Page 113 - DDY 10. SINIF SORU BANKASI

ÜNİTE
İSLAM DÜŞÜNCESİNDE İTİKADİ, SİYASİ
5 VE FIKHİ YORUMLAR

5.

ÜNİTE

Mezhep, yorum veya ekol; dinin anlaşılması yorumlanması ve uygulanması konusunda zamanla ortaya çıkan fikrî ve be-
şerî oluşumların genel adıdır. Mezhepler İslam kültüründeki din anlayışlarının sistemleşmiş halleridir.
Din ile din anlayışı arasındaki farkı üç maddede açıklayabiliriz.
1. Din vahiy ve Peygamberin (sav) sünnetini içerirken din anlayışı bu mesajların insanlar tarafından anlaşılma ve yorum-
lanma biçimidir.
2. Din tektir, din anlayışı ise birden çok olabilir.
3. Din değişmez iken din anlayışları şartlara göre değişebilir.

1. DİNÎ YORUM FARKLILIKLARININ SEBEPLERİ
İnsanın Yapısından Kaynaklanan Sebepler: İnsanların kabiliyet, huy, ilgi, ihtiyaç ve beklentilerindeki farklar düşünme ve
anlayış biçimlerinin de farklı olası sonucunu doğurmuştur.
Sosyal Sebepler: Köy toplumu ile şehir toplumu arasındaki farklar ile savaş, doğal afet, siyasi ve ekonomik krizler gibi
önemli olaylar da din anlayışlarını etkilemektedir.
Kültürel Sebepler: Birçok farklı kültüre sahip toplum İslam’ı seçmesiyle bu toplumların kültürel farklılıkları dini anlama ve
yorumlama biçimlerini etkilemiştir.
Coğrafî Sebepler: İslam’ın, sıcak bir coğrafyada doğarak farklı iklim ve coğrafyalarda da yaşanmaya başlaması; kıyafet,
yemek kültürü vb. alanlarda bir takım yeni anlayış ve yorumları zorunlu kılmıştır.
Siyasi Sebepler: Farklı dönemlerde ortaya çıkan siyasi anlaşmazlıklar Müslümanlar arasında çeşitli mezheplerin ortaya
çıkmasında etkili olmuştur.
Dini Metinlerden Kaynaklanan Sebepler: Bazı ayetler ve hadislerin yoruma açık bir yapısı vardır. Bu yorumlar da birta-
kım görüş ayrılıklarını doğurmaktadır.

2. DİNÎ YORUMLARLA İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR
Dinin inanç sistemini ‘itikad’ veya ‘akaid’ kavramları ifade eder. İslam dininin inanç esaslarına da ‘İslam itikadı (akaidi)’ adı
verilir. İslam’ın inanç alanını konu alan ilim dalına ‘Kelam’; ibadet konularını ele alan ilim dalına ise ‘Fıkıh’ adı verilir.
İnanç ve ibadet alanında dinin temel ilkelerine bağlı kalarak ve zamanın şartları da gözetilerek yapılan farklı yorumlara
‘mezhep’ adı verilir. Fark kökünden gelen, insanlar arasından ayrılmış belli bir grup ve topluluğu ifade eden kavram ise
‘fırka’dır.
‘Aklî delil’, bütün öncülleri akla dayanan; ‘Naklî delil’ ise, bütün öncülleri nakle dayanan delildir.

3. İSLAM DÜŞÜNCESİNDE İTİKADİ VE SİYASİ YORUMLAR
En yaygın olarak bilinen itikadi / siyasi mezhepler; Ehl-i Sünnet ve Şia’dır.

Ehl-i Sünnet, Hz. Muhammed (sav) ve sahabenin, dinin temel konularında takip ettikleri yolu benimseyenlere ‘Ehl-i Sün-
net’ adı verilir. Hz. Muhammed’in (sav) ölümünün ardından farklı görüşleriyle Haricilik, Mürcie, Mutezile ve Şia gibi bazı
mezhepler, ortaya çıkmıştır. Bu gruplar İslam dünyasında azınlık iken çoğunluğu ‘Ehl-i sünnet’ mensupları oluşturur. Ehl-i
sünnet çizgisi Hasan Basri’nin fikirleri etrafında oluşmuş, Ebû Hanîfe’nin görüşleri ile de şekillenmiştir. Kendi içerisinde
Maturidilik ve Eşarilik olmak üzere iki ana ekole ayrılmıştır.

10. SINIF KONU ANLATIMLI SORU BANKASI 113