Page 70 - DDY YKS SINIF SORU BANKASI

10. SINIF
4 AHLAKİ TUTUM VE DAVRANIŞLAR ANLATIM
ÜNİTE KONU

İftira: iftira kavramı bir açıdan yalan söylemek ile de ilişkilidir. İftira yalanın bir çeşididir. İftira bir kimseyi haksız
bir şekilde suçlamak, ona olmayan kötü ve kusurlu bir davranışı isnat etmektir. Bir ayette mü’minler bu davranış
karşısında şöyle uyarılmıştır: “Kim de bir hata veya günah işler, sonra onu bir suçsuzun üzerine atarsa şüphesiz
ağır bir iftira suçunu ve apaçık bir günahı yüklenmiş olur.” (Nisâ suresi, 112. ayet)

Mahremiyet ihlali: İslami literatürde buna tecessüs denir. Bu kavram insanların gizli hallerini, ayıp ve kusurlarını
araştırmak demektir. Gizli kalması gerekenleri kötü maksatla araştırmak doğru bir iş değildir.
Gıybet: Gıybet bir insanın arkasından hoşlanmadığı şekilde konuşmak, bunu başkalarına aktarmaktır. Gıybeti
yapılan kimse, bedeninde, nesebinde, ahlakında, işinde, sözünde, dininde, dünyasında, hatta elbisesinde, evin-
de, hayvanında bulunan bir kusur, arkasından söylendiği zaman, bunu işitince üzülürse, gıybet olur. Duyunca
üzüleceği bir sözü yüzüne karşı da söylemek günahtır. Bir keresinde sevgili peygamberimiz sahabeyle sohbet
ederken, “Allah Resulü ‘Gıybet nedir biliyor musunuz?’ diye sordu. Sahâbe ‘Allah ve Resulü daha iyi bilir.’ ceva-
bını verdiler. Resulullah ‘Kardeşini hoşlanmadığı bir şeyle anmandır.’ … buyurdu.
Haset: Haset, kıskançlık ve çekememezliktir. Bir kimsenin sahip olduğu maddi ve manevi imkanları kıskanmak,
bu imkanların ortadan kalkması için kötülük düşünmektir. Kalpte bulunan ve insanı kötülüklere sürükleyen en
önemli ve gayri ahlâkî özelliklerden, hastalıklardan birisidir. Bilgisizlik ve tamahkârlığın birleşmesinden, kaynaş-
masından doğar. En çok da tanıdık ve akrabalar arasında kendisini gösterir. Hasedçilerin durumu Kur’an’da
şöyle tanımlanır: “Size bir iyilik dokunsa, bu onları tasalandırır,” size bir kötülük dokunsa, ondan ötürü sevinirler.”
(Âl-i İmran suresi, 120. ayet)

Suizan: Zan, kesin olmayan bilgiye dayalı hüküm vermektir. “Sû-i zann”ın zıddı (karşıtı), “Hüsnüzan (hüsn-i
zan)”dır. “Hüsn”, “güzellik, iyilik, hoşluk, olgunluk, mükemmellik” demektir. Sevgili peygamberimiz konu hakkın-
da söylediği sözlerden birinde şu uyarıyı yapmıştır: “Müslümanların eksiklerini, ayıplarını araştırmayın. Zira her
kim müslümanların ayıplarını araştırırsa, Allah’ta onun ayıbını tâkip eder, nihayet evinin içinde bile onu rezil ve
rüsvâ eder.” buyurmuştur.
Hile: Hile yapmak, insanları aldatmak, kandırmak ve karşı tarafı yanıltmak amacıyla kazanç sağlama fiilidir. Bu
açıdan doğruluk ve adaletin zıttıdır. Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle buyurulur: “Ey iman edenler, Allah’a ve Peygambere
hâinlik etmeyin. Kendiniz bilip dururken emânetlerinize de hâinlik etmeyiniz.” (Enfâl suesi, 27. ayet)
İsraf: İsraf, genel olarak tutum ve davranışlarda ölçü dışına çıkmaktır. Dinimizde abes, lüzumsuz şeyleri yapmak,
caiz değildir. Mesela boş ve lüzumsuz yere bir şeyler karalamak, israf ve abestir. Sıklıkla israf edilen şeylerden
bazıları şunlardır: Zaman, emek, enerji, kağıt, kalem, mürekkep. Hepsinden mühimi de faydalı bir şeyle meşgul
olunmamak gibi…

Ahlaki ilkelere bağlı olmak bir inanca sahip olmanın gereği olarak yaşanmaktadır. Bu bakımdan tutum ve davra-
nışlarda ölçülü olmak, hakkını ve haddini bilmek demektir. Aşırıya gitmemek, uçlara savrulmamak, herkese hak
ettiği gibi davranmak, iyilik ve adalet için uğraşmak ve zulmü engellemek anlamına gelmektedir. İnsanların her
seçimleri ve yaşayışları, tutum ve davranışlarda ölçülü olma ahlakına bağlı olmalıdır.

5. KUR’AN’DAN MESAJLAR: HUCURÂT SURESİ 11-12. AYETLER
“Ey iman edenler! Erkekler diğer erkeklerle alay etmesinler; onlar kendilerinden daha iyi olabilirler; kadınlar da
diğer kadınlarla alay etmesinler; alay edilen kadınlar edenlerden daha iyi olabilirler. Biriniz diğerinizi karalamayın,
birbirinize kötü ad takmayın. İman ettikten sonra fâsıklıkla anılmak ne kötüdür! Günahlarına tövbe etmeyenler
yok mu, işte zalimler onlardır.Ey iman edenler! Zannın çoğundan sakının; çünkü bazı zanlar günahtır. Gizlilikleri
araştırmayın, birbirinizin gıybetini yapmayın; herhangi biriniz, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? Bak
bundan tiksindiniz! Allah’a itaatsizlikten de sakının. Allah tövbeleri çokça kabul etmektedir, rahmeti sonsuzdur.”
(Hucurat suresi, 11-12. ayetler)
Hucurât suresi Medine Dönemi’nde inmiştir. 18 âyettir. Dördüncü ayette geçen “Hucurât” kelimesi sureye ad
olarak verilmiştir. Hucurât odalar demektir. Ağırlıklı olarak toplumda uyulması gereken görgü kuralları ve ahlaki
konular üzerinde durulmaktadır. Bu ayetlerde müminlerin kardeş olduğu belirtilmiş ve insanlığın birliğine vurgu
yapılmıştır.
70
YKS KONU ANLATIMLI SORU BANKASI