Page 77 - DDY YKS SINIF SORU BANKASI

10. SINIF
5
KONU İSLAM DÜŞÜNCESİNDE İTİKADİ, ÜNİTE
ANLATIM SİYASİ VE FIKHİ YORUMLAR

Mezhep, yorum veya ekol; dinin anlaşılması yorumlanması ve uygulanması konusunda zamanla ortaya çıkan
fikrî ve beşerî oluşumların genel adıdır. Mezhepler İslam kültüründeki din anlayışlarının sistemleşmiş halleridir.
Din ile din anlayışı arasındaki farkı üç maddede açıklayabiliriz:
1. Din vahiy ve Peygamberin (sav) sünnetini içerirken din anlayışı bu mesajların insanlar tarafından anlaşılma ve
yorumlanma biçimidir.
2. Din tektir, din anlayışı ise birden çok olabilir.
3. Din değişmez iken din anlayışları şartlara göre değişebilir.

1. DİNÎ YORUM FARKLILIKLARININ SEBEPLERİ
İnsanın Yapısından Kaynaklanan Sebepler: İnsanların kabiliyet, huy, ilgi, ihtiyaç ve beklentilerindeki farklar
düşünme ve anlayış biçimlerinin de farklı olması sonucunu doğurmuştur.
Sosyal Sebepler: Köy toplumu ile şehir toplumu arasındaki farklar ile savaş, doğal afet, siyasi ve ekonomik krizler
gibi önemli olaylar da din anlayışlarını etkilemektedir.
Kültürel Sebepler: Birçok farklı kültüre sahip toplum İslam’ı seçmesiyle bu toplumların kültürel farklılıkları dini
anlama ve yorumlama biçimlerini etkilemiştir.
Coğrafî Sebepler: İslam’ın, sıcak bir coğrafyada doğarak farklı iklim ve coğrafyalarda da yaşanmaya başlaması;
kıyafet, yemek kültürü vb. alanlarda bir takım yeni anlayış ve yorumları zorunlu kılmıştır.
Siyasi Sebepler: Farklı dönemlerde ortaya çıkan siyasi anlaşmazlıklar Müslümanlar arasında çeşitli mezheplerin
ortaya çıkmasında etkili olmuştur.
Dini Metinlerden Kaynaklanan Sebepler: Bazı ayetler ve hadislerin yoruma açık bir yapısı vardır. Bu yorumlar
da birtakım görüş ayrılıklarını doğurmaktadır.

2. DİNÎ YORUMLARLA İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR
Dinin inanç sistemini ‘itikad’ veya ‘akaid’ kavramları ifade eder. İslam dininin inanç esaslarına da ‘İslam itikadı
(akaidi)’ adı verilir. İslam’ın inanç alanını konu alan ilim dalına ‘Kelam’; ibadet konularını ele alan ilim dalına ise
‘Fıkıh’ adı verilir.
İnanç ve ibadet alanında dinin temel ilkelerine bağlı kalarak ve zamanın şartları da gözetilerek yapılan farklı yo-
rumlara ‘mezhep’ adı verilir. Fark kökünden gelen, insanlar arasından ayrılmış belli bir grup ve topluluğu ifade
eden kavram ise ‘fırka’dır.
‘Aklî delil’, bütün öncülleri akla dayanan; ‘Naklî delil’ ise, bütün öncülleri nakle dayanan delildir.

3. İSLAM DÜŞÜNCESİNDE İTİKADİ VE SİYASİ YORUMLAR
En yaygın olarak bilinen itikadi / siyasi mezhepler; Ehl-i Sünnet ve Şia’dır.

Ehl-i Sünnet, Hz. Muhammed (sav) ve sahabenin, dinin temel konularında takip ettikleri yolu benimseyenlere
‘Ehl-i Sünnet’ adı verilir. Hz. Muhammed’in (sav) ölümünün ardından farklı görüşleriyle Haricilik, Mürcie, Mutezile
ve Şia gibi bazı mezhepler, ortaya çıkmıştır. Bu gruplar İslam dünyasında azınlık iken çoğunluğu ‘Ehl-i sünnet’
mensupları oluşturur. Ehl-i sünnet çizgisi Hasan Basri’nin fikirleri etrafında oluşmuş, Ebû Hanîfe’nin görüşleri ile
de şekillenmiştir. Kendi içerisinde Maturidilik ve Eşarilik olmak üzere iki ana ekole ayrılmıştır.
77
YKS KONU ANLATIMLI SORU BANKASI