Page 108 - Con duong xuat duong cua TBT Tran Phu
P. 108
Như vậy, khoảng 5 giờ chiều 17/7/1926 tám người của đoàn
xuất dương, trong đó có đồng chí Trần Phú đã vượt biên giới an
toàn tới trạm liên lạc của Tổng bộ tại bến đò Nà Sáo Tù bên bờ
Bắc sông Bắc Luân, một con sông biên giới, bên này là Móng
Cái đất Việt Nam, bên kia là Đông Hưng đất Trung Quốc.
Chủ nhân ngôi nhà tranh nhỏ, nơi làm trạm liên lạc của
Tổng bộ, là gia đình ông Đỗ Phát Khang (tức ông Cộc), một
người Việt Nam yêu nước quê gốc ở xã Xuân Ninh huyện Móng
Cái. Ông theo gia đình sang Đông Hưng từ năm 16 tuổi, ông
đã tham gia Việt Nam Quang Phục Hội và Việt Nam Quang
Phục Quân của cụ Phan Bội Châu. Từ năm 1923 ông được giao
phụ trách cửa ngõ liên lạc với trong nước ở Đông Hưng. Sau
khi Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên thành lập, Tổng bộ
vẫn sử dụng trạm liên lạc này. Ông Cộc cùng gia đình dựng
một ngôi nhà tranh nhỏ ở bến đò Nà Sáo Tù bên bờ Bắc sông
Bắc Luân đối diện với Móng Cái. Để có kế sinh nhai và che
mắt địch, ông vừa làm thầy lang, thầy cúng, vừa làm nghề chở
đò và câu cá. Ông nuôi một con Cộc (tức con chó cộc đuôi) để
nó giúp bắt cá, vì lẽ đó, các đồng chí thường qua lại nơi đây gọi
ông là ông Cộc. Người chèo đò ra giữa sông Bắc Luân đón đoàn
là Đỗ Đức Nghiệp con trai cả ông Cộc năm đó 21 tuổi. Các đồng
chí Lê Hồng Sơn, Hồ Tùng Mậu, Đinh Chương Dương, Lê Duy
Điếm... của Tổng bộ đã nhiều lần qua lại trạm liên lạc này. Sau
lần xuất dương của đoàn đồng chí Trần Phú năm 1926, trạm
liên lạc ở bến đò Nà Sáo Tù bị lộ, các đồng chí đi đoàn xuất
dương thứ hai sau đó mấy ngày khi đến Móng Cái đã bị bắt
toàn bộ chỉ trừ Nguyễn Công Thu và Nguyễn Danh Thọ nhân
lúc mưa to chạy thoát qua cầu Bắc Luân sang Đông Hưng.
Trước tình hình đó Tổng bộ quyết định bí mật rời trạm liên
lạc về làng Cống Chạp huyện Long Châu cách ải Nam Quan
(nay là Hữu Nghị Quan) ở biên giới tỉnh Lạng Sơn khoảng 5 cây
số. Ngày 18/7/1926. Lê Quảng Đạt (tức Hoàng Cao) và Ả Sần
107
