Page 165 - Информатика. Базалык курс (7-9 класстар)

www.bizdin.kg

§ 2. Êîìïüþòåðäèí ýñè 165
Ýêèëèê áèð áåëãèíè ñàêòàãàí ýñòèí óÿ÷àñû «áèò» äåï àòàëàò.
Áèò – êîìïüþòåðäèí ýñèíèí ý¢ êè÷èíå áºë¿ã¿. Äåìåê, «áèò» äå-
ãåí ñºçä¿í ýêè ìààíèñè áàð: ìààëûìàòòûí ñàíûí ºë÷ºº áèðäèãè æàíà
êîìïüþòåðäèí ýñèíèí êè÷èíå áºë¿ã¿. Áóë ýêè ò¿ø¿í¿ê ºç àðà òºìºí-
äºã¿÷º áàéëàíûøêàí: áèð áèò ýñòå áèð áèò ìààëûìàò ñàêòàëàò.
Áèòòèê ñòðóêòóðà êîìïüþòåðäèí è÷êè ýñèíèí áèðèí÷è êàñèåòèí –
äèñêðåòò¿¿ë¿êò¿ àíûêòàéò. Äèñêðåòò¿¿ îáúåêòòåð áºë¿ê÷ºëºðäºí ò¿ç¿ë-
ãºí. Ìèñàëû, êóì äèñêðåòò¿¿, ñåáåáè ìàéäà êóì÷àëàðäàí òóðàò. Êîìïüþ-
òåðäèí ýñèíèí «á¿ðò¿ê÷ºëºð¿» áèòòåð áîëóï ñàíàëàò.
Êîìïüþòåðäèí è÷êè ýñèíèí ýêèí÷è êàñèåòè – äàðåêò¿¿ë¿ã¿. Ýñ-
òèí óäààëàø æàéãàøêàí ñåãèç áèòè áèð áàéòòû ò¿çºò. Áóë ñºç ñèëåð
áèëãåíäåé ìààëûìàòòû ºë÷ººí¿í ñåãèç áèòêå áàðàáàð áèðäèãè áîëóï
ñàíàëàò. Äåìåê, ýñòèí áèð áàéòûíäà áèð áàéò ìààëûìàò ñàêòàëàò.
Êîìïüþòåðäèí è÷êè ýñèíäåãè áàðäûê áàéòòàð íîìóðëàíãàí. Íîìóð-
ëîî íºëäºí áàøòàëàò. Áàéòòûí êàòàð íîìóðó àíûí äàðåãè äåï àòàëàò.
Ìààëûìàòòûí äàðåêò¿¿ë¿ê ïðèíöèáè ýñêå êèðãèç¿¿ æàíà ýñòåí
÷ûãàðóó äàðåêòåð áîþí÷à æ¿ðã¿ç¿ëºð¿í êºðñºòºò.
Ýñòè êºï áàòèðë¿¿ ¿é êàòàðû ýëåñòåò¿¿ãº áîëîò. Ìûíäà àð áèð êâàð-
òèðà – áàéò, àë ýìè áàòèðäèí íîìóðó – àíûí äàðåãè. Êàò áàãûòòàëãàí
äàðåêêå æåòèø ¿÷¿í, àíûí äàðåãèí òóóðà êºðñºò¿¿ çàðûë. Äàë óøóí-
äàé äàðåêòåð áîþí÷à ïðîöåññîð êîìïüþòåðäèí è÷êè ýñèíå êàéðûëàò.
Ñûðòêû ýñ. Ñûðòêû ýñòèí ò¿ç¿ë¿ø¿ – áóë áààðûäàí ìóðäà, ìààëû-
ìàòòû ñàêòîîãî àðíàëãàí ìàãíèòòèê ò¿ç¿ë¿ø. Ìàãíèòîôîí ýìíå ýêåíäè-
ãèí êèì áèëáåéò? Áèç ìàãíèòîôîíãî ñºçäºðä¿, ìóçû-
êàíû æàçûï, àíû êàéðà óêêàíäû áèëåáèç. ¯í ìàã-
íèòòèê áºðêò¿í æàðäàìû ìåíåí ìàãíèò òàñìàñûíûí
æîë÷îëîðóíà æàçûëàò. Óøóë ýëå ò¿ç¿ë¿øò¿í æàðäà-
ìû ìåíåí ìàãíèòòèê æàçóó êàéðàäàí ¿í㺠àéëàíàò.
Êîìïüþòåðäèí ñûðòêû ýñèíèí ò¿ç¿ë¿ø¿ – ìàã-
íèòòèê òàñìàãà – ÷îãóëòêó÷êà îêøîï èøòåéò. Òàñ-
ìàíûí æîë÷îëîðóíà îøîë ýëå ýêèëèê êîä æàçûëàò:
ìàãíèòòåëãåí æåðãå – áèð, ìàãíèòòåëáåãåí æåðãå –
íºë. Òàñìàäàí îêóó ó÷óðóíäà áóë æàçóó è÷êè ýñòèí
áèòòåðèíäåãè íºëäºð㺠æàíà áèðëåðãå àéëàíàò. 82-ñ¿ðºò.
Àçûðêû êîìïüþòåðäåãè ñûðòêû ýñòèí ý¢ êå¢èðè òàðàëãàí ò¿ç¿ë¿ø-
òºð¿ ìàãíèòòèê äèñêòåãè ÷îãóëòêó÷òàð (ÌÄ×), æå äèñêºòêºðã¿÷-
òºð (äèñêîâîääîð) áîëóï êàëäû.
Äèñêòèí ìàãíèòòèê áåòèíå ðàäèóñ áîþí÷à æûëûï æ¿ð¿¿÷¿ æàç-
ãû÷ áºðê êîþëàò. ÌÄ× èøòåãåí ó÷óðóíäà äèñê àéëàíûï òóðàò. Àð áèð
áåëãèëåíãåí àáàëäà áºðê àéëàíìà æîë÷î ìåíåí ºç àðà àðàêåòòåíèøåò.
Óøóë áèð áîðáîðëóó æîë÷îëîðãî ýêèëèê ìààëûìàòòû æàçóó æ¿ðºò.

www.trk.kg