Page 30 - BNDIA ARUBA
P. 30

A30    LOCAL
                       Diamars 31 Juli 2018

                                SAM: ‘Enseñanza di calidad ta pone e mucha central’



                                                                                                   corda fei cabes, pero ta sigui  vaknan  nobo,  un  forma  di
                                                                                                   cu nivelnan mas y mas com-   duna les nobo y un modelo di
                                                                                                   plica di siñamento cu ta:    idioma den cua ta uza tur idi-
                                                                                                   •      No djis siña fei cabes  oma cu e alumno ta bin den
                                                                                                   pero: compronde.             contacto  cun’e.  E  alumno
                                                                                                   •      No  djis  compronde  ta  sigui  ‘desaroya’  tur  e  idi-
                                                                                                   pero: aplica den bo bida.    omanan aki den scol pa asina
                                                                                                   •      No  djis  aplica,  pero  e alumno por logra hancra su
                                                                                                   analisa kico ta bon y kico ta  conocemento y yega na nivel-
                                                                                                   malo.                        nan mas halto di siñamento.
                                                                                                   •      No djis analisa, pero  E  prome  resultadonan  di  e
                                                                                                   pensa  mas  leu:  pakico  parti-  scol  multilingual  ta  promet-
                                                                                                   nan ta bon y partinan ta malo.  edor.  Den  un  investigacion
                                                                                                   •      No  djis  keda  te  ey,  andando pa midi dominio di
                                                                                                   pero uza e conocemento aki  habilidadnan critico di siña a
                                                                                                   pa  crea  solucionnan  y  for-  compara e dominio di e ha-
                                                                                                   manan di pensa nobo.         bilidadnan  na  Papiamento
                                                                                                   •      Transforma y innova  y  na  Hulandes  y  a  compara
                                                                                                   continuamente  y  keda  siña  alumnonan  den  e  scolnan
                                                                                                   cosnan nobo pa bida largo.   multilingual  cu  alumnonan
                                                                                                   Idioma no ta un meta riba su  den scolnan cu ta uza Hulan-
                                                                                                   mes,  pero  ta  un  herment.  E  des como idioma di instruc-
            ORANJESTAD  -  Ya  pa  scol: si ta Papiamento of si ta  scol y den klas.               ta un herment cu nos como  cion. Den e investigacion aki
            hopi decada tin discusion-   Hulandes.                                                 hende ta uza pa nos traspasa  a midi dominio di:
            nan ta tuma luga tocante                                  E  bunita  di  e  scol  multilin-  mensahe  y  conocemento  pa  •   E  habilidad  di  por
            calidad  di  nos  enseñansa  E  dilema  aki  ta  sali  for  di  e  gual ta cu desde un principio   otro y mas herment nos tin,  compronde  un  splicacion
            na Aruba. Den tur e discu-   punto di bista cu den scol lo  a scoge pa un punto di bista   mas  diferente  idioma  nos  oral,
            sionnan aki un di e condi-   mester  uza  un  idioma  so  y  den cua na scol no ta uza un   conoce,  mas  nos  por  comu-  •   E  habilidad  di  por
            cionnan  principal  cu  a  cu consecuentemente nos lo  idioma  so,  pero  ta  haci  uzo   nica  cu  diferente  hende  den  compronde un texto skirbi
            identifica  pa  por  logra  mester  scoge  cua  idioma  pa  di mas cu un idioma. For di   mundo.  Mas  nos  por  ‘cera  •   E  habilidad  di  por
            hisa e nivel y e resultado di  uza den scol.              e punto di bista aki no ta dis-  conoci’  cu  diferente  forma  haci pregunta
            enseñansa  ta  un  maneho                                 cuti  mas  tocante  si  ta  scoge   di  mira  mundo  y  diferente  •   E  habilidad  di  por
            nobo di idioma.              Na aña 2012 a cuminsa cu e  Papiamento  of  Hulandes  of   tipo di conocemento cu e idi-  splica cu propio palabra
                                         Proyecto  Scol  Multilingual.  Ingles, pero a scoge pa diseña   omanan ta carga.       A  sali  afo  cu  e  alumnonan
            Segun e Scol Arubano Mul-    Manera  e  palabra,  multilin-  un scol den cua tin un luga,   Awendia  nos  enseñansa  ta  den e scolnan multilingual y
            tilingual (SAM), mayoria di e  gual  mes  ta  bisa:  ‘multi’  ta  un funcion y un rol pa tur e   mas y mas dirigi riba un mun-  den e scolnan tradicional ‘tur
            discusionnan aki a enfoca riba  mas cu un y lengua ta idioma.  cuater idiomanan cu mas nos   do  den  cua  conocemento  ta  dos ta domina e habilidadnan
            e escogencia di idioma di in-  Pues un scol multilingual ta  ta  topa  den  nos  comunidad   na  alcance  di  tur  hende.  Si-  critico  di  siña  significante-
            struccion y a trata na contesta  un scol cu ta uza y cu ta of-  aki na Aruba, segun e comu-  ñamento no ta tuma luga den  mente  miho  na  Papiamento
            cua idioma lo mester uza den  rece  mas  cu  un  idioma  den  nicado di SAM.           klas so of cu e bukinan di scol  cu na Hulandes’.
                                                                                                   so. Awendia nos muchanan y
                                                                      Den  e  scol  multilingual  e   nos maestronan por haci uzo  Pues aunke cu e alumno den
                                                                      mucha  ta  siña  Papiamento,   di  un  arsenal  grandisimo  di  e scol tradicional no a haya les
                                                                      Hulandes,  Ingles  y  Spaño,   ‘medionan  educativo’  cu  ta  di Papiamento y no a haya e
                                                                      desde  kleuter  caba.  Ade-  na alcance di nos tur, 24 ora  oportunidad di por sigui de-
                                                                      mas  di  siña  e  idiomanan,  e   pa dia. P’esey nos muchanan  saroya  e  idioma  Papiamento
                                                                      muchanan ta uza e cuater idi-  mester di un set di habilidad  na un manera sistematico na
                                                                      omanan aki pa nan siñamen-   diferente  cu  ta  yuda  nan  pa  su scol, asina mes e ta domina
                                                                      to tambe di e otro materian-  participa den e mundo mod-  e habilidadnan critico di siña
                                                                      an. Pasobra mucha ta bin scol   erno aki.                 significantemente  miho  na
                                                                      pa siña. Nan no ta bin pa nan                             Papiamento cu na Hulandes.
                                                                      siña idioma so of pa siña un   E  set  di  habilidadnan  aki  E muchanan aki tin pues un
                                                                      idioma so. Nan ta bin pa nan   yama:  21st  century  skills.  E  ‘potencial’ di siñamento riba
                                                                      siña  tocante  mundo.  Nan  ta   21st Century skills nan aki ta:  un  nivel  significantemente
                                                                      bin pa nan siña descubri nan   •    Traha den team y siña  mas halto  cu loke nos no por
                                                                      mes y nan potencialnan. Nan   di otro.                    logra haci uzo di dje den un
                                                                      ta bin pa nan siña mas tocante   •   Desaroya  creatividad  scol tradicional na Hulandes.
                                                                      e  herencia  cu  anos  como   y imaginacion.              Awo si nos compara e alum-
                                                                      adulto y nos grandinan tin pa   •   Pensa critico.        nonan  den  e  scolnan  tradi-
                                                                      comparti cu nan, tocante nos   •    Soluciona problema.   cional  cu  e  alumnonan  den
                                                                      naturalesa, nos artesania, nos   Si  compara  e  habilidadnan  e scol multilingual pa loke ta
                                                                      custumbernan,  nos  cultura   aki  cu  e  taxonomia  di  sr.  trata nan habilidadnan critico
                                                                      y nos forma di mira mundo.   Bloom,  ta  facil  pa  mira  un  di siña na Papiamento, nos ta
                                                                      Alabes nan ta bin pa nan siña   similaridad grandi. Pa yega na  mira  cu  e  alumnonan  den  e
                                                                      expresa nan mes y pa nan siña   adkiri e habilidadnan aki, cu  scolnan  multilingual  ta  do-
                                                                      anda  cu  ‘nan  emocionnan  y   ta fundamental den e mundo  mina  e  habilidadnan  critico
                                                                      biba bon cu otro’.           di awendia, nos mester logra  di  siña  significante  miho  na
                                                                                                   yega  na  nivelnan  mas  halto  Papiamento,  compara  cu  e
                                                                      Si  nos  compara  esaki  cu  e   di  siñamento.  Nos  no  por  alumnonan  den  e  scolnan
                                                                      teoria  di  Benjamin  Bloom  -   keda pega den un enseñansa  tradicional. Esey kiermen cu
                                                                      un  psicologo  y  investigado   den cua e alumnonan ta djis  e  alumnonan  cu  ta  atende  e
                                                                      di  enseñansa  cu  a  desaroya   siña fei cabes sin tin nodo di  scol multilingual ta experien-
                                                                      un manera pa categorisa dife-  compronde of aplica loke nan  cia un bentaha di haya les di
                                                                      rente  nivel  di  siñamento  -   a siña.                  Papiamento y na Papiamento.
                                                                      nos  ta  mira  lo  siguiente.  Sr.                        Nan ta logra yega na nivelnan
                                                                      Bloom a desaroya un taxono-  E Scol Arubano Multilingual  mas halto di siñamento.
                                                                      mia di siñamento cu ta cum-  (SAM)  su  meta  ta  pa  logra
                                                                      insa  riba  un  nivel  basico  di   esaki  cu  un  curiculo  nobo,   Continuacion riba Pagina 31
   25   26   27   28   29   30   31   32