Page 237 - BİLSEM FİZİK ALANI YARDIMCI DERS MATERYALİ

Not: Açıklama kısmında konu ile ilgili gerekli bilgi verildikten sonra öğrencilerin Keşfetme bölümündeki hipotez cümlelerini bu bilgilerle karşılaştırmaları sağlanır.
3. Açıklama
Bu bölümde elektromanyetizmanın gelişim süreci, bilim adamlarının yaptıkları deneylerin benzeri yapıla- rak konu ile ilgili kavramların açıklamaları verilecektir.
Manyetik Alan Kaynakları
Doğal mıknatıslar haricinde hareketli yükler ya da elektrik akımları manyetik alan kaynaklarıdır. Giriş bö- lümünde yapılan etkinlikte görüldüğü üzere mıknatıslar nasıl ki pusulanın sapmasına sebep oluyorsa, elekt- rik akımı geçen iletken bir tele yaklaştırılan pusula da sapmıştır. Elektrik akımının da manyetik etkisi vardır. Uzun iletken tel, halka şeklindeki tel ya da bobinin üzerinden elektrik akımı geçtiğinde oluşan manyetik ala- nın nelere bağlı olduğu yapılacak deneylerle görülecektir.
Biot-Savart Yasası
Bit ve Savart üzerinden akım geçen bir iletkenin manyetik alanı ile ilgili birçok deney yapmışlardır. Yaptık- ları deneyler sonrasında Biot-Savart Yasası adı verilen manyetik alan ve onu oluşturan elektrik akımı arasın- daki matematiksel bir ifadeyi bulmuşlardır.
ÖYG-2 - Elektromanyetizma
Deney
Deney 1:
Akım taşıyan doğrusal iletken te- lin çevresindeki manyetik alanı araş- tırmak için Görsel 4’teki gibi deney düzeneği kurulur.
Deneyin yapılışı
Görsel 4’teki deney düzeneği kurulur. İnce karton üzerine birkaç tane pusula yerleştirildik- ten sonra, uzun düşey iletken telden elektrik akı- mı geçirildiğinde pusula iğnelerinin telin etrafında oluşturduğu görüntü incelenir.
“Pusula iğneleri manyetik alanın yönünü gös- termektedir.” bilgisi verilir. Bu deneyde demir tozu da kullanılabilir. Elektrik akımının büyüklüğü, yönü ve pusulaların yeri değiştirilerek deney tekrarla- nır. Öğrencilerin yaptıkları deneyde değişkenlerin değişmesi ile pusula iğnelerinin durumuna ya da demir tozlarının görüntüsüne ait gözlemlemelerini Tablo 1’e yazmaları istenir.
Görsel 4. Üzerinden akım geçtiğinde doğrusal telin pusula iğnelerine etkisi deney düzeneği
Malzemeler
• Uzuniletkentel • Reosta
• Pusula
• Güçkaynağı
• Incekarton • Üçayak
• Ampermetre
235