Page 234 - BİLSEM FİZİK ALANI YARDIMCI DERS MATERYALİ

FİZİK
Özet
Elektromanyetizma havacılık, robotik, tıp, rüzgâr türbini, otomobil, elektronik, vb. birçok alanda önemli bir çalışma alanına sahiptir. Ayrıca mıknatıslar hoparlör, motor, parçacık hızlandırıcı, bilgisayar bellekleri, vb. gibi birçok aygıtta bulunmaktadır. Dolayısıyla konu ile ilgili zengin eğitim-öğretim ortamı oluşturulabilir. Öncelikle manyetik alan kaynakları sonra manyetik indüksiyon ile ilgili deneyler yaparak öğrencilerin günlük hayatta elektromanyetizma ve elektromanyetik indüksiyonun çalışma alanlarını kavramaları amaçlanmıştır. Açıklama bölümünde deneyler belli bir sıralama ile verilmiştir. Derinleştirme bölümünde elektromenyetik indüksiyonun günlük hayatta kullanım alanı ile ilgili deney yapılması sağlanır. Değerlendirme bölümünde elektromanyetizma konusunda çalışmış bilim adamları ve yaptıkları deneyler ile ilgili yapılandırılmış grid çalışması verilmiştir. Öğretmenler laboratuvarın durumuna göre ek etkinlikleri kullanarak ya da kendi etkin- liklerini uygulayarak süreci zenginleştirebilir.
1. Giriş
Elektrik ve manyetizma arasındaki ilişkiyi öğrencilerin görmeleri için elektrik akımı geçen telin pusula iğnesini nasıl saptırdığı ile ilgili gösteri deneyi yapılacaktır. Oersted tarafından 1817’de yapılmış bir deneyin benzeri yapılacaktır.
Deney
Deneyin yapılışı
Önce bir mıknatısın yanına pusula yaklaştırılır. Daha sonra üzerinden elektrik akımı geçen iletken bir tele Görsel 1’deki gibi pusula yaklaştırılır.
Görsel 1. Üzerinden akım geçen telin pusulaya etkisi
Öğrencilerin ön bilgisi farklı olabilir. Bazıları pusulanın sadece yön bulmak için kullanıldığını bilir. Bazı öğ- renciler pusulanın da aslında bir mıknatıs olduğunu bilir. Öğrencilerin hazır bulunuşluk durumuna göre gösteri deneyi ve sorulacak sorular tekrar düzenlenebilir. Bu gösteri deneyinde ayrıca pusula bir hoparlöre, bir bobine veya herhangi bir elektrik akımı taşıyan alete yaklaştırılılarak durumun farkına varmaları sağlanır. Gösteri dene- yi ile öğrencilerin dikkatini çektikten sonra; şu sorular sorulur:
1. Gözlemlediğiniz bu deneyde ne oldu? Pusula neden sapmış olabilir?
Öğrencilerin cevapları arasında ’elektrik telinin etkisi’ cevabı varsa, deney tekrar edilir. Tel üzerinden elektrik akımı geçmediğinde pusula yaklaştırılır. Öğrencilerin pusulayı gözlemlemeleri istenir.
2. Son durumda “Pusula neden sapmadı?” sorusu yöneltilir.
Öğrencilerin, gözlem sonuçlarını ve deney sonrası fikirlerini kullanarak hipotez cümlesi kurmaları istenir.
Malzemeler
• Güç kaynağı
• Krokodil kablo • Reosta
• Pusula
• Ampermetre
232