Page 64 - MMO BULTEN ( 91 SAYI)

“Silâh, zırh” anlamına gelen Moğolca CEBE kelimesinden Humbara Dökücüleri, Barutçular ve Lağımcılar da vardı.
Türkçe +Cİ ekiyle türetilen CEBECİ, Yeniçeri Ocağı nefer- Ocağın en büyük zabiti Cebecibaşı idi. Bunun teşrifatta-
lerine ok, yay, kılıç, zırh, tüfek, barut, kurşun, kazma, kü- ki yeri kapıcılar kethüdâsından sonra, Topçubaşından
rek gibi silâh ve savaş malzemesi temini, bunların yapı- önce gelirdi. Bu makama ocak içinden tayin yapıldığın-
mı, tamiri ve korunması ile uğraşan kapıkulu ocağının da genellikle başkethüdâ Cebecibaşı olursa da bazan
adıdır. Ocağın adamlarına, Cebeciler denilmekte olup, Cebehâne Başçavuşunun da getirildiği olurdu. Ocağın
kuruluş tarihi kesin olarak tespit edilememekle birlik- Cebecibaşından sonra gelen yüksek rütbeli zabitleri dört
te XV. yüzyıl ortalarından itibaren varlığı bilinmektedir. kethüdâ ile Cebeciler Başçavuşu idi. Bunların ardından
Orta ve Bölük kumandanları, daha aşağıda Odabaşı-
Cebeci Ocağı, Fatih Sultan Mehmet zamanında kurulmuş- lar, onların da altında her birine Usta denilen öteki küçük
tur. Banisi, Hünkâr Hacı Bektaş-ı Veli’dir. İlk zamanlarda bu rütbeli zabitler gelirdi. Cebeci Ocağı’nda ayrıca kalem
ocağın mensupları, Yeniçeri Ocağı’nınki gibi acemi oğlan- işlerini yürüten Cebeciler Kâtibi, Başhalife ve Kesedar
larından olurdu. Ocağa yeni alınan nefere önceleri ‘Şâkird’, gibi görevliler de vardı. Bunlar cebehâne masraflarını,
daha sonra ise ‘Usta’ denirdi. Ocak nizamının bozulması ile cebecilerin ulûfe defterlerini tutarlardı. Her Cebecibaşı
birlikte Acemi Ocağı dışından da nefer alınmış, evlenen ce- değişikliğinde cebehânedeki mühimmatın hesabı çıka-
becilerin çocuklarının kaydı yapılır olmuştu. Savaş zamanı rılarak noksan ve fazlalık tespit edilir, eksik mühimmatın
yazılan gönüllü cebecilere ‘Cebeci Serdengeçtisi’ denirdi. yarısını Cebecibaşı, öbür yarısını ise Cebehâne Başhali-
fesi öderdi. Cebecibaşının görevlerinden biri de Ahırkapı,
Cebeci Ocağı da Yeniçeri Ocağı gibi Orta ve Bölüklere ayrı- Ayasofya ve Hocapaşa taraflarının asayişini sağlamaktı.
lırdı. Bunların bir kısmı Nakkaşân, Tîrgerân, Tûğî ve Saykalî gibi
özel isimli bölüklerdi. Bölük sayısı 66’ya, cemaat ortası ade- Ordunun başında Padişah veya Serdâr-ı Ekrem sıfatıy-
di ise 62’ye varırdı. Cebeci Ortaları, silah yapan, tamir eden, la Sadrazam sefere çıkarsa Cebecilerin tamamı, eğer
barutları geliştiren ve savaş araç-gereçlerini hazırlayan sı- bir başkası serasker sıfatıyla orduya kumanda eder-
nıflardan oluşuyordu. Bunların arasında ayrı bir sınıf olarak, se gereği kadar cebeci katılır ve cebehâne götürülürdü.

64 www.mmo.org.tr/konya