Page 29 - AD June 3 2017

Antilliaans Dagblad Zaterdag 3 juni 2017 29
Regio

Vertrouwen in kerk en militairen

Van onze redactie Al in de jaren twintig van de
Buenos Aires - De strijd- vorige eeuw waren er jonge, nog
krachten in Latijns- lagere officieren die vonden dat
Amerika zijn relatief klein militairen een links hervor-
mingsbeleid moesten steunen.
en hebben meer opgetre- Later kwamen in sommige lan-
den in binnenlandse con- den hervormingsgezinde mili-
flicten dan in oorlogen met tairen aan de macht, zoals Omar
buurlanden. Torrijos in Panama (1968-1981)
en Juan Velasco in Peru (1968-
Ze hebben altijd belangrijke 1975). Kruijt heeft die links-mili-
politieke invloed gehad, die ver- taire revolutie in Peru uitgebreid
schillende vormen heeft aange- bestudeerd, onder andere door
nomen. Nu raakt bijvoorbeeld de hoofdrolspelers te intervie-
de regering van Venezuela wen (Revolution by Decree. Pe-
steeds meer in een ‘militaire ru 1968-1975). Zulke militairen
dwangbuis’. Ook na de laatste waren nationalistische refor-
golf van militaire dictaturen ge- misten die zich keerden tegen
nieten de militairen nog veel ver- de oude elite van grootgrondbe-
trouwen van de bevolking. Dit Veel mensen denken door de opvallende politieke rol van militairen en een geschiedenis met talrijke zitters en het imperialisme van
betoogde de in militairen en ge- militaire dictaturen dat Latijns-Amerikaanse landen over enorme strijdkrachten beschikken. de Verenigde Staten. Ze verkon-
weld gespecialiseerde socioloog digden de ‘eenheid van volk en
Dirk Kruijt in een lezing in Am- vreselijke oorlog om vermeende nemen. Zo waren er de dictatu- demoraliseerde leger van dicta- strijdkrachten’.
sterdam. olievoorraden in de Chaco- ren ‘oude stijl’ met militaire pre- tor Batista versloeg. In twee jaar Venezuela is hierbij een apart
Latijns-Amerikaanse militai- woestijn (1932-1935). sidenten die op de strijdkrachten werd die guerrilla omgevormd geval. Daar kwam Hugo Chávez
ren wijken op belangrijke pun- Veel meer dan in conflicten steunden en soms familiedy- tot een regulier leger van voor in 1990 aan de macht via verkie-
ten af van wat we in Europa ge- met buurlanden traden Latijns- nastieën vormden of dat pro- Latijns-Amerikaanse begrippen zingen, maar deze militair (be-
wend zijn. Zo begon Dirk Kruijt, Amerikaanse militairen op in beerden: de Somoza’s in Nicara- buitengewone omvang. Midden wonderaar van Velasco en Tor-
emeritus hoogleraar Ontwikke- binnenlandse conflicten. Daar- gua, Trujillo in de Dominicaan- jaren zeventig waren de Cubaan- rijos) had eerder, in 1992, een
lingsvraagstukken aan de Uni- bij zijn ook veel meer slachtof- se Republiek, Batista in Cuba, se strijdkrachten zelfs groter dan mislukte poging tot staatsgreep
versiteit Utrecht, zijn lezing over fers gevallen, met als grote uit- Stroessner in Paraguay en dicta- die van Brazilië, terwijl Brazilië gedaan. Toen Chávez eenmaal
de politieke invloed van militai- schieters de in 1910 begonnen tors in Guatemala en El Salvador toen een militaire dictatuur was president was, waren - net als in
ren in Latijns-Amerika op het Mexicaanse Revolutie en in de gedurende grote delen van de en twintig keer zo veel inwoners Cuba, Peru en Panama - militai-
Cedla in Amsterdam op 19 mei. tweede helft van de twintigste twintigste eeuw. In al die landen telde. Cuba had, na de Verenig- ren actief betrokken bij de uit-
Kruijt bestudeert al jaren La- eeuw de burgeroorlogen in Co- hielden de militairen grote in- de Staten, zelfs de grootste voering van sociale hervormin-
tijns-Amerikaanse militairen en lombia en Guatemala en de vloed. Anders was dat in Mexico, strijdkrachten van het westelijk gen. Ze kregen ook betere voor-
guerrillastrijders, waarbij hij strijd tegen Sendero Luminoso waar na de Mexicaanse revolutie halfrond. Cuba gaf militaire zieningen, wat hun loyaliteit aan
hen ook uitgebreid interviewt in Peru. Rond 1900 zijn de veel- generaal Lázaro Cárdenas als steun aan de linkse bewegingen het regime versterkte. In de hui-
over hun opvattingen en ervarin- al slecht functionerende georga- president (1934-1940) die in- in andere landen in Latijns- dige diepe economische en poli-
gen. niseerde legers, die deels nog vloed juist wist in te perken. Amerika en Afrika. Uit het re- tieke crisis met honger, onveilig-
Veel mensen denken door de een soort privékarakter hadden, De Koude Oorlog leidde tot cente onderzoek van Kruijt, als heid en verzet raken militairen
opvallende politieke rol van mili- in veel landen getraind en gere- een ander soort militair ingrij- boek gepubliceerd als ‘Cuba and steeds meer betrokken bij het ci-
tairen en een geschiedenis met organiseerd door instructeurs pen, de institutionele coup door Revolutionary Latin America. viele bestuur, met ook belangrij-
talrijke militaire dictaturen dat uit Duitsland, Engeland en landmacht, marine en lucht- An Oral History’, blijkt echter ke posities in de economie en bij
Latijns-Amerikaanse landen Frankrijk. Dat leidde tot een ge- macht samen, meestal gesteund dat die steun in aantallen militai- instellingen als de douane. Een
over enorme strijdkrachten be- deeltelijke professionalisering: door de Verenigde Staten. Doel ren in Latijns-Amerika tamelijk militair treedt op als een soort
schikken. Dat is echter niet het goed opgeleid en georganiseerd hiervan was om vanuit de anti- gering was, behalve aan de guer- superminister. De regering van
geval. In verhouding tot de be- met een eigen beroepstrots om communistische ideologie de rilla in Nicaragua. In elk geval president Maduro wordt steeds
volking zijn ze aanmerkelijk het vaderland te verdedigen, ‘interne vijand’, ‘subversieven’ veel kleiner dan vaak wordt ge- afhankelijker van de militairen.
kleiner dan in Europa en zeker maar niet duidelijk onderge- of ‘terroristen’ uit te schakelen. dacht. Kruijt merkte op dat zelfs Er is nu sprake van een civiele
in de Verenigde Staten. schikt aan het civiel gezag. Vrij- Er kwamen zulke Nationale Vei- hij, die al jarenlang Latijns-Ame- regering in een ‘militaire
Europa kent een lange ge- wel overeen beschouwden mili- ligheidsregimes in ruim tien rikaanse militairen bestudeert dwangbuis’.
schiedenis van oorlogen tussen tairen het garanderen van de landen, de eerste keer in Peru in en er heel veel heeft geïnter- Er zijn al een kwart eeuw geen
staten met in de twintigste eeuw binnenlandse veiligheid tot hun 1962. De institutionele coup in viewd, geneigd is militairen met militaire dictaturen meer en
kolossale legers en enorme aan- kerntaken, waarbij zij vooral zelf 1964 in Brazilië was de belang- rechts te associëren. Dat komt staatsgrepen zijn zeldzaam ge-
tallen militaire en burgerslacht- bepaalden wanneer die veilig- rijkste, maar latere staatsgrepen ook doordat in de politiek ingrij- worden. Maar in het langeter-
offers, maar in Latijns-Amerika heid in het geding was. Een in Chili (1973) en Argentinië pende linkse militairen in Euro- mijnperspectief van vijfhonderd
zijn zulke oorlogen vrij zeld- groot deel van de bevolking en (1976) kregen meer bekendheid pa nogal zeldzaam zijn geweest. jaar vanaf de conquista is vol-
zaam. Al vroeg in de koloniale de politici vond het terecht dat door de ‘Vuile Oorlog’ met Voor Latijns-Amerika ligt dat an- gens Kruijt in de positie van mi-
periode waren de belangrijkste de militairen zich deze rol toe-ei- staatsterreur, massale martelin- ders. Een aanzienlijk deel van de litairen niets wezenlijks veran-
grenzen vastgelegd. Er zijn veel genden en riep hen ook vaak op gen, ‘verdwijningen’ en syste- officieren komt niet uit de oude derd. Latijns-Amerika is nog
kleine grensconflicten geweest, om dat te doen. Kruijt noemt dat matisch angst zaaien onder de oligarchische elite, maar uit de steeds een continent van bis-
maar zelden grote oorlogen. In ‘politieke legers’ die zichzelf bevolking. (lagere) middenklasse en voelt schoppen en generaals, niet van
de negentiende eeuw waren er vaak zien als bouwers van de na- Heel anders waren de ontwik- zich veel meer met het ‘volk’ en presidenten, parlementen,
drie: de oorlog tussen Mexico en tie. Vooral na 1945 werken de kelingen in Cuba, waar een vrij de ‘armen’ verbonden dan met rechtbanken en wetten. Uit en-
de Verenigde Staten waarbij militairen op enkele uitzonde- kleine guerrillabeweging het ge- de rijken en traditionele elites. quêtes blijkt al jaren dat in bijna
Mexico de helft van haar grond- ringen na - Cuba na de revolutie, alle landen de bevolking het
gebied verloor (1846-1848), de Nicaragua onder de sandinisten meeste vertrouwen heeft in de
oorlog van de Triple Alliantie en het huidige Venezuela - sa- katholieke kerk en de strijd-
(Argentinië, Brazilië en Uru- men met de Verenigde Staten, krachten en veel minder in rech-
guay) tegen Paraguay die dat vooral bij de ‘counter insurgen- ters, regering, parlement en po-
laatste land een vijfde van z’n cy’ tegen communisten en als litieke partijen. Soms is er een
territorium en een twee derde gevaarlijk beschouwde linkse sterke nostalgie naar de militai-
van z’n bevolking kostte (1864- groepen. De grote broer uit het ren. Zo werd oud-dictator Efraín
1870) en de Pacifische Oorlog, noorden intervenieerde tussen Ríos Montt in 2003 derde bij de
waarbij Chili Bolivia de toegang 1890 en 2009 niet minder dan presidentsverkiezingen in Gua-
tot de zee en Peru haar zuide- 55 keer militair of anderszins in temala, terwijl oud-dictator Hu-
lijke woestijngebied ontnam de interne aangelegenheden van go Banzer in 1997 in Bolivia zul-
(1879-1883). In de twintigste Latijns-Amerikaanse landen. ke verkiezingen zelfs won. De
eeuw vochten twee verliezers Lange tijd kwamen veel presi- meeste mensen vinden dat mili-
van negentiende-eeuwse oorlo- denten uit de strijdkrachten. Dat tairen zich mogen bezighouden
gen, Bolivia en Paraguay, een kon verschillende vormen aan- met politiek. Dat is in Latijns-