Page 11 - bon-dia-aruba-20180815
P. 11

A11
                                                                                                      OPINION Diaranson 15 augustus 2018

             Adi Rasmijn:

                          ‘Con ta para cu e proteccion di nos coralnan? Parke Marino’



            ORANJESTAD  -  Prome
            cu contesta e pregunta aki,
            mester determina den cua
            formanan e formacionnan
            coralino  y  nan  habitan-
            tenan ta ser menasa.

            1.Update  2018:  Si  encaso  e
            refineria  habri  atrobe  ……!:
            Entre  e  destructornan  mas
            grandi  di  nos  coralnan  ta
            pertenece  e  refineria  cu  dia
            tras  dia  ta  manda  substan-
            cianan  masha  peligroso  pa
            lama. Ademas, binticuatro ora
            pa dia productonan petrolero
            cu kisas a desaparece den tera
            80  aña  pasa  –  ta  sipel  for  di
            tera bay den nos awanan salo.
            Y ningun hende sa kico pre-
            cisamente  ta  bay  lama  na  e
            manera aki.

            Si  encaso  e  refineria  bay
            atrobe  den  funcion,  mi  ta
            spera  cu  Dienst  Technische
            Inspectie  y  Direccion  di  Sa-  esaki sosode repentinamente,  5.  Esunnan  cu  mas  tanto                         djis pa ‘train’. Mi a mira es-
            lubridad Publico lo bay con-  e lo significa e final di e co-  ta  gana  nan  pan  cu  e  coral-  6.  Nos  isla  conoce  mas  di  aki  cu  mi  propio  wowonan
            trola  estrictamente  ki  sub-  lonia.                    nan, ta pertenece tambe na e  cien hende cu, mayoria biaha  y  tende  esaki  cu  mi  propio
            stancianan ta sali for di e ‘sep-  c)  sacando  conscientemente  grupo  di  destructornan  mas  pa hobby y ganando placa sin  horeanan. Te hasta e persona
            arator’ y drenta lagun.      uno  of  mas  ‘souvenir’  for  grandi di e mesun coralnan –  paga impuesto, ta bay tira un  cu menos celebro mester por
                                         di  lama  –  p.e.  un  pida  coral  esta, e instructornan di buceo  liña  tras  di  cay.  Pa  e  conse-  rasona cu e animalnan mester
            2.    Antes: Henter San Nico-  bunita. Na Maldivas y den e  ya  menciona.  Di  e  siguiente  cuencianan,  mira  punto  5a.  haya un chens pa reproduci,
            las y cien di cas na Zeewijk,  parke marina Pennekamp na  maneranan nan ta causa daño:  Of  nan  ta  pone  un  canastro  prome  cu  nan  ser  mata.  Ta
            Savaneta  y  Pos  Chikito  ta  Florida turistanan a laga gran  a)  Den  mayoria  caso  nan  ta  meymey di e coralnan – atra-  obvio cu esaki ta conta tam-
            laga nan awa sushi bay lama.  parti di e formacionnan cor-  tira  anclo  riba  e  coralnan.  pando  asina  e  piscanan  mas  be  pa  calco  y  specialmente
            Awor,  si  ta  trata  solamente  alino  bashi.  Cerca  nos  hopi  Pues, prome cu e anclo pega  chikito  (p.e.  e  maraviyoso  kreeft.  Ta  unicamente  e  in-
            di  awa  di  cushina  y  toilet,  e  biaha nan ta coy strea di lama  (por  supuesto  den  un  pida  ‘four-eye butterfly fish’) te na  stitucion di un parke marino,
            daño  na  e  animalitonan  ex-  como ‘souvenir’ – pa despues  coral), e a lastra varios metro  e conglanan berde mas grandi  cu un control estricto, lo por
            tremamente  vulnerabel  lo  di un algun dia bent’e afo pa-  den e veld di coral – lagando  –  pa  despues  bolbe  tira  nan  scapa e sortonan aki.
            keda limita. Pero ta casi sigur  sobra e a cuminsa hole stinki!  un rastro di destruccion atras.  den lama, por supuesto mor-
            cu tin tambe tur sorto di sub-                            Y hisando e anclo for di fon-  to. Casi tur dia tin hobenci-  E seis puntonan menciona ta
            stancianan agresivo den e awa  Nos por conclui cu e instruc-  do, atrobe pidanan grandi di  tonan entre 15 pa 20 aña riba  mustra bon cla cu nos coral-
            – di p.e. azeta y gasolin te na  tornan  cu  ta  hiba  turistanan  coral  ta  ser  kibra.  E  mesun  e coralnan, tirando pisca. Cu  nan ta bou presion grandi. E
            ‘Easy  Off’  y  otro  detergen-  bucea,  ta  carga  un  respon-  storia lamentabel aki ta conta  nan ta actuando contra e ley  miho manera pa proteha nan,
            tenan venenoso.              sabilidad grandi. Ta nan tarea  tambe pa e piscadonan patras  cu ta prohibi tira pisca di cor-  manera ya bisa, ta institui un
                                         pa evita cu e hendenan men-  di e rif.                    al ya caba riba su mes ta bas-  parke marino. Desde october
            3.  Demasiado hende ta carga  ciona, ta mishi di un of otro  b)Nan  ta  permiti  regular-  tante grave; pio ta cu nan ta  1992 (!!!) parlamento tin den
            e idea cu e lama ta un dump  manera cu e coralnan y otro  mente  cu  nan  clientenan  ta  mata tambe e piscanan di mas  su posesion e ‘ontwerp lands-
            grandisimo.  Tur  clase  di  su-  habitantenan di e rif.  destrui  e  coralnan  y  saquea  chikito  (pues  cu  no  a  haya  verordening  marien  milieu’
            shedad  nan  ta  tira  aden;  di                          nos lama.                    oportunidad  pa  reproduci),  cu ta habri caminda pa yega na
            matras y frigidair te na bacte-                                                                                     tal parke. E pregunta clave ta
            ria di auto y bleki di cerbes.                                                                                      (cu mi a haci pues 25 aña pasa
            E  fondo  di  lama  na  Mangel                                                                                      caba): ki dia nos representan-
            Halto,  Malmok  y  Arashi  ta                                                                                       tenan lo bay traha tempo pa
            tapa  bou  di  cups  di  plastic.                                                                                   discuti e proposicionnan di e
            E saconan di plastic hopi bi-                                                                                       ley menciona?
            aha ta ser mira pa un medusa
            (kwal) of otro presa y conse-                                                                                       Esunnan  cu  tin  nos  natura-
            cuentemente  ta  ser  comi  pa                                                                                      leza na pecho no mester laga
            pisca y turtuga.                                                                                                    esunnan  cu  awor,  na  2018,
                                                                                                                                ta  grita  contra  e  institucion
            4.Tur siman mas di cien tur-                                                                                        di un parke marino, domina
            ista ta baha den profundidad                                                                                        e discusion. Mustra nan riba
            pa  admira  nos  bida  marino.                                                                                      e  hecho  cu  hustamente  un
            Den  esaki  nan  por  destrui  e                                                                                    parke a lo largo lo duna nan
            coralnan di e siguiente mane-                                                                                       mas  beneficio  –  pasobra  e
            ranan:                                                                                                              piscanan y otro especienan lo
            a) para riba nan of mishi cu                                                                                        haya  oportunidad  pa  repro-
            nan na otro manera – p.e. cu                                                                                        duci den e parke. Y net pafo
            man, flipper of rudia;                                                                                              di e parke e hobbyistanan lo
            b)  baha  te  na  un  distancia                                                                                     por gara mas pisca!
            hopi cerca di e fondo – pues                                                                                        (e  version  original  a  ser  pu-
            di  tal  manera  lanta  santo  y                                                                                    blica na aña 1993; esaki ta un
            polvo cu despues ta baha riba                                                                                       version hopi mas cortico)
            y  memey  di  e  poliponan.  Si
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16