lansa un version di Win-                                                                                                                    Raspberry Pi?
dows cu ta Pi “friendly”, Up-                                                                                Kico ta hacie bon
ton ta preparando pa un ola                                                                                      pa mucha?             Tin un homber na Gran
di usuario nobo.                                                                                                                       Britania cu ta manda nan 25
                                                                                                       E apelacion tin di haber cu     miya halto den blaas y ta saca
 Kico ta pone cu mundo                                                                                 hardware hacking y ta capaz     potretnan panoramico grandi
                                                                                                       di construi robotnan y otro     di mundo. Hende ta pone
Un cambio genetico chikito lo por                                                                      cos. Por uza Raspberry Pi pa    nan na telescop y saca potret,
haci tur sangura masculino                                                                             subi Facebook. Uz’e pa mira     por mira potretnan increibel
                                                                                                       video y hunga wega. E ta dib-   di luna. Un hende a construi
Bo no mester tin rabia riba                                            cu investigadonan no por        ertido suficiente cu ta drenta  un base di stacion pa celular
tur sangura, solamente                                                 a completa e conversion di      e bida di e mucha, pero e ta    cu un Raspberry Pi. Proba-
esunnan femenino. Nan                                                  sexo cu un switch di Nix, e     educacional suficiente pa siña  blemente e ta ilegal pa opera
ta esunnan cu ta chupa                                                 sanguranan aki tabata infertil  nan habilidadnan.               pafo di un camber di metal
nos sanger y ta transmiti                                              y no por a pasa nan gene pa                                     seya, pasobra mayoria pais ta
pathogens den e proceso.                                               e siguiente generacion. E ta     Dicon e no tabata existi       regula ken ta permiti pa ta un
Sanguranan femenino Ae-                                                un comienso, y un dia lo por             10 aña pasa?           operado di celular.
des aegypti, en particular, ta                                         descubri mas factornan M cu                                     Upton a bisa cu e computer
responsabel pa plamamento                                              lo por yuda combati e plama-    Dies aña pasa, bo por a con-    aki ta pa hendenan cu no
di virusnan cu ta causa male-                                          mento di malesa.q               strui un computer pa $20,       por hustifica gasta algun cien
sanan doloroso cu tin biaha                                                                            pero e lo no tabata intere-     dollar riba un computer di
por ta mortal. Awo investiga-                                                                          sante pa muchanan. Awo bo       cual nan no mester e nivel di
donan lo por a identifica un                                                                           por construi un computer pa     prestacion ey mes.q
gene cu ta yuda determina e                                                                            $20 y hunga Minecraft. Bo
sexo den e especie ey.                                                                                 por construi un computer di
Nan ta yam’e Nix. Si e fun-
ciona, esaki kiermen cu         fica un gene candidato cu ta           EURO
strategianan pa controla san-   presenta tanto den sanguran-
guranan den futuro, lo draai                                           DEALS
rond di converti sanguranan     EUROan masculino adulto, como
femenino den masculino,
cualnan no ta presenta peli-    den embryonan cu ainda
ger, of lo por elimina e san-
guranan femenino mas mor-       DEALSta den desaroyo. Nan a uza
tal.
Segun World Health Orga-        un herment pa edita gene
nization, varios cien miyon     pa controla e expresion di e
di hende na mundo ta na         gene aki, M factor Nix, y a
riesgo di infeccionnan causa    descubri cu e ta necesario pa
pa pica di sangura, manera      cuminsa desaroyo masculi-
dengue, keintura geel y chi-    no. No solamente e ta rekeri,
kungunya. Pa mala suerte,       e ta suficiente. “E secuencia
ta masha dificil pa identifica  exacto di evento cu ta con-
genenan singular den e parti
di genome di e insecto, ca-     15,95duci na desaArofly. o di sangura
minda nan version di nos
chromosom Y ta situa. P’esey    masculino, no ta cla”, Adel-
investigadonan no tabata ca-    man a bisa. “pero nos sa cu
paz di saca afo cua ta e gene   Nux ta na top y esey ta loke
determinante masculino, cu      ta conta.”
yama M factor, te awo.
Despues di analisa e Aedes                     Nix
aegypti masculino su DNA        Cambionan na Nix a resulta
genomico, e team bou di guia    den desformacion si orga-
di Zach Adelman di Virginia     nonan sexual, ora cu nan si-
Tech, y Zhijian Tu, a identi-   lencia e gene completamente,
                                e masculinonan mutante a
                                perde cierto caracteristica
                                riba nan genitalnan, y ora cu
                                nan gene a wordo expresa na
                                cierto parti di e genome, e
                                femenino mutante ta resulta
                                cu genitalnan masculinisa.
                                “Nix ta provee nos cu opor-
                                tunidadnan existente pa con-
                                trola sexo di sangura, den e
                                lucha contra malesanan con-
                                tagioso”, Tu a bisa. Mientras
   49   50   51   52   53   54   55   56   57   58   59