Page 30 - BNDIA ARUBA
P. 30

a30    ciencia & tecnologia
                   Diabierna 13 Maart 2020

                                Europa y Rusia ta pospone mision conhunto na Mars



                                                                                                   di Roscosmos, a bisa cu e re-  neta.
                                                                                                   traso  tabata  principalmente
                                                                                                   pa  motibo  di  problema  tec-  Te  awo,  Merca  ta  e  unico
                                                                                                   nico,  empeora  pa  e  brote  di  pais  pa  exitosamente  aterisa
                                                                                                   coronavirus,  ‘cu  a  laga  nos  un ‘probe’ cu ta funciona na
                                                                                                   expertonan practicamente sin  Mars. Lander di NASA, Cu-
                                                                                                   posibilidad pa procede cu bi-  riosity y InSight ainda ta ope-
                                                                                                   ahe na industrianan partner’.  rando riba e planeta.
                                                                                                                                E  otro  misionnan  Marsiano
                                                                                                   Meta di e mision ta pa pone  ta programa pa e berano aki.
                                                                                                   un rover riba e planeta cora,  Merca ta lansando un lander,
                                                                                                   pa  yuda  dermina  si  taba-  China  tin  un  combinacion
                                                                                                   tin  bida  na  Mars  na  algun  di  lander-orbiter,  y  Emirato
                                                                                                   momento.  Cientificonan  ta  Arabe  Uni  ta  mandando  un
                                                                                                   spera cu e rover, cual lo conta  orbiter.
                                                                                                   cu  instrumentonan  di  tec-
                                                                                                   nologia  avansa  y  nombra  pa  Por manda astronave na Mars
                                                                                                   e kimico Britanico, Rosalind  unicamente cada dos aña, pa
                                                                                                   Franklin, lo ta capaz di busca  tuma bentaha di e miho alin-
                                                                                                   pa marcanan biologico di bida  eacion posibel entre Tera y su
                                                                                                   bou di superficie Marsiano, y  planeta bisiña.
                                                                                                   tambe duna mas conocemen-
                                                                                                   to riba e historia di awa den e  Hefe  di  mision  cientifico  di
                                                                                                   planeta.                     NASA, Thomas Zurbuchen,
                                                                                                                                a bisa cu ESA y Roscosmos a
            BERLIN (AP) — Agencia  E  mision  ExoMars  tabata  Espacial Europeo (ESA), Jan  E retraso ta otro problema pa  tuma  un  ‘decision  dificil’ pa
            Espacial  Europeo,  y  Ros-  programa pa lansa e aña aki,  Woerner  a  bisa  den  un  de-  e programa ExoMars, despu-  retrasa mision ExoMars.
            cosmos  di  Rusia  ayera  cu  pero  preocupacion  tocante  claracion.  “Nos  no  por  per-  es  cu  e  lansamento  na  2016
            nan  ta  posponiendo  un  posibel  problema  tecnico  ya  miti nos mes ningun margen  di un orbiter y test lander. E  “Lansa y aterisa di forma sigur
            mision  conhunto  planea  a  curasha  ambos  agencia  pa  di eror. Mas actividad di veri-  Trace Gas Orbiter a ser lansa  un astronave riba Mars ta ex-
            pa Mars te cu 2022, en par-  discuti un retraso.          ficacion  lo  sigura  un  biahe  exitosamente,  pero  e  lander  tremadamente  exigente  y  ta
            ti pa motibo di restriccion                               sigur y e miho resultadonan  Schiaparelli  a  mal  funciona  rekeri hopi tecnologia y siste-
            riba biahe resultando di e  “Nos kier haci nos mes 100%  cientifico na Mars.”          y  a  crash  ripa  superficie  di  ma  pa  traha  perfectamente”,
            brote di coronavirus.        sigur  di  un  mision  exitoso”,                          Mars, resaltando e dificultad  el a skirbi riba Twitter.
                                         director  general  di  Agencia  Dmitry  Rogozin,  cabesante  di pone un ‘probe’ riba e pla-


                      Supercomputer ta yuda track brote di cicade na Africa Oriental


            KAMPALA,  Uganda  (AP)  asina expertonan di clima por  aha mesun grandi cu un ciu-     centro, a bisa cu e team por  miyon,  un  aumento  for  di
            —  Un  supercomputer  ta  pronostica nan proximo des-     dad,  por  destrui  cosecha  y  crea miho modelonan di pro-  $76  miyon,  bisando  cu  e
            reforsando     esfuersonan  tinacion’,  Departamento  pa  devasta  pasto  pa  animalnan.  nostico den un brote den cual  necesidad  pa  mas  ayudo  ta
            na Africa Oriental pa con-   Desaroyo  Internacional  Bri-  Spray  aereo  generalmente  ta  e expansion di cicade ‘ta hopi  urgente. Expertonan a adverti
            trola  un  brote  di  cicade  tanico a bisa den un declara-  ser  considera  e  unico  met-  rapido’.               cu si e cantidad di cicade keda
            (sprinkhaan)  cu  ta  pre-   cion. “Mehorando sistema di  odo  efectivo  di  control.  Na                           sin  controla,  nan  por  crede
            sentando  locual  agencia  advertencia  trempan  nos  ta  Uganda,  unda  infestacion  ONU  recientemente  a  au-    500  biaha  pa  juni,  luna  den
            di alimento di Nacionnan  yudando  gobiernonan  Afri-     di  cicade  recientemente  a  menta su apelacion pa ayudo  cual ta spera clima mas seco
            Uni  ta  yama  ‘un  menasa  cano  tuma  accion  rapido  pa  plama na mas di 20 districto  relaciona  cu  cicade  na  $138  den Africa Oriental.
            sin precedente’ na e sigu-   protege  comunidadnan  vul-  den nort y nort oriente di e
            ridad alimentario di e re-   nerabel.”                    pais, soldadnan ta batayando
            gion.                                                     e  insectonan  usando  pomp
                                         Kenya, Somalia y Uganda ta  di spray manual pa motibo di
            E  computer,  un  donacion  luchando  contra  e  pio  brote  dificultad pa haya avion como
            di Reino Uni, ta usa data di  di cicade cu partinan di Africa  tambe e pesticida recomenda.
            satelite pa track grupo di ci-  Oriental  a  mira  den  70  aña.
            cade  y  pronostica  nan  prox-  Gruponan di cicade tambe a  Oficialnan  na  capital  di  Ke-
            imo  destinacion.  Compar-   ser mira na Djibouti, Eritrea,  nya, Nairobi, unda ta basa e
            tiendo  rapidamente  e  infor-  Tanzania,  Congo  y  Sur  Su-  supercomputer,  a  bisa  cu  e
            macion  di  movemento  di  e  dan,  un  pais  unda  alrededor  tecnologia lo reforsa nan es-
            insectonan  cu  autoridadnan  di  mita  di  e  poblacion  ya  ta  fuerso  pa  track  grupo  di  ci-
            regional  ta  clave  pa  combati  enfrenta  hambruna,  despues  cade. “E pronostico ta util pa-
            e brote, ya cu hasta un gru-  di añanan di guera civil.   sobra ta yuda nan enfoca nan
            po  chikito  di  cicade  den  un                          esfuerso riba areanan cu mas
            dia  por  move  casi  100  miya  E  menasa  di  cicade  ‘ta  keda  probablemente  lo  ser  afecta
            y consumi e cantidad di co-  extremadamente  alarmante’  pa  e  insecto  den  e  proximo
            secha  cu  lo  alimenta  35mil  den  Horn  of  Africa,  unda  dies dia”, segun Abubakr Sa-
            persona.                     ‘reproduccion amplio ta den  lih Babiker, cientifico di clima
                                         proceso y gruponan nobo ta  na centro regional di clima di
            Basa  na  un  centro  di  clima  cuminsando  forma,  repre-  Nairobi. “Di e forma aki, nos
            regional  na  Kenya,  unda  e  sentando un menasa sin prec-  por ta mas eficiente pa aloca
            insectonan   ta   particular-  edente na siguridad y bida na  recurso, capacidad financiero
            mente destructivo, e sistema  comienso di e proximo tem-  pa  controla  e  cicade.  Ta  un
            di supercomputer ta ‘produci  porada di cosecha’, segun un  forma  innovativo  y  nobo  pa
            pronostico  di  clima  extenso  advertencia e luna aki di Or-  usa tecnologia pa resolve un
            pa  pronostica  e  biento,  yo-  ganisacion di Cuminda y Ag-  problema di bida real.”
            bida  y  humedad  cu  ta  pro-  ricultura di ONU.
            vee  e  condicionnan  ideal  pa                           Kenneth Mwangi, analista di
            reproduccion  di  cicade,  pa  Grupo  di  cicade,  algun  bi-  informacion  di  satelite  na  e
   25   26   27   28   29   30   31   32