Page 14 - bnd june 24
P. 14

A14

   SALUDDiaranson 24 Juni 2015

Cada aña 13 miyon mucha bou 5 aña ta fayece globalmente

    Cada mucha tin derecho riba e miho cuido di salud

Salud ta sumamente im-          establecimento di un sistema     mente salud di mucha. Edu-      pa haya malesa y complica-       India, Nigeria, Republica
portante pa cada ser hu-        pa protege salud, incluyendo     cacion di salud y vacunacion    cion di salud. Ora un mu-        Democratico di Congo, pak-
mano na mundo. Sin im-          acceso na medicina esencial.     ta preveni cu malesanan ta      cha no ta sufri di un malesa     istan y Utopia ta responsabel
porta diferencia cu por         E realisacion di e derecho pa    plama. Vacuna ta eficiente      y por crece y bira un adulto     pa mas cu mita di e cantidad
tin, salud ta e comodidad       salud ta implica cu cada pais    pasobra nan ta relativamente    saludabel y di e manera aki      di mortonan bou di mucha
di mas importante. Un           mester establece un sistema      no costoso y nan ta proteha     contribui na e desaroyo di       rond mundo. Esaki ta repre-
persona cu problema cu          cu ta disponibel den cual-       muchanan contra e riesgo di     un sociedad productivo y         senta mas cu 6 miyon morto
salud no por biba su bida       kier circunstancia, accesibel    morto y handicap causa pa e     dinamico. Muchanan ta            di mucha.
na e maximo. Informa-           na tur hende, di bon calidad     malesanan mas comun bou         rekeri extra atencion pa nan     Na hopi pais e populacion
cion obteni di www.hu-          y satisfactorio (locual ta sig-  di muchanan cual ta tubercu-    por disfruta di e miho po-       no ta beneficia di ta cubri pa
manium.org                      nifica cu t conforme etica       losis, tetanus, polio y bruela  sibilidad di salud. Esaki ta     salud. Pues nan no tin acceso
caracteristicanan princi-       medico y ta respetuoso di        entre otro. A termino largo, e  permiti nan pa desaroya ad-      na cuido medico cu ta for di
pal di e derecho pa salud       nos diferencia biologico y       vacunacionnan aki por hasta     ecua durante infancia y nan      nan alcance. Algun mester
Salud ta e estado fisico, men-  cultural). Sinembargo esaki      causa cu ta caba cu e malesa    hubentud. Na cada paso di        spaar pa hopi aña prome cu
tal y social y no ta envolve    no kiermen cu e pais mester      na un pais. Distrubucion di     nan desaroyo fisico y men-       nan por bay un dokter of un
solamente e ausencia di un      garantisa bon salud na tur       informacion basico tocante      tal, muchanan tin necesidad      specialista. Actualmente, mas
malesa. E derecho pa salud ta   hende tin un diferencia entre    di higiena y nutricion etc. y   specifico y diferente riesgo     cu un tercer parti di popula-
hopi cerca di e otro derecho    e derecho pa salud y derecho     hasta circulacion di simpel     di salud. Un mucha recien        cion di mundo no tin acceso
fundamental di derecho hu-      pa bon salud.                    ilustracionnan cu ta corda      naci por ehempel ta mucho        na medicina esencial pa salud
mano cu tin di haber cu ac-                                      hende di e reglanan funda-      mas sensibel y mas exponi na     y sobrevivencia pa motibo di
ceso na awa potabel y higiena              Campaña               mental, ta accionnan suma-      cierto malesa cu un teenager     e costo halto.
adecua.                         E derecho pa salud ta en-        mente eficiente pa informa      (entre otro malesa di infec-
E derecho riba cuido di salud   volve tambe campaña di           e populacion y mehora com-      cion y mal nutricion).              Fayo den e sistema di
ta inclui cu tur mucha tin      conscientisacion. Prevencion     portacion saludabel.            Na otro banda, un teenager,                    cuido
derecho di acceso na servicio   ta hunga un rol grandi y es-     Pa mucha e derecho pa salud     debi na su custumber y com-
di salubridad. Esaki ta rekeri  encial den e rol pa mantene      ta vital pasobra mucha ta un    portacion e ta exponi pa otro    Den islanan cu ta desar-
                                salud publico, particular-       ser sensibel, mas na riesgo     riesgo di salud manera salud     oyando, nivel di vacuna
                                                                                                 sexual, salud mental, alcohol    ta hopi abou. Na 2009, 24
                                                                                                 y droga etc. Generalmente,       miyon mucha di e paisnan
                                                                                                 un mucha cu ta beneficia         mas pober no a ricibi acceso
                                                                                                 di cuido di salud apropia lo     na e vacuna di mas basico.
                                                                                                 disfruta di un estado mental     Sinembargo, e vacuna di e
                                                                                                 mucho mas miho.                  muchanan aki por baha can-
                                                                                                                                  tidad di morto di mucha en
                                                                                                  Cuido prome y despues           conexion cu malesanan con-
                                                                                                             di parto             tagioso cu 45%.
                                                                                                                                  Adicional, e paisnan aki hopi
                                                                                                 E derecho pa salud di un         biaha no tin suficiente per-
                                                                                                 mucha tambe ta inclui cuido      sonal den cuido medico cu
                                                                                                 prome y despues di parto pa      ta ekipa pa ofrece acceso na
                                                                                                 mamanan. Un baby recien          cuido medico na esunnan cu
                                                                                                 naci tin chens mas abou di       mester di esaki. E paisnan na
                                                                                                 sobrevivencia si e mama muri     e parti Sub Sahara di Africa y
                                                                                                 debi na complicacionnan di e     Zuid – Oost Asia ta conta cu
                                                                                                 embaraso of di e parto.          solamente 1 dokter pa mas cu
                                                                                                                                  2000 habitante; esaki ta 6 bi-
                                                                                                    Situacion derecho pa          aha menos cu e paisnan desa-
                                                                                                          salud global            roya. Adicional, cuido no por
                                                                                                                                  wordo brinda na tur hende
                                                                                                 Na e momentonan aki, e           y mayoria mucha ta fayece
                                                                                                 derecho pa cuido medico          pa motibo di falta di ta cubri
                                                                                                 ainda no ta un realidad pa       pa salud of pasobra ta warda
                                                                                                 miyones rond mundo, par-         mucho largo prome cu bay
                                                                                                 ticularmente na paisnan den      den e proceso di examina-
                                                                                                 desaroyo. Cada aña mas cu        cion of cuido vital. Den re-
                                                                                                 13 miyon mucha bou di edad       gion pober, embaraso y parto
                                                                                                 di 5 aña ta fayece di malesa cu  hopi biaha ta algo cu hopi
                                                                                                 por a wordo evita of trata.      risico pa salud di e mama y
                                                                                                  Desigualdad den acceso          e baby. Hopi poco di nan ta
                                                                                                                                  beneficia di e chekeo regular
                                                                                                             na salud             durante nan embaraso y no
                                                                                                 Populacion pober ta esun         tin informacion di nan salud
                                                                                                 mas afecta pa e calidad di       y nan status ni di nan yiu cu
                                                                                                 cuido di salud. Populacion       no a nace. Cualkier compli-
                                                                                                 pober ta mas na riesgo pa        cacion durante di e embaraso
                                                                                                 scarsedad di cuminda, falta      cual lo por a wordo trata y
                                                                                                 di awa pa bebe y sistema         detecta cu chekeo regular
                                                                                                 sanitario adecua. Pa e motibo    y cu por causa morto di e
                                                                                                 aki, e populacionnan aki y       mama of mucha.
                                                                                                 specialmente e muchanan ta       Tin 40% di mama cu ta duna
                                                                                                 esunnan cu hopi biaha ta bira    luz sin atencion of asistencia
                                                                                                 malo. Malesanan contagioso       medico. Mayoria di nan ta
                                                                                                 ta mas frecuente y serio cerca   fayece lagando un baby re-
                                                                                                 un mucha cu ta sufri di mal      cien naci atras cu ta bay ta 10
                                                                                                 nutricion y of no tin acceso     biaha mas na risico di fayece
                                                                                                 na awa pa bebe. Africa (Sa-      prome cu edad di 5 aña.q
                                                                                                 hara) y Zuid Asia ta esunnan
                                                                                                 mas afecta pa e problema aki.
                                                                                                 Den e regionnan aki, 5 pais:
   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19