Page 23 - BNDIA ARUBA
P. 23

a23
                                                                                     bista politico Diahuebs 1 November 2018
            Parlamentario Sue-Ann Ras (MEP):

                                ‘Ley di Ortografia di Papiamento ta bira un realidad!’


            ORANJESTAD - “Despu-         esun di mas di 40 aña pasa. Y
            es di mas di 40 aña, Ley di  si  nos  bay  bek  den  historia,
            Ortografia di Papiamento  den  e  reunion  di  Conseho
            ta bira un realidad.” Asina  Insular  di  dia  29  di  october
            parlamentario  pa  partido  1976, a haci mencion tambe
            MEP, Sue-Ann Ras a bisa,  di e echo, cu e Ortografia di
            na vispera di e fecha riba  1976, mescos cu cualkier or-
            cual  lo  pasa  e  ley  nobo  tografia na mundo, ta suheto
            riba e tema, esta awe, dia-  na desaroyo den futuro. Den
            huebs 1 di november 2018  liña  grandi  esaki  ta  loke  Sr.
            den parlamento.              G.F.  Croes,  Sr.  F.H.  Croes
                                         y Sr. G.P. Trinidad a duna di
            “Despues  di  hopi  aña  di  conoce durante e reunion.
            trayectorio  awe  e  lucha  di
            hopi hende ta haya un luz y  2004 ortografia adapta
            alabes  forsa,  pa  sigui  bringa  Cu esaki nos por mira, cu 3
            pa nos idioma haya e status cu  persona clave mes a indica cu
            realmente e merece. E liña di  cambio den ortografia ta algo
            historia ta hopi largo y Papia-  di spera y cu mester ta habri
            mento a keda na bida pa mas  pa  dialoga  y  yega  na  loke  ta
            di 300 aña”, e parlamentario  mas cerca di nos pueblo, sin
            ta bisa. Esaki sigur no tabata  perde  e  esencia  di  ta  etimo-
            posibel, sin e lucha  incansa-  logico. P’esey mes a bin cu un
            bel di hopi actor y e pueblo di  Ortografia  Adapta  di  Papia-
            Aruba en general, cu a duna  mento na aña 2004, cu tabata
            bida y forsa na nos idioma Pa-  mas  un  ‘ortografia  di transi-
            piamento.                    cion’,  cu  tabata  tene  cuenta
                                         cu  e  desaroyo  dinamico  ac-
            1976 Ley di Ortografia       tual di Papiamento di Aruba,
            Si  sigui  e  liña  di  historia,  ta  y cu ta refleha, di un banda,
            mira cu nos ley di ortografia  forma diferente di pronuncia
            di idioma Papiamento ta data  y, di otro banda, forma dife-
            for di 1976. Tabatin 4 factor  rente di skirbi cierto palabra.
            cu a forma e base di nos Or-  Ortografia Adapta tabata flex-
            tografia 1976:               ibel y tabata permiti dos for-  e  opcionnan,  kiermen  pa  e  Central di dia 6 di juli 2007  2017 y 2018
            1.      E deseo di pueblo, 2.  ma ortografico pa cierto pal-  banda ey, e ortografia di 2004  a  expresa  su  sentimentonan  Na    2017  e  concepto  di  ley
            Tradicion,  uzo  y  custumber,  abra, mirando cu e meta prin-  no a cambia.            positivo pa loke ta e peticion  a yega porfin. “Na 2018 De-
            3.  E  posibel  futuro  idioma  cipal NO tabata pa standarisa                          di  e  minister  concerni  di  e  partamento  di  Enseñansa
            oficial,  4.  Cierto  tendencia  palabra, sino scoge formanan  2007 sentimento positivo  tempo  ey.  Parlamento  tabata  (DEA) a haci un presentacion
            renovado.                    ortografico,  cu  tin  e  mesun  Cu  e  peticion  relaciona  cu  spera cu riba un termino cor-  na parlamento y finalmente a
            Segun  sra.  Ras,  semper  ta  pronunciacion,  manera  por  uzo  di  e  reglanan  revisa  y  tico  e  proceso  legislativo  lo  dicidi pa scoge un fecha pa e
            tene cuenta cu e 4 puntonan  ehempel:  -ou/-ao,  -ansa/-  amplia  di  Ortografia  di  Pa-  keda inicia. E proposicion ta-  ley aki pasa, cu ta 1 di novem-
            aki,  no  mas  cu  punto  3,  ta  anza,  cien/shen,  pero  no  ta  piamento, anticipando e for-  bata pa purba di traha menos  ber 2018”, sra. Ras a finalisa
            esun cu mas a conoce cambio,  pa  tur  caso  tampoco.  Den  e  malisacion  legal,  Parlamento  posibel cu dos opcion.   bisando.
            mirando cu e situacion no ta  version mas recien ainda tin  den su reunion di Comision


            Parlamentario Robert Candelaria (AVP):
              ‘Punta dede riba otro no ta yuda interes di esunnan den mas necesidad’



            ORANJESTAD  -  Parla-        radero.                      di un persona so, cu ta forma  4,5  divorcio.  Aruba  tabata  e  Di  otro  banda  4  di  cada  10
            mentrio  Robert  Caden-                                   10% di tur hogar aki na Aru-  pais na e segundo luga cu mas  hoben entre 15 y 24 aña no ta
            laria di fraccion di AVP, a  Den e plan social integral cu  ba.                        tanto divorcio na mundo na  caba scol secundario. E indice
            mustra durante conferen-     minister a presenta na parla-  Di  tur  mama  cu  a  nace  na  2013 segun e rapport.   di hende cu a caba un estu-
            cia di prensa cu ‘e pilar’ di  mento december di 2017 tin  Aruba, 38,6% di nan ta mama                              dio na nivel di HBO of mas
            un comunidad ta famian-      hopi informacion importante  soltera. na aña 2010.        Mi no ta bisando nada mas cu  halto ta hopi abou. E cantidad
            an stabiel.                  pa nos para keto na dje. E rap-  entradanan  mensual  rela-  compartiendo  estadistica  di  di studiante cu ta keda sinta ta
                                         port  ta  indica  cu  e  cantidad  tivo mas abou. 42% di mama  nos pais cu pueblo. Mi sa cu  hopi  mas  halto  ora  compara
            Un famia stabiel ta e base pa  di  famia  consistiendo  di  un  soltera  y  25%  di  tata  soltero  tin por ehempel hopi mayor  esaki cu e cifranan di paisnan
            un  bario  stabiel.  Un  bario  mama y tata cu ta casa cu otro  tin  un  entrada  mensual  di  soltero cu ta haci un tremen-  desaroya.  E  nivel  di  desem-
            stabiel ta e base pa un distric-  bibando  cu  nan  y  yiunan,  a  menos cu Awg 2,000.00.   do  trabou  pa  cuida  nan  yi-  pleo  bou  hobennan  tabata
            to stabiel y esey na su turno ta  baha di 71% di 1981 pa 47%                           unan y tambe tin famia con-  23,5% na 2014.
            e base pa un pais stabiel. Es-  pa  2010.  Un  reduccion  di  Un  otro  indicacion  di  nos  sistiendo  di  mama  y  tata  cu
            akinan  no  ta  algo  desconoci  24% cu ta casi un kwart.  situacion  social  actual  ta  e  por funciona miho. Loke mi  “Pa spera c’un minister of go-
            pa Aruba.                                                 cantidad  di  divorcio.  Entre  kier haci cu e cifranan ta djis  bierno  so  por  soluciona  nos
                                         Den  e  mesun  periodo  aki,  aña 1972 y 2010 e cantidad di  tene  un  spiel  nos  dilanti  di  problema  social  lo  resulta
            No  hopi  añanan  pasa,  esaki  famianan consistiendo di tata  hende cu a divorcia a subi di  unda nos tabata algun decada  sigur  den  desapunto  grandi.
            tabata un potret di nos comu-  y  mama  cu  yiui(nan)  di  un  1,6% pa 9,6%. Esaki ta un au-  pasa y unda nos ta awo.  Punta  dede  riba  otro  lo  no
            nidad. Den politica y den nos  matrimonio  anterior  a  au-  mento di 600%.                                         yuda  esunnan  cu  mester  di
            comunidad  tin  hopi  discu-  menta di 2,5% pa 17%.       Casi 46% di mama soltera na  EDUCACION                    yudansa den nos comunidad
            sion riba nos situacion social  Un  otro  aspecto  interesante  Aruba nunca a casa.    Pa loke ta trata educacion, tin  cu  nada”,  parlamentariodi
            pero  tin  masha  poco  cosnan  over e constelacion di hogar-  Di  tur  mama  soltera,  4  di  algun  aspecto  positivo,  pero  Candelaria a declara.
            concreto  tumando  luga  bou  nan aki na Aruba ta mustra cu  cada  10  a  divorcia.  E  grado  tambe  algun  preocupante.
            e gobernacion actual, behalve  den e mesun periodo di 1981  internacional  pa  midi  divor-  Na  Aruba  tur  mucha  mes-
            papiamento so, pa trece me-  pa 2010, tabatin un aumento  cio ta uno alarmante. Pa cada  ter bay scol y nos tin un cifra
            horacion  significativo  y  du-  di 61% di hogar consistiendo  1000 habitante pa aña, tabatin  hopi  abou  di  analfabetismo.
   18   19   20   21   22   23   24   25   26   27   28