Page 18 - MIN ON 15 MAY 2017

10
Curaçao
15 JAAR FUNDEREND ONDERWIJS (1)
Dit jaar is het 15 jaar geleden
dat het funderend onderwijs
(fo) op de voormalige Antillen
werd ingevoerd. Nooit eerder
werd het onderwijs op zo’n
radicale en grootscheepse
wijze veranderd. Ook niet el-
ders in het Koninkrijk, onge-
acht wat de term Mammoet-
wet over de vernieuwingen van
1963 suggereert. Hier bij ons
besloten de fo-architecten dat
alles anders moest, en wel
tegelijkertijd. In dit verslag
worden de hoofdpunten van
het fo in vier delen tegen het
licht gehouden. Samen geven
ze een beeld van wat de bedoe-
ling was bij de invoering in
2002 en wat ervan terechtge-
komen is.
Door Bernadette Heiligers
Men moet niet verder
springen dan zijn stok
lang is, luidt het
spreekwoord. Op Curaçao ging
het bestaande onderwijs in
2002 volledig op de schop, te
beginnen bij de doelstellingen.
De hoofdpunten van de veran-
deringen: een volledig nieuwe
onderwijsstructuur; integratie
van de kleuter- en basisschool;
verlenging van dat basisonder-
wijs met twee extra afrondende
leerjaren; afschaffing van het
jaarklassensysteem; een andere
rol van de leerkrachten; een
andere vorm van evaluatie;
invoering van het Papiaments
als instructietaal; afschaffing
van bestaande vakken en invoe-
ring van bredere leergebieden.
Het was bij voorbaat duidelijk
dat diverse uitgangspunten
ongefundeerd waren. Om met
het meest basale punt te begin-
nen: als het fo echt een tienjari-
ge, ononderbroken leerweg
moest worden, moesten de
gebouwen van alle basisscholen
worden uitgebreid om de extra
leerjaren erin op te nemen. Ook
moesten de klaslokalen worden
aangepast aan het nieuwe leer-
systeem. En zo meer.
Mythe
Eén mythe moet eerst uit de
wereld worden geholpen, name-
lijk dat het onderwijs vóór het fo
veel betere resultaten gaf. Voor
verreweg de meeste kinderen
gold dat helemaal niet. Alleen al
op de basisschool bleef 17 pro-
cent minstens een keer zitten.
Nog eens 6,6 procent ging over
naar de volgende klas omdat ze
te oud waren om weer te dou-
bleren. Het aantal drop-outs, in
dit geval leerlingen die alleen de
basisschool afrondden, was met
27 procent dramatisch te noe-
men. Ook het aantal ‘moeilijk
lerende kinderen’ (7 procent)
dat naar het speciaal onderwijs
werd weggeduwd, was zorgelijk.
Bula ku ala di manteka
Aansluitend op groep 8 moest de derde cyclus volgen met groep 9 en groep 10. Die waren bedoeld als
afronding van het funderend onderwijs. De leerlingen zouden nog twee jaren samen leren voordat ze
moesten kiezen uit de verschillende vormen van voortgezet onderwijs.
Van de leerlingen die verder
dan de basisschool kwamen,
ging 44 procent naar een vorm
van beroepsvoorbereidend
onderwijs (bvo).
Nog een mythe is dat het
Nederlands als instructietaal
nooit een struikelblok was voor
doorsnee Curaçaose kinderen.
Het is opvallend dat die gedach- raakten daardoor in de knel. Dat
te nog steeds hardnekkig stand-
houdt, ondanks de paniek die
nu onder Nederlandse ouders
heerst over het verplichte vak
Papiaments. ,,Is het wel eerlijk Het systeem van jaarklassen,
dat het Papiaments zo zwaar
voor onze kinderen weegt? Hoe
kunnen onze kinderen het
Papiaments leren als ze geen
Papiaments verstaan om de les
in het Papiaments te volgen?”
Dat zijn begrijpelijke vragen.
Maar, leren in een vreemde taal
was wel precies wat men van
Curaçaose kinderen verwachtte,
en wel bij alle vakken. Het
Nederlands was en is immers
voor verreweg de meeste Cura-
çaose kinderen geen moeder-
taal, en zelfs geen tweede taal. Nederlandse cultuur superieur
De term tweede taal slaat alleen was. Dat de kinderen in het
op talen die de kinderen welis-
waar niet thuis spreken, maar
wel overal om zich heen horen,
op het schoolplein, in de wijk,
in de supermarkt, via de radio
of tv.
Dat er dus dringend iets aan
het onderwijs moest gebeuren,
was overduidelijk. Of het op
zo’n kolossale manier moest,
kan gerust met een volmondig
nee worden beantwoord.
Achtergrond
Al in 1989 schreef het departe-
ment van Onderwijs in het
rapport ‘Enseñansa pa un i tur’
dat de school niet aansloot bij
de leefsituatie van Curaçaose
kinderen. Het rapport ontkent
niet dat sociale wantoestanden
thuis funest voor de leerpresta-
ties zijn. Maar de school zou de
ongelijkheid in sociale kansen
juist in stand houden. Er werd
geen rekening gehouden met
de voorkennis van de kinderen,
noch met hun achtergrond,
belangstelling of tempo. Vooral
kinderen uit zwakkere milieus
was volgens het rapport met
name te zien op de havo en het
vwo, waar vooral kinderen uit
hogere sociale milieus zaten.
waar iedereen dezelfde leerstof
kreeg, werd als een van de boos-
doeners gezien. Het systeem
was afgestemd op begaafde
leerlingen en hield geen reke-
ning met verschillen in tempo.
De minderbegaafde leerlingen
bleven zitten en raakten ge-
frustreerd.
Het rapport stelde dat de
school een replica was van het
Nederlandse onderwijs, wat de
gedachte in stand hield dat de
Nederlands werden onderwe-
zen en het streng verboden was
om hun moedertaal op school te
spreken, wordt daarmee in
verband gebracht.
Structuur
Het funderend onderwijs zou
aanvankelijk een tienjarige en
ononderbroken leerweg worden
voor alle kinderen van 4 tot 15
jaar. De bedoeling was om alle
kinderen zo lang mogelijk het-
zelfde onderwijsprogramma
aan te bieden en ze op die ma-
nier gelijke kansen te geven. De
leerweg zou worden opgedeeld
in drie cycli, te weten twee cycli bestaan.
van vier jaren en een derde
cyclus van twee jaren. De eerste
Antilliaans Dagblad Maandag 15 mei 2017
cyclus bestaat uit de groepen 1,
2, 3 en 4. Dat zijn de twee klas- vergelijkbare redenen zagen de
sen van de vroegere kleuter-
school plus de eerste twee klas-
sen van de vroegere basisschool.
De tweede cyclus bestaat uit de
groepen 5, 6, 7 en 8. Vóór het fo voor de hand dat die met hun
waren dat de derde tot en met
de zesde klas van de lagere
school. De eerste en tweede
cyclus zijn ook doorgevoerd.
Aansluitend op groep 8
moest de derde cyclus volgen
met groep 9 en groep 10. Die
waren bedoeld als afronding
van het funderend onderwijs.
De leerlingen zouden nog twee
jaren samen leren voordat ze
moesten kiezen uit de verschil-
lende vormen van voortgezet
onderwijs.
De derde cyclus kwam echter
nooit van de grond. De wet voor
het funderend onderwijs, die
pas in 2008 tot stand kwam,
bepaalt dat het fo eindigt in
groep 8. Daarmee verviel een
van de doelen van het fo: een
langere, gemeenschappelijke
basisleerweg.
Verzet
Fo-architecten en hun sympa-
thisanten verwijzen graag naar
die onderwijswet als een van de
zondebokken die het fo de das
omdeed. De werkelijkheid is
anders. Om te beginnen had-
den alle basisscholen twee tot
vier klaslokalen erbij moeten
bouwen om die langere basis-
leerweg mogelijk te maken.
Geen enkele overheid van welke
signatuur dan ook heeft daar
ooit middelen voor beschikbaar
gesteld. Een harde basis voor
die derde cyclus heeft dus nooit
Los daarvan kwam de weer-
stand tegen de derde cyclus uit
het onderwijsveld zelf. De inte-
gratie van het vroegere kleute-
ronderwijs in cyclus 1 was al
uiterst moeizaam verlopen.
Vroegere kleuterleiders voelden
zich ondergewaardeerd in ver-
gelijking met de leerkrachten
met een hbo-diploma. Om
hbo-leerkrachten ook tegen de
derde cyclus op. Voor die cyclus
waren docenten nodig met een
nog hogere opleiding. Het lag
wo-diploma’s meer kans maak-
ten op leidinggevende functies.
Op hun beurt verzetten sommi-
ge wo-krachten zich hartstoch-
telijk tegen de derde cyclus. Als
vakdocenten waren ze niet van
plan om hun expertise te laten
verwateren in een van de leerge-
bieden van het funderend
onderwijs.
Verzet plus
Het grootste verzet kwam ech-
ter van de havo-scholen. De
leerlingen zouden in de derde
cyclus al wat ouder zijn. Op die
leeftijd waren de verschillen in
kennis, tempo en vaardigheden
volgens de havo-scholen te
groot om de kinderen nog twee
jaar kunstmatig bij elkaar te
houden. Dat zou zowel de trage-
re als de snellere leerlingen
demotiveren. Vooral, omdat het
fo geen methode of leermidde-
len aanleverde om met die
niveauverschillen om te gaan.
Ook in dat opzicht was de derde
cyclus in feite een wassen neus.
De havo-scholen onderbouw-
den hun bewering onder andere
aan de hand van het vak Papia-
ments. Fundashon pa Planifi-
kashon di Idioma (FPI) had
voor Papiaments in het voortge-
zet onderwijs de methode ‘Mo-
saiko’ ontwikkeld. De eerste
twee delen van ‘Mosaiko’ waren
voor de eerste twee leerjaren
(basisvorming) van alle toen
bestaande schooltypen. Dat
waren het havo, het mavo, en
het beroepsvoorbereidend
onderwijs (bvo). Het bvo was op
zijn beurt samengesteld uit de
lagere technische school, de
huishoudschool, en het admi-
nistratief gerichte etao.
In de praktijk bleek dat havo-
leerlingen beide delen van Mo-
saiko binnen het eerste school-
jaar onder de knie hadden.
Leerlingen van de andere
schooltypen hadden daar wel
twee jaar voor nodig. Het lag
voor de hand dat die niveauver-
schillen ook bij andere leerge-
bieden zouden optreden. De fo-
gedachte dat de leerlingen el-
kaar dan zouden optrekken,
werd bij zulke grote niveauver-
schillen niet realistisch geacht.
Wordt vervolgd
In de volgende aflevering van
‘15 Jaar funderend onderwijs’
komen andere aspecten van het
fo aan bod. Gekeken wordt of die
vernieuwingen wel een reële
grondslag hebben.