Page 114 - DDY 10. SINIF SORU BANKASI

İslam Düşücesinde İtikadi, Siyasi ve Fıkhi Yorumlar

Maturidilik, Ebû Mansur Muhammed b. Mahmud el-Maturidi es-Semerkandi’nin (ö.333/944) görüş ve düşünceleri çevre-
sinde oluşmuş itikadi (inanç) ekoldür. İnanç konularında ne sadece dinî metinleri görünen şekliyle (zâhiri) ele almış ne de
akla öncelik vermiş, ikisi arasında orta bir yol tutmuştur.
Eşarilik, Ebû’l-Hasen el-Eşarî’nin görüşleri çevresinde oluşmuş itikadi (inanç) ekoldür. Eşarilik, aşırı akılcı bakış açısına
sahip olan Mutezile’ye karşı olarak ortaya çıkmıştır.
Eşariliğin temel prensipleri; Allah’ın ahirette müminler tarafından görülmesi mümkündür ve görülecektir. İyi ve kötü ancak
vahiy yoluyla bilinebilir. Büyük günah işleyen dinden çıkmaz.

Şia, şia, Hz. Muhammed’in ardından Hz. Ali’nin halife (imamet) olması ve halifeliğin onun soyundan devam etmesi ge-
rektiğini düşünen toplulukların ortak adıdır. İmamet onlar için inanç esaslarından biridir. Zamanla kendilerine ait itikadi ve
fıkhi yorumlarını oluşturmuşlardır. Onlara göre on iki imam, masum yani günahsızdır, son imam Muhammed Mehdi göğe
yükseltilmiş ve bir gün dünyaya inerek Müslümanları kurtaracaktır.
En önemli kolu ‘İmamiye’ (İsnâ aşeriyye) ekolüdür. İran’ın resmî mezhebidir. Onlara göre dinin temel esasları tevhid,
nübüvvet, imamet, ahiret ve adalet olmak üzere beştir. Diğer önemli bir ekolü ise ‘Zeydiye’dir. Yemen’de yoğun olarak
mevcuttur.

4. İSLAM DÜŞÜNCESİNDE FIKHİ YORUMLAR
Fıkhi alanda (ibadet ve soyyal yaşantı alanında) ortaya çıkan sorulara cevap veren alimlerin görüşleri ve yöntemleri etra-
fında fıkhi mezhepler oluşmuştur.
Bu mezhepler arasında, kesin hükümler konusunda bir farklılık yokken bazı detay konularda ya da temel ilkelerin ya-
şantıya aktarılma biçimleri hakkında bir takım farklılıklar ortaya çıkmıştır. Ameli-fıkhi yorumlar çoğunlukla kurucuları olan
alimlerin isimleriyle anılmaktadır.

Hanefilik, Hanefilik, İmam-ı Azam Ebû Hanife Numan b. Sabit’in görüşleri etrafında şekillenmiştir. O ibadetlerin uygulanışı
konusunda dönemin şartları ve ihtiyaçlarını göz önüne alarak nakil ile akıl arasında dengeli bir sistemle görüşler ortaya
koymuştur. Akla ve akıl yürütmeye verdiği önem sebebiyle ona ‘rey ehli’ denilmiştir. En önemli öğrencileri İmam Muham-
med ve Ebû Yusuf onun görüşlerinin yaygınlaşmasını sağlamıştır.

Malikilik, İmam Malik b. Enes’in görüşleri çerçevesinde şekillenmiştir. İmam Malik, görüşlerinde daha çok Kur’an, sünnet,
sahabe ve tabiin sözlerine özellikle de Medine halkının uygulamalarına önem verir.

Şafilik, Muhammed b. İdris eş-Şafii’nin görüşleri çerçevesinde şekillenmiştir. İmam Şafii çok farklı coğrafyalarda bulunmuş
ve zamanla görüşlerini geliştirmiştir. Bağdat’ta iken yaptığı içtihatlar için ‘mezheb-i kadîm’ (eski görüş), Mısır’daki içtihatları
için de ‘mezheb-i cedid’(yeni görüş) tabirleri kullanılır. “er-Risale” en önemli kitabıdır.

Hanbelilik, İmam Ahmed b. Hanbel’in görüşleri çerçevesinde şekillenmiştir. Ortaya koyduğu en önemli usül, “Hakkında
haram olduğuna dair kesin bir hüküm bulunmayan şey helaldir.” yorumudur. Hadise dayalı bir fıkıh anlayışına sahip olup
zorunlu olmadıkça kişisel görüşe (rey) başvurmamıştır.

Caferilik, İmam Cafer-i Sadık’ın ibadet alanındaki görüşleri etrafında şekillenmiştir. Cafer-i Sadık, hadis ilminde otoritedir.
Caferiler için dinî konularda Kur’an-ı Kerim ve sünnetin ile beraber masum kabul ettikleri on iki imamın sözlerini de delildir.
Müslümanlar hayatta olan bir müçtehide uymak ve onu taklit etmek zorundadır.
Günümüz İmamiye Şiası’nın ameli/fıkhi mezhebidir, İran, Irak, Suriye, bazı körfez ülkeleri ile Afganistan ve Pakistan’da
yaygındır.

5. KUR’AN’DAN MESAJLAR: NİSÂ SURESİ 59. AYET
“Ey iman edenler! Allah’a itaat edin. Peygamber’e ve sizden olan ulü’l-emre (idarecilere) de itaat edin. Eğer bir hususta
anlaşmazlığa düşerseniz -Allah’a ve ahirete gerçekten inanıyorsanız- onu Allah’a ve Resûl’e götürün (onların talimatına
göre halledin); bu hem hayırlı, hem de netice bakımından daha güzeldir.”

114 10. SINIF KONU ANLATIMLI SORU BANKASI