Page 31 - AWEMAINTA
P. 31

AWEMainta Diamars, 18 April 2017                                                                                                            31

              Bida cultural-literario na Aruba (1954 – 1970)


                                                                 Pa: Quito Nicolaas
       DEN añanan ’50 y ’60 Aruba  ambiente cultural aki a stimula  rial y immaterial a produci un  de amor (1966) y Música de  Mester apunta akinan cu pub-
       a conoce diferente cambionan  un bida literario, den sentido  porcion chikito di program-  Sotavento (1966), kende a  licacion di buki den añanan
       riba tereno socio-economico y  di e cadena autor – obra liter-  anan local manera Nos Tera pa  enriquese  nos  literatura  cu  ’60 - e decada di cambio - no
       politico.Na 1951 a oficialisa  ario - libreria – actividadnan  duna mas atencion na e cultura  su  poesianan  panoramico  na  a conduci na stimula un bida
       e E.R.N.A. (Eilandenregeling)  literario – lector.        Arubiano y traha na formacion  spaño. Den e di dos parti di  teatral y literario, manera sa
       cual ya caba tabata crea po-  Loke si a sosode ta cu door di  di un consciencia cultural di e  e decada di ’60 nos ta mira  ta e custumber. Un motibo di
       sibilidad pa hiba un maneho  e urbanismo y un otro forma  pueblo.                       nombernan di Hubert Booi cu  esaki por ta cu den e decada
       riba tereno di cultura, aunke  di biba, esakinan a conduci na                           su pieza di comedia Golgotha  ei tabata carece den un infra-
       mayoria  di  e  terenonan  di  un crecemento di e cultura. E  Literatura a florece      (1967) y Muchila (1969).  structura y anualmente ta un
       maneho a keda den man di Go-  tradicionnan cultural Arubiano  Despues cu den añanan ’50  Tambe esun di Henry Habibe  buki so tabata keda publica;
       bierno Central. Con e espacio  a cuinsa haña bida, mientras  a sembra e simianan pa un  cu su obra Aurora (1968) y su  un cantidad mucho poco pa
       otorga aki a haya forma y con-  otro conceptonan di mundo  literatura propio, nos por ob-  poesia di protesta Lanta para  genera e dynamismo necesario
       tenido riba tereno cultural, por  y di e populacion mes a keda  serva den e decada di añanan  Watapana, kende a uni su mes  entre e bida cultural y bida
       lesa den e siguiente  articulo.   introduci. Asina tambe nos  ’60 e prome obranan literario  na e lucha pa e idioma materna  literario.
                                    por considera e circulacion di  di nos autornan. Esakinan  substitui esun hulandes cu a
       E bida cotidiano             e revistanan Cultura (1955) y e  manera di spera tabata den e  domina tur e añanan ey. No  Cultura-politica
       Den e prome añanan di decada  semanario Observador (1961),  cuater idioma cu ta uza pa co-  cabe duda cu e revista Watap-  Cu aplicacion di e areglo di
       ‘50 por a cuminsa tuma nota  cualnan a contribui na e bida  munica cu otro: Papiamento,  ana (1968) na Hulanda - dirigi  E.R.N.A un identidad terito-
       di e efecto di Segunda Guera  cultural. E ultimo revista aki  Hulandes, Spaño y Ingles. Cu  pa Habibe - cu su articulonan  rial a cuinsa desaroya su mes
       mundial, cual a trece e influ-  tabata anuncia e actividadnan  e echo aki tambe a forma un  riba tereno di idioma y cultura  na Aruba, pero e enfoke di
       encia  mericano  en  particular  literario na Aruba y Corsou y a  base pa un comunidad literario  a contribui na un consciencia  Gobierno a keda dirigi riba e
       riba e islanan Aruba, Boneiro y  fungi como un molina pa pone  quadrilengual.  Primeramente  critico di esnan cu despues a  ambito economico(turismo) y
       Corsou. Asina nos por mira im-  e bida literario ta draai.   por  nota  e  obra  Beseffend  forma parti di e clase-medio.   menos riba esun socio-cultural.
       portacion di auto for di Merca,                           (1961)  di  Federico  Oduber                               Door di e maneho di Sticusa
       e  moda  di  bisti  tabata  estilo  Tele Aruba            (1942-2007), kende a scirbi  Idioma y comunicacion         no por papia di un desaroyo
       mericano y hasta nos forma di  Pa loke ta toca e tereno di Cul-  e versonan na Zeist y no den  Den añanan ’60 nos por mira  cultural cu tabata cana paralelo
       pela cabei tabata di american/  tura ya caba cu oficialisacion di  su lenga materno, y tabata  claramente un fenomeno nobo  cu e  otronan islanan, como e
       short  cut.  Den  añanan  ’60  e Areglo pa e islanan di Anti-  busca un conexion cu e pais  cu a manifesta su mes den  dos motornan di e economia di
       esaki a conoce e estilo di Afro.  yas  [Eilandenregeling  1951],  madre colonial Hulanda. Den  forma cu e autornan a cuinsa  e Federacion. Esaki tumando
       E prome supermercadonan a  tabata existi e posibilidad pa  su poesianan e influencia di e  expresa nan mes den nan pro-  na cuenta tur  e  limitacion y
       habri  nan  porta  den  añanan  activa un maneho di cultura.  filosofia di bida di e Jezuitanan  pio idioma papiamento. Esaki  repercusion cu  esaki ta  trece
       ’60. Conhuntamente cu e in-  Den e cuadra aki mester mira  tabata keda refleha, aunke  ta resultado di un interaccion  cu ne. Ademas e procesonan
       fluencia di musica di Estados  e  lantamento  posteriormente  esaki no ta conta pa e aspecto  entre desaroyo economico –  cultural en bes di reinforsa otro
       Unidos esaki a trece e cambi-  di Sticusa na 1948 pa stimula  di  su  obedencia.  Oduber  ta  prosperidad di e individuo  tabata traha contraproductivo,
       onan grandi den e bida diario  un coperacion riba tereno di  demostra esaki den e versonan  – bida cultural – expresion lit-  debi cu esakinan no tabata
       di e Arubiano y e manera con  cultura entre e seis islanan di  di e poesia Cinco cantica di  erario. Riba su mes esaki ta un  sincronisa cu otro. Cu e distur-
       nos ta percepia un ke otro.  Antiyas y Hulanda, aunke no  espada. Pa straño cu ta e liña  proceso cu ta cana pocopoco,  bionan di 30 di mei na Corsou
       Tur e tempo aki e influencia  ta tur isla a mira e desaroyo  di pensamento poetico aki no  den  caso  cu  por  ehempel  no  ta tin un ‘cultural awakening’
       Mericano a absorba e cultura  aki. Con tal cu en bes a dirigi  a continua di biaha, si no te na  acopla esaki cu por ehempel  bou di e pueblo Arubiano – y
       Arubiano. Door di e dominio  nan mes na stimula un cultura  final di e decada di ’60.   historia of enseñanza.       esaki no solamente na Aruba
       di e cultura mericano cu a  di lesamento y desaroyo di  Un di e otro autornan cu a  Di otro banda no mester lubida  so – cu a laga e bosnan resona
       keda radica cu establecimento  productonan literario, Sticusa  manifesta su mes den e periodo  e limitacion cu un teritorio in-  cu anteriormente den añanan
       di Lago, e cultura Hulandes a  a opta pa lanta scolnan di mu-  aki tabata Ernesto Rosenstand  sular den e constelacion di un  ’50 y ’60 no a duna oido.
       keda limita na nos enseñanza,  sica, gruponan di teatro man’e  (1931- 2016), kende a popu-  federacion ta trece cu ne. No  Riparabel ta cu na final di e
       corte di husticia y e idioma  Mascaruba (1961) y hinca cen  larisa e forma di conta cuenta  obstante cu dia 30 di juni 1968  decada aki Aruba a cuinsa
       hulandes cu tabata ser uza  den e infrastructura.         na radio. Na 1961 el a compila  H. Booi  - den un sala di Club  prepara su mes pa un re-ori-
       den misa, oficina di docter y  Mester admiti cu riba tereno  su cuentanan cu e tabata conta  San Francisco – a señala cu ta  entacion politico, unda cu lo
       na tur caminda cu tabata duna  di musica – si mira e cantidad  na Radio Kelkboom den forma  nos mes a neglisha di recon-  a traha na e fundeshi nobo di
       servicio di gobierno.        grandi di musiconan cu e scol-  di un buki.                oce cu Papiamento tabata un  un relacion y coperacion entre
       Cu introduccion di Statuut na  nan ta produci – Sticusa a haci  Den e decada aki Rosenstand  parti esencial di nos cultura,  e islanan. Esaki na momento
       1954 e islanan ta parce di a  un  bon  trabou,  pero  no  por  a saca tres buki:  Cuentanan  mucho cos no a cambia. Esaki  cu e ahustacionnan atravez di
       haña mas espacio politico pa  bisa e mesun cos di e tereno  Rubiano (1961), Nos ta topa  compara cu e sucedidonan di  e ERNA no a duna e resultado
       nan mes regla e asuntonan cu  di literatura. Cu binimento  na Park (1963) y Cuentanan  30 di mei 1969 na Corsou y e  desea y e grado di dependencia
       ta regarda nan teritorio. Door  di Tele-Aruba (1963), kende  pa un y tur (1965). E obranan  desaroyonan na Aruba den e  tabata trece mucho limitacion
       di e prosperidad cu e industria  a inicia cu un programacion  aki  por  ser  considera  como  siguiente decada. E mesun aña  pa por hiba un propio maneho.
       petrolera a trece cu ne den  horizontal di serie, comedy,  literatura nostalgico. E otro  a sali un relato In de schaduw  Esaki ta ilustra cu procesonan
       añanan ’50, unda un prome-   pelicula mericano, esaki tabata  autornan cu den e tempo ei a  van de gouverneurs (1968)  di inovacion cu keda entama
       dio di 6484 empleadonan  mas dirigi riba entretenimiento  destaca, tabata José Ramón Vi-  di W.F.M. Lampe publica y  no tur ora ta surti efecto di
       tabata traha, esaki a impulsa  di e comundad. Cu tempo y  cioso cu su tomonan di poesia:  tabata muestra cu e panorama  biaha, pero mas bien despues
       un ambiente cultural. No cu e  segun e posibilidadnan mate-  Isla sin bosques(1964), Senda  literario tabata cambiando.  ta keda manifesta.
   26   27   28   29   30   31   32   33