Page 18 - Bon Dia Aruba
P. 18

A18                                                                             LESA Y PENSA

Diaranson 13 Januari 2016

Dr. Chucho (Parti 2)                                                                                                               grita manera hende loco. Bo
                                                                                                                                   tin cu saca e emocion nega-
                   Stress por destrui bo relacion di famia                                                                         tivo afo, sino e ta keda acu-
                                                                                                                                   mula y haci daño na bo mes.
Den nos edicion di 12            stress ta bolbe bin bek. Tur      cayente. Af miho ainda, bebe    •	 Tuma masashi                 Tin persona ta keda wanta
di januari nos a bin cu e        hende ta deal cu stress na        awa di tamarein. E ta duna bo   •	 Evita di uzo excesivo        tur nan problemanan aden,
prome parti “Stress por          diferente manera, y si bo ta      un motibo pa bay relaha un      di alcohol y droga              pa nan hunga duro.
destrui bo relacion di           un hende cu ta haya stress        rato den baño.                  •	 Chuculati ta un              Nan tin miedo pa hende no
famia”. Awe nos ta sigui         hopi mas lihe cu otro. No         Algun tip mas pa evita stress:  cuminda cu ta conoci pa         descubri nan parti sensibel pa
riba dje, unda cu nos ta         ta tur ora ta facil pa duna un    •	 Haci ehercicio regu-         yuda regula emulsion. E ta      motibo cu esey ta nan punto
bin cu mas punto y con           hende conseho con pa deal         lar                             yuda contra stress tambe.       debil y ta eynan bo por haci
bo por yuda bo mes riba e        cu stress.                        •	 Haci un actividad            Si tin algo ta molestia bo,     nan daño emocional. Pero
topico aki. Mester corda         4 tip con pa trata stress miho:   cu bo ta gusta, por ehempel     bo tin cu para un rato keto y   si bo tene bo emocionnan
cu stress ta un metodo           1. Hala rosea y concentra         baile, canto, pintamento, or-   puntra bo mes ta kico ta mo-    aden bo ta haci bo mes daño.
natural di e curpa huma-         riba cada rosea (tin hende ta     tografia. Loke sea. (Sex tam-   lestia bo y dicon. Identifica   Papia cu hende over di bo
no cu ta responde na cier-       medita, mientras cu otro ta       be ta bon.).                    cada problema y busca solu-     problemanan, cu kisas por
to situacionnan. Tambe           haya e meditacion laf). Tin       •	 Stop di huma                 cion pe.                        yuda bo resolve of cambia bo
bo mester corda cu tur           tecniconan pa bo siña hala        •	 Elimina cafeina (Si          Si bo no por cambia e loke      manera di mira e problema.
hende ta sufri diferente         rosea bon. Tur esaki bo por       koffie….. cafeina ta un stim-   ta molestia bo, lo bo tin cu    Tur hende tin un cruz pa
ora di stress.                   busca nan riba youtube of         ulante, y stimulante ta trek    cambia bo manera di mira        carga, pa kico haci manera
10 pregunta pa bo analisa pa     google pa asina bo siña kico      stress. Bo ta bira adicto na    e problema ey. No pone bo       cu bo so por carga bo Cruz,
bo mes s si bo tin stress si of  nan ta. Of bo por bay cerca       cafeina tambe. For di ora cu    mes bou di presion innecesa-    caminda bo Cruz ta matando
no:                              hendenan cu sa con pa haci        bo kier sa cu bo no por sin     rio y nunca purba complace
1. Bo ta sinti bo henter ora     esaki y por siña bo.              koffie, ya caba bo ta adicto    hende a costo di bo propio      bo? Dado caso cu bo emo-
cansa y cu dificultad pa         2. Relaha bo musculonan,          na koffie. Cualkier dia nos     bienestar anto bo no por        cionnan ta di mas, y bo no
drumi?                           stretch, haci ehercicio, bay      lo elabora mas riba koffie y    complace tur hende. Esey ta     tin hende pa yuda bo, bo lo
2. Bo tin dificultad pa relaha   cana un rato.                     adiccion.                       imposibel.                      tin cu busca yudansa profe-
bo mes?                          3. Hari. Harimento ta un di e     •	 Come salu                    Emocion ta algo cu tin ora      sional.
3. Bo ta lubida cos tur ora?     ehercicio nan miho pa stress.     •	 Drumi suficiente             bo tin cu saca afo. P’esey tin
4. Bo ta sinti bo frecuent-      Busca kico cu ta cu ta pone       •	 Siña tecniconan pa           ora ta bon pa bo yora of hasta    Aparte di tur esakinan
emente rabia y cansa na final    bo hari.                          relaha bo mes por ehempel                                       Tin algun persona cu a pasa
di dia?                          4. Haci cambio den bo bida.       meditacion of Tai Chi                                           den experencia nan trau-
5. Bo ta sinti bo tur ora bou    Esaki probablemente lo ta                                                                         matico, y cu awor ta sufri
di presion?                      esun di mas dificil. Pero bo                                                                      di PTSD (Post Traumatic
6. Bo ta discuti tur ora cu      tin cu tuma un curashi y haci                                                                     Stress Disorder).
hende, hasta riba e cosnan di    esey.                                                                                             E persona nan aki lo sufri
mas chikito?                     E cambio nan ta bo mes tin                                                                        di stress cu ta bin hunto cu
7. Nunca bo no tin tempo pa      cu dicidi con bo ta bay haci                                                                      depresion, uzo excesivo di
bo mes?                          esey. Paso si bo trabou ta algo                                                                   droga of alcohol, problema
8. Bo ta sinti bo sin gana pa    cu bo ta gusta, dificilmente e                                                                    cu memoria y otro problema
socialisa cu otro hende?         ta bay duna bo stress. Al con-                                                                    nan fisico y mental. Banda
9. Bo ta sinti falta di pasen-   trario, e ta causa placer. Si ta                                                                  di PTSD un persona por
shi anto semper bo kier sa cu    e hendenan ta trabou ta duna                                                                      haya stress cronico tambe pa
otro hende ta robes?             bo stress, lo bo tin cu busca                                                                     motibonan di situacionnan
10. Hende semper ta bisa bo      momentonan pa huy for di                                                                          di bida cu ta for di nan con-
cu bo ta mustra tenso y cu       nan. Sali pafo bay cana un                                                                        trol, por ehempel inhabilidad
mal humor?                       rato, of busca cualkier excuus                                                                    fisico of mental. Cerca e per-
Atrobe, bida no ta facil y tur   pa bo sali pafo, of cera porta                                                                    sona nan aki niun dje tipnan
hende por tin un mal dia cu      pa niun hende no bin moles-                                                                       aki lo no yuda. E persona
ta pone bo sinti un of mas di    tia bo. Bo por scucha musica                                                                      nan aki mester di yudansa
e puntonan ariba menciona,       cu ta relaha bo. Si nan no ke                                                                     profesional.q
pero si bo contesta ta “si” na   bo toca radio na trabou, bay
2 of mas di e preguntanan        cu bo headphone. Bebe awa,
ariba, y bo ta sinti bo mes      of awa di lamunchi of un te
asina regular, chens ta grandi
cu bo tin stress, y cu actual-
mente bo no ta deal cu esey
na e manera corecto.
E manera di mas lihe pa baha
stress ta pa motibo di para
keto y hala rosea (preferibel
caminda tin oxigeno). Mas
cu claro esaki ta temporal,
pero esaki so caba ta baha bo
presion di sanger y bo bati-
mento di curason. Esaki lo
yuda baha e daño cu e stress
lo a causa riba bo na e mo-
mento ey.
Den cualkier situacion cu ta
dunando bo stress, sali bay
for di dje un rato y bay hala
rosea. Si bo no haci esey, bo
por haya patatus (ataca di
nervio), ataca di curason of
atake celebral.
Awo mas cu claro si bo bay
bek caminda bo tabata, bo
   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23