Page 54 - min on
P. 54
CIENCIA/TECNOLOGIA A11 Mei 2015
Diasabra 23
Con Raspberry Pi a causa un revolucion
Tres aña pasa, Eben Up-
ton tabatin mester di
un artefacto cu lo atrae
studiantenan na su pro-
grama si ciencia di com-
puter, na Universidad di
Cambridge. Pues el a in-
venta Raspberry Pi. Des-
de e tempo ey, el a bira e
computer di mas barata
na mundo.
El a bende 5 miyon (pa entre mester Raspberry Pi? mucha, bo no tin niun poder. poder. Bo tin e habilidad pa $20 cu lo toca videonan Blu-
$20 cu $35 cada un), saca un Eben a bisa: “Nos kier a con- Basicamente bo ta haci loke tuma iniciativa, ta den con- ray. Plus o por haya software
version mas lihe na februari strui algo cu ta na e budget di otro hende bisa bo pa 18 aña. trol, y construi un cos cu bo gratis.
ultimo, y a bira e icono di tur hende, y ta programabel E parti bon di un programa- kier. Muchanan gusta cu Ki sorto di cosnan hende
cultura DIY (hacie bo mes). y dibertido cu muchanan lo cion di computer ta, bo tin podise nan mayornan no ta
Awo cu Microsoft ta prepara kier tin den nan bida. Como e medio aki, riba cua bo tin comprond’e. por traha cu nan
pa lansa un version di Win- Raspberry Pi?
dows cu ta Pi “friendly”, Up- Kico ta hacie bon
ton ta preparando pa un ola pa mucha? Tin un homber na Gran
di usuario nobo. Britania cu ta manda nan 25
E apelacion tin di haber cu miya halto den blaas y ta saca
Kico ta pone cu mundo hardware hacking y ta capaz potretnan panoramico grandi
di construi robotnan y otro di mundo. Hende ta pone
Un cambio genetico chikito lo por cos. Por uza Raspberry Pi pa nan na telescop y saca potret,
haci tur sangura masculino subi Facebook. Uz’e pa mira por mira potretnan increibel
video y hunga wega. E ta dib- di luna. Un hende a construi
Bo no mester tin rabia riba cu investigadonan no por ertido suficiente cu ta drenta un base di stacion pa celular
tur sangura, solamente a completa e conversion di e bida di e mucha, pero e ta cu un Raspberry Pi. Proba-
esunnan femenino. Nan sexo cu un switch di Nix, e educacional suficiente pa siña blemente e ta ilegal pa opera
ta esunnan cu ta chupa sanguranan aki tabata infertil nan habilidadnan. pafo di un camber di metal
nos sanger y ta transmiti y no por a pasa nan gene pa seya, pasobra mayoria pais ta
pathogens den e proceso. e siguiente generacion. E ta Dicon e no tabata existi regula ken ta permiti pa ta un
Sanguranan femenino Ae- un comienso, y un dia lo por 10 aña pasa? operado di celular.
des aegypti, en particular, ta descubri mas factornan M cu Upton a bisa cu e computer
responsabel pa plamamento lo por yuda combati e plama- Dies aña pasa, bo por a con- aki ta pa hendenan cu no
di virusnan cu ta causa male- mento di malesa.q strui un computer pa $20, por hustifica gasta algun cien
sanan doloroso cu tin biaha pero e lo no tabata intere- dollar riba un computer di
por ta mortal. Awo investiga- sante pa muchanan. Awo bo cual nan no mester e nivel di
donan lo por a identifica un por construi un computer pa prestacion ey mes.q
gene cu ta yuda determina e $20 y hunga Minecraft. Bo
sexo den e especie ey. por construi un computer di
Nan ta yam’e Nix. Si e fun-
ciona, esaki kiermen cu fica un gene candidato cu ta EURO
strategianan pa controla san- presenta tanto den sanguran-
guranan den futuro, lo draai DEALS
rond di converti sanguranan EUROan masculino adulto, como
femenino den masculino,
cualnan no ta presenta peli- den embryonan cu ainda
ger, of lo por elimina e san-
guranan femenino mas mor- DEALSta den desaroyo. Nan a uza
tal.
Segun World Health Orga- un herment pa edita gene
nization, varios cien miyon pa controla e expresion di e
di hende na mundo ta na gene aki, M factor Nix, y a
riesgo di infeccionnan causa descubri cu e ta necesario pa
pa pica di sangura, manera cuminsa desaroyo masculi-
dengue, keintura geel y chi- no. No solamente e ta rekeri,
kungunya. Pa mala suerte, e ta suficiente. “E secuencia
ta masha dificil pa identifica exacto di evento cu ta con-
genenan singular den e parti
di genome di e insecto, ca- 15,95duci na desaArofly. o di sangura
minda nan version di nos
chromosom Y ta situa. P’esey masculino, no ta cla”, Adel-
investigadonan no tabata ca- man a bisa. “pero nos sa cu
paz di saca afo cua ta e gene Nux ta na top y esey ta loke
determinante masculino, cu ta conta.”
yama M factor, te awo.
Despues di analisa e Aedes Nix
aegypti masculino su DNA Cambionan na Nix a resulta
genomico, e team bou di guia den desformacion si orga-
di Zach Adelman di Virginia nonan sexual, ora cu nan si-
Tech, y Zhijian Tu, a identi- lencia e gene completamente,
e masculinonan mutante a
perde cierto caracteristica
riba nan genitalnan, y ora cu
nan gene a wordo expresa na
cierto parti di e genome, e
femenino mutante ta resulta
cu genitalnan masculinisa.
“Nix ta provee nos cu opor-
tunidadnan existente pa con-
trola sexo di sangura, den e
lucha contra malesanan con-
tagioso”, Tu a bisa. Mientras