Page 31 - AWEMAINTA
P. 31
AWEMainta Diamars, 18 April 2017 31
Bida cultural-literario na Aruba (1954 – 1970)
Pa: Quito Nicolaas
DEN añanan ’50 y ’60 Aruba ambiente cultural aki a stimula rial y immaterial a produci un de amor (1966) y Música de Mester apunta akinan cu pub-
a conoce diferente cambionan un bida literario, den sentido porcion chikito di program- Sotavento (1966), kende a licacion di buki den añanan
riba tereno socio-economico y di e cadena autor – obra liter- anan local manera Nos Tera pa enriquese nos literatura cu ’60 - e decada di cambio - no
politico.Na 1951 a oficialisa ario - libreria – actividadnan duna mas atencion na e cultura su poesianan panoramico na a conduci na stimula un bida
e E.R.N.A. (Eilandenregeling) literario – lector. Arubiano y traha na formacion spaño. Den e di dos parti di teatral y literario, manera sa
cual ya caba tabata crea po- Loke si a sosode ta cu door di di un consciencia cultural di e e decada di ’60 nos ta mira ta e custumber. Un motibo di
sibilidad pa hiba un maneho e urbanismo y un otro forma pueblo. nombernan di Hubert Booi cu esaki por ta cu den e decada
riba tereno di cultura, aunke di biba, esakinan a conduci na su pieza di comedia Golgotha ei tabata carece den un infra-
mayoria di e terenonan di un crecemento di e cultura. E Literatura a florece (1967) y Muchila (1969). structura y anualmente ta un
maneho a keda den man di Go- tradicionnan cultural Arubiano Despues cu den añanan ’50 Tambe esun di Henry Habibe buki so tabata keda publica;
bierno Central. Con e espacio a cuinsa haña bida, mientras a sembra e simianan pa un cu su obra Aurora (1968) y su un cantidad mucho poco pa
otorga aki a haya forma y con- otro conceptonan di mundo literatura propio, nos por ob- poesia di protesta Lanta para genera e dynamismo necesario
tenido riba tereno cultural, por y di e populacion mes a keda serva den e decada di añanan Watapana, kende a uni su mes entre e bida cultural y bida
lesa den e siguiente articulo. introduci. Asina tambe nos ’60 e prome obranan literario na e lucha pa e idioma materna literario.
por considera e circulacion di di nos autornan. Esakinan substitui esun hulandes cu a
E bida cotidiano e revistanan Cultura (1955) y e manera di spera tabata den e domina tur e añanan ey. No Cultura-politica
Den e prome añanan di decada semanario Observador (1961), cuater idioma cu ta uza pa co- cabe duda cu e revista Watap- Cu aplicacion di e areglo di
‘50 por a cuminsa tuma nota cualnan a contribui na e bida munica cu otro: Papiamento, ana (1968) na Hulanda - dirigi E.R.N.A un identidad terito-
di e efecto di Segunda Guera cultural. E ultimo revista aki Hulandes, Spaño y Ingles. Cu pa Habibe - cu su articulonan rial a cuinsa desaroya su mes
mundial, cual a trece e influ- tabata anuncia e actividadnan e echo aki tambe a forma un riba tereno di idioma y cultura na Aruba, pero e enfoke di
encia mericano en particular literario na Aruba y Corsou y a base pa un comunidad literario a contribui na un consciencia Gobierno a keda dirigi riba e
riba e islanan Aruba, Boneiro y fungi como un molina pa pone quadrilengual. Primeramente critico di esnan cu despues a ambito economico(turismo) y
Corsou. Asina nos por mira im- e bida literario ta draai. por nota e obra Beseffend forma parti di e clase-medio. menos riba esun socio-cultural.
portacion di auto for di Merca, (1961) di Federico Oduber Door di e maneho di Sticusa
e moda di bisti tabata estilo Tele Aruba (1942-2007), kende a scirbi Idioma y comunicacion no por papia di un desaroyo
mericano y hasta nos forma di Pa loke ta toca e tereno di Cul- e versonan na Zeist y no den Den añanan ’60 nos por mira cultural cu tabata cana paralelo
pela cabei tabata di american/ tura ya caba cu oficialisacion di su lenga materno, y tabata claramente un fenomeno nobo cu e otronan islanan, como e
short cut. Den añanan ’60 e Areglo pa e islanan di Anti- busca un conexion cu e pais cu a manifesta su mes den dos motornan di e economia di
esaki a conoce e estilo di Afro. yas [Eilandenregeling 1951], madre colonial Hulanda. Den forma cu e autornan a cuinsa e Federacion. Esaki tumando
E prome supermercadonan a tabata existi e posibilidad pa su poesianan e influencia di e expresa nan mes den nan pro- na cuenta tur e limitacion y
habri nan porta den añanan activa un maneho di cultura. filosofia di bida di e Jezuitanan pio idioma papiamento. Esaki repercusion cu esaki ta trece
’60. Conhuntamente cu e in- Den e cuadra aki mester mira tabata keda refleha, aunke ta resultado di un interaccion cu ne. Ademas e procesonan
fluencia di musica di Estados e lantamento posteriormente esaki no ta conta pa e aspecto entre desaroyo economico – cultural en bes di reinforsa otro
Unidos esaki a trece e cambi- di Sticusa na 1948 pa stimula di su obedencia. Oduber ta prosperidad di e individuo tabata traha contraproductivo,
onan grandi den e bida diario un coperacion riba tereno di demostra esaki den e versonan – bida cultural – expresion lit- debi cu esakinan no tabata
di e Arubiano y e manera con cultura entre e seis islanan di di e poesia Cinco cantica di erario. Riba su mes esaki ta un sincronisa cu otro. Cu e distur-
nos ta percepia un ke otro. Antiyas y Hulanda, aunke no espada. Pa straño cu ta e liña proceso cu ta cana pocopoco, bionan di 30 di mei na Corsou
Tur e tempo aki e influencia ta tur isla a mira e desaroyo di pensamento poetico aki no den caso cu por ehempel no ta tin un ‘cultural awakening’
Mericano a absorba e cultura aki. Con tal cu en bes a dirigi a continua di biaha, si no te na acopla esaki cu por ehempel bou di e pueblo Arubiano – y
Arubiano. Door di e dominio nan mes na stimula un cultura final di e decada di ’60. historia of enseñanza. esaki no solamente na Aruba
di e cultura mericano cu a di lesamento y desaroyo di Un di e otro autornan cu a Di otro banda no mester lubida so – cu a laga e bosnan resona
keda radica cu establecimento productonan literario, Sticusa manifesta su mes den e periodo e limitacion cu un teritorio in- cu anteriormente den añanan
di Lago, e cultura Hulandes a a opta pa lanta scolnan di mu- aki tabata Ernesto Rosenstand sular den e constelacion di un ’50 y ’60 no a duna oido.
keda limita na nos enseñanza, sica, gruponan di teatro man’e (1931- 2016), kende a popu- federacion ta trece cu ne. No Riparabel ta cu na final di e
corte di husticia y e idioma Mascaruba (1961) y hinca cen larisa e forma di conta cuenta obstante cu dia 30 di juni 1968 decada aki Aruba a cuinsa
hulandes cu tabata ser uza den e infrastructura. na radio. Na 1961 el a compila H. Booi - den un sala di Club prepara su mes pa un re-ori-
den misa, oficina di docter y Mester admiti cu riba tereno su cuentanan cu e tabata conta San Francisco – a señala cu ta entacion politico, unda cu lo
na tur caminda cu tabata duna di musica – si mira e cantidad na Radio Kelkboom den forma nos mes a neglisha di recon- a traha na e fundeshi nobo di
servicio di gobierno. grandi di musiconan cu e scol- di un buki. oce cu Papiamento tabata un un relacion y coperacion entre
Cu introduccion di Statuut na nan ta produci – Sticusa a haci Den e decada aki Rosenstand parti esencial di nos cultura, e islanan. Esaki na momento
1954 e islanan ta parce di a un bon trabou, pero no por a saca tres buki: Cuentanan mucho cos no a cambia. Esaki cu e ahustacionnan atravez di
haña mas espacio politico pa bisa e mesun cos di e tereno Rubiano (1961), Nos ta topa compara cu e sucedidonan di e ERNA no a duna e resultado
nan mes regla e asuntonan cu di literatura. Cu binimento na Park (1963) y Cuentanan 30 di mei 1969 na Corsou y e desea y e grado di dependencia
ta regarda nan teritorio. Door di Tele-Aruba (1963), kende pa un y tur (1965). E obranan desaroyonan na Aruba den e tabata trece mucho limitacion
di e prosperidad cu e industria a inicia cu un programacion aki por ser considera como siguiente decada. E mesun aña pa por hiba un propio maneho.
petrolera a trece cu ne den horizontal di serie, comedy, literatura nostalgico. E otro a sali un relato In de schaduw Esaki ta ilustra cu procesonan
añanan ’50, unda un prome- pelicula mericano, esaki tabata autornan cu den e tempo ei a van de gouverneurs (1968) di inovacion cu keda entama
dio di 6484 empleadonan mas dirigi riba entretenimiento destaca, tabata José Ramón Vi- di W.F.M. Lampe publica y no tur ora ta surti efecto di
tabata traha, esaki a impulsa di e comundad. Cu tempo y cioso cu su tomonan di poesia: tabata muestra cu e panorama biaha, pero mas bien despues
un ambiente cultural. No cu e segun e posibilidadnan mate- Isla sin bosques(1964), Senda literario tabata cambiando. ta keda manifesta.