Page 29 - Информатика. Базалык курс (7-9 класстар)

www.bizdin.kg

29

ÌÀÀËÛÌÀÒÒÛÍ ÁÅÐÈËÈØÈ

§ 1. ÌÀÀËÛÌÀÒ ÁÓËÀÊÒÀÐÛ ÆÀÍÀ
ÀÍÛ ÁÅЯ¯ ÔÎÐÌÀËÀÐÛ

Ìèñàëäàðäàí áàøòàéëû. Ýãåðäå áèîëîã êàíäàéäûð áèð ºñ¿ìä¿êò¿
èçèëäåï æàòñà, àíäà àíûí èøè æºí¿íäº àë ºñ¿ìä¿ê æºí¿íäº áèð
«ìààëûìàòòû àëûï æàòàò» äåï àéòûøàò. Êèìäèð áè𺺠êîëóí ûñûê
íåðñåãå òèéãèçèï àëñà, àë êîëóí ê¿éã¿ç¿ï àëàò. Áóë ó÷óðäà èçèë人÷¿
àë àäàìäûí ìýýñè íåðñåíèí òåìïåðàòóðàñû ºòº æîãîðó ýêåíäèãè
æºí¿íäºã¿ «ìààëûìàòû êàáûë àëäû» äåï àéòà àëàò. Äàãû áèð ìèñàë.
Ñèëåð àâòîáóñòà êåòèï áàðà æàòàñû¢àð. Ìîòîð òûíûìñûç ä¿ð¿ë人äº.
Ñèëåð ¿÷¿í ìîòîðäóí ¿í¿ – àí÷à-ìûí÷à û¢ãàéñûçäûê òóóäóðàò. Àë
ýìè òàæðûéáàëóó àéäîî÷ó ¿÷¿í àë – ìààëûìàò. Ìîòîðäóí ¿í¿íºí àë
ìîòîðäóí àáàëûí æàíà èøòºº ñàïàòûí àíûêòàé àëàò.
Áèç áóë ìèñàëäàðäà äàéûìà áèðè-áèðè ìåíåí òûãûç áàéëàíûøòà-
ãû ìààëûìàò áóëàãû (áåð¿¿÷¿) æàíà ìààëûìàòòû êàáûë àëóó÷ó äå-
ãåí ò¿ø¿í¿êòºð㺠äóóøàð áîëîáóç.
Ìààëûìàò áóëàêòàðû áîëóï áàðäûãûíàí ìóðäà æàðàòûëûø îáúåêò-
òåðè – ïëàíåòàëàð, æûëäûçäàð, àäàìäàð, æàíûáàðëàð, ºñ¿ìä¿êòºð æàíà
èëèì ìåíåí òåõíèêàíûí ºí¿ã¿¿ æîëóíäà æàñàëãàí èëèìèé òàæðûéáà-
ëàð, ìàøèíàëàð, àïïàðàòòàð, òåõíîëîãèÿëûê ïðîöåññòåð ýñåïòåëåò.
Ìààëûìàò êàáûë àëóó÷ó áîëóï ýñåïòåëãåí îáúåêòòåðäèí òèçìåñè
äà ºòº ÷î¢, àëàð – àäàìäàð, æàíûáàðëàð, ºñ¿ìä¿êòºð, àð ò¿ðä¿¿ ïðè-
áîðëîð æàíà àïïàðàòòàð.
Îøîíäóêòàí àð ò¿ðä¿¿ îáúåêòòåð, êóáóëóøòàð, ïðîöåññòåð òóóðà-
ëóó ìààëûìàòòàðäûí æûéûíäûñûí ìààëûìàò áóëàêòàðû äåï àòàøàò.
Ìèñàëû ãåíåòèêàëûê ìààëûìàò îðãàíèçìäåðäèí òóêóìäàí òóêóìãà ºò¿¿-
÷¿, áåðèë¿¿÷¿ ñòðóêòóðàñûíûí êàñèåòòåðè æàíà àëàðäûí ò¿ç¿ë¿øòºð¿,
àëàðäà ºò¿¿÷¿ çàò àëìàøóó ïðîöåññèíèí ì¿íºç¿ æºí¿íäºã¿ ìààëûìàò-
òàðäàí òóðàò. Èçèëäåí¿¿÷¿ îáúåêò àðêûëóó ºò¿¿÷¿ ðåíòãåí íóðëàðû
áóë îáúåêòòèí êàñèåòòåðè òóóðàëóó ìààëûìàò áåðåò. Èëèìèé ìàêàëà
èçèëäåíèï æàòêàí êóáóëóø æºí¿íäºã¿ ìààëûìàòòû êàìòûéò.

www.trk.kg