Page 65 - Информатика. Базалык курс (7-9 класстар)
P. 65
www.bizdin.kg
§ 6. Àíàëîãäóê æàíà öèôðàëûê ìààëûìàòòàð 65
5. Öèôðàëûê ìààëûìàòòû ñàêòîî. Áèò
Êîìïüþòåð àíàëîãäóê ýìåñ, öèôðàëûê ìààëûìàò ìåíåí èøòåðèí
áèëåñè¢åð. Àíòêåíè öèôðàëûê ìààëûìàòòû êîäãî àéëàíäûðóó àáäàí
û¢ãàéëóó, äåìåê àíû ñàêòîî æàíà èøòåò¿¿ äà û¢ãàéëóó. Êîìïüþòåð
ìààëûìàò ìåíåí «áºë¿¿ æàíà áàøêàðóó» äåãåí ïðèíöèï áîþí÷à èø-
òåéò. Ýãåð ìààëûìàò êèòåï áîëñî, àë ãëàâàëàðãà, áºë¿ìäºðãº, àáçàöòàð-
ãà, ñ¿éëºìäºðãº, ñºçäºð㺠æàíà ñèìâîëäîðãî áºë¿íãºí. Êîìïüþòåð àð
áèð ñèìâîë ìåíåí ºç¿í÷º èøòåéò. Àë ýìè ìààëûìàò ñ¿ðºò áîëñî, êîìïüþ-
òåð àíûí àð áèð ÷åêèòè ìåíåí äà ºç¿í÷º èøòåéò.
Ìààëûìàòòû êàí÷àãà ÷åéèí áºë¿¿ãº áîëîò? Òàìãà ìààëûìàòòûí ý¢
êè÷èíåêåé áºë¿ã¿á¿? ʺðñº àíäàé ýìåñ ýêåí. Òºìºíê¿äºé ñóðîî òóó-
ëàò: ʺïòºãºí òàìãàëàð áàð. Êîìïüþòåð òàìãàëàð-
äû àæûðàòà àëñûí ¿÷¿í àëàðäû äà êîäãî àéëàíäû-
ðóó çàðûë. Ìèñàëû, òåëåãðàô àëèïïåñèíäå òàìãà- А • – Б – • • •
ëàð ÷åêèò æàíà ñûçûê÷àíûí æàðäàìû ìåíåí êîä- 22-ñ¿ðºò. Ìîðçå êîääîðó.
ãî àéëàíäûðûëàò (22-ñ¿ðºò).
×åêèò æàíà ñûçûê÷à – ÷ûíäûãûíäà ýëå ìààëûìàòòûí ý¢ êè÷èíå
áºë¿ã¿, áèðîê èíôîðìàòèêàäà òåëåãðàôòûê ìààëûìàòòû ïàéäàëàíûø-
ïàéò. ×åêèòòåð ìåíåí ñûçûê÷àëàðäûí îðäóíà íºëäºð æàíà áèðëåð êîë-
äîíóëàò – ìûíäàé êîä ýêèëèê äåï àòàëàò. Àíãëèñ÷å ýêèëèê áåëãè binary
digit äåï àéòûëàò, êûñêàðòêàíäà bit (áèò) äåãåí ñºç àëûíàò.
Ä Áèò – ìààëûìàòòûí îîáà æå æîê äåãåí ëîãèêàëûê ìààíèíè áèëäè-
ðèï, 1 æå 0 ýêèëèê ñàíû ìåíåí áåëãèëåíãåí ý¢ êè÷èíå áèðäèãè.
Ýãåðäå êàíäàéäûð áèð ìààëûìàò öèôðà ò¿ð¿íäº áåðèëñå, àíäà êîì-
ïüþòåð ìààëûìàòòû êîäãî àéëàíäûðóóäà ïàéäàëàíûëãàí ñàíäàðäû î¢îé
ýëå íºëäºð ìåíåí áèðëåðäèí ûðààòòóóëóãóíà àéëàíäûðàò äà, àëàð ìå-
íåí èøòåé áàøòàéò.
&
&
& Ñóðîîëîð æàíà òàïøûðìàëàð
&
&
1. Ìààëûìàò ýìíå ò¿ð¿íäº áåðèëåò? Ìààëûìàò êàíòèï ñàêòàëàò?
2. Ìààëûìàò êàíäàé÷à áîëóï ýêèãå áºë¿íºò? Ýñåïòºº òåõíèêàñû êàéñû ìààëû-
ìàò ìåíåí èøòåéò?
3. Ìààëûìàò áåð¿¿í¿í áèðäèêòåðè òóóðàëóó àéòûï áåðãèëå.
4. Ìààëûìàò ñàêòîîíóí ý¢ êè÷èíå áèðäèãè êàéñû?
§ 7. ÈÍÔÎÐÌÀÒÈÊÀÍÛÍ ÀËÃÀ×ÊÛ ÒÀÐÛÕÛ
Àð êàíäàé èøìåðäèãèíäå àäàì áàëàñû àð äàéûì àð êûë êàðàæàò-
òàðäû, ýìãåê êóðàëäàðûí, ò¿ç¿ë¿øòºðä¿ îéëîï òààï, æàðàòûï êåëãåí.
Àëàð àäàìäûí ýìãåãèí æå¢èëäåòêåí, ýìãåê ºíä¿ð¿ìä¿¿ë¿ã¿í æîãîðó-
5–Èó-7
www.trk.kg
