Page 39 - STAV broj 320

mobilizacijski mehanizam, inspiracija i “Arapskog proljeća”, što metodom koop- zaljevskih monarhija vode nezavisne dr-
pokretačka snaga za vođenje i ostvarenje tacije, što agresivnim kontrarevolucio- žavne politike rukovođene vlastitim na-
strateških ciljeva rata. Paradigma reakcije narnim metodama, a najviše cheque book cionalnim i ekonomskim interesima, ali
na demokratsko buđenje bili su posred- diplomacijom prema ciljanim zemljama. također nastupaju zajedno kroz Vijeće za
nički ratovi koji se i danas vode na Bli- Pored monarhističkog tabora koji se saradnju arapskih zemalja zaljeva (GCC) u
skom istoku. Rat u Siriji, koji nikako da pokazao otpornim na popularne promje- pitanjima koja se tiču ekonomske saradnje,
dobije svoj konačni epilog, i jednako tako ne, a koji se tradicionalno naslanja na sigurnosti i trgovine. Oman i Kuvajt zau-
tragični rat u Jemenu izazvali su monu- Washington, čiji je utjecaj sve slabiji, iz- zeli su pragmatičniji pristup prema Iranu,
mentalnu humanitarnu katastrofu i pro- diferencirao se drugi blok država i nedr- rukovodeći se svojim nacionalnim intere-
izveli nemjerljivo razaranje, pomicanje žavnih aktera i pokreta popularno nazvan sima. U Kuvajtu živi približno 30 posto
miliona civilnog stanovništva. “Arapsko osovinom otpora. Ovaj blok čine sekularni šiija, koji, iako su Arapi, zbog mezhepske
proljeće” i različite reakcije moćnih dr- sirijski režim u Damasku, jedini stari re- bliskosti održavaju veze s Iranom. Oman,
žavnih i nedržavnih aktera u regiji i šire publikanski represivni režim koji se uspio pak, ima bliske povijesne i kulturološke,
jasno su izdiferencirali nekoliko suprot- održati, a koji je bio zahvaćen “Arapskim a posebno ekonomske veze s Iranom zbog
stavljenih ideoloških tabora u arapskom proljećem”, zatim šiijski islamski politič- plinovoda kojim servisira svoje energetske
svijetu koji su, istini za volju, postojali i ki pokret “Hizbullah” u Libanu, značaj- potrebe plinom koji uvozi iz Irana, ali i
ranije, ali se njihove konture danas jasnije ni šiijski elementi u Iraku (na koje Iran zbog tjesnaca Hurmuz, koji ga geografski
prepoznaju, a njihovi ciljevi više nisu ka- ima utjecaj), proiranski pokret Husija u dijeli, tik korak od Irana. Stoga je Oman,
muflirani i uvijeni u diplomatsku retoriku Jemenu i Iran kao nosilac i idejni i vojni kao relativno neutralna država, u više
o tzv. arapskom jedinstvu, već se otvoreno lider zemalja osovine otpora. Ovaj blok navrata svoju ekvidistancu između Irana i
primjećuju i javno agresivno zagovaraju. predstavlja najveću prepreku u ostvari- SAD-a koristio kao diplomatsku prednost
Duboki politički i ideološki sukobi vanju ciljeva američke politike na Bli- i djelovao kao posrednik u rješavanju spora
među Arapima ne bi izazvali tako tragične skom istoku i strateških ciljeva Izraela, između Teherana i Washingtona. Oman
posljedice da se u njih nisu izravno mije- koji nastoji normalizirati odnose sa što je pomogao u približavanju dva rivala i
šali i poticali ih strani akteri izvan regije, većim brojem arapskih zemalja. Osovina tako dao doprinos u postizanju nuklear-
prije svega SAD i njeni evropski saveznici, otpora zagovara ne samo otpor američkoj nog sporazuma dvije zemlje potpisanog
ili pak Rusija. Amerikanci su djelimično dominaciji već se suprotstavlja samom pri- 2016. godine. Katar, također moćna i bo-
zadovoljni ishodom sukoba jer su makar sustvu američke sile u regiji i kao takav gata članica GCC-a, već više od deceniju
parcijalno ostvarene njihove želje svrga- je u otvorenom sukobu s ciljevima i inte- vodi aktivističku, nezavisnu vanjsku po-
vanja dotrajalih republikanskih antiame- resima Washingtona i Tel Aviva, s jedne, litiku. Ogromno bogatstvo koje mu osi-
ričkih režima stanovite socijalističke pro- ali isto tako vodećih arapskih monarhija gurava raspolaganje jednim od najvećih
venijencije, poput Gadafijevog, a sve što Saudijske Arabije i Ujedinjenih Arapskih izvora plina na svijetu, koje u Perzijskom
se desilo u Egiptu stratezi u Washingtonu Emirata, s druge strane. zaljevu dijeli s Iranom, i posjedovanje jedne
definiraju tek izrazom egipatska tranzicija. od najutjecajnijih medijskih korporacija
Washington je također zadovoljan činjeni- ARAPSKI HLADNI RAT na svijetu, Al Jazeera Networka, te izdašni
com da su se tradicionalne konzervativne Među arapskim monarhijama Zalje- suvereni fondovi iz kojih investira širom
i naftom bogate zaljevske arapske monar- va nema jedinstvenog stava prema Iranu, svijeta u neke od strateški najznačajnijih
hije održale i da nisu pretrpjele snažni- koji taj blok predvodi. Šest bogatih, pros- grana industrije, kao što su poljoprivreda
ji udar proljećarskih liberalnih ideja iz peritetnih i relativno stabilnih arapskih ili real estate, omogućili su Kataru snažan
Sjeverne Afrike te da nisu kapitulirale diplomatski utjecaj disproporcionalan nje-
pred utjecajem specifičnog oblika islam- govoj veličini. Katar se zahvaljujući enor-
ske demokratije koji zagovaraju političke Nezadovoljstvo većih susjeda mnom bogatstvu i relativnoj unutrašnjoj
partije utemeljene na idejama “Musliman- stabilnosti, te prisustvu najveće američ-
skog bratstva”, a koje se u početku činilo kulminiralo je bojkotom ke zračne baze u Perzijskom zaljevu us-
najvećim favoritom “Arapskog proljeća”. i uvođenjem totalne pio nametnuti kao nezavisan i kredibilan
Ekonomska i finansijska moć bogatih politički igrač na širem prostoru Bliskog
arapskih monarhija i njihov diplomatski diplomatske, trgovinske i istoka. Štaviše, Katar se nametnuo kao
utjecaj u moćnim političkim centrima ekonomske blokade Katara. svojevrsni sponzor i finansijer “Arapskog
zapada omogućio im je da uspješno obli- proljeća”, “Muslimanskog bratstva”, pa čak
kuju ishod sukoba i pospješe promjene u Katar je ovu četverogodišnju i “Hamasa” u Palestini, čime je pridobio
za njih jednoj od najznačajnijih arapskih blokadu uspio ublažiti simpatije arapskih masa. Katar je uspo-
i islamskih zemalja – Egiptu. Zanimlji- stavio i izuzetno bliske strateške odnose
vo je da su Maroko i Jordan, tradicio- oslanjajući se na Iran i s Turskom. Time je izazvao podozrenje i
nalne arapske monarhije locirane daleko Tursku, dvije zemlje koje revolt dvije najmoćnije arapske članice
od Arapskog zaljeva, a koje ne posjeduju GCC-a, Saudijske Arabije i Ujedinjenih
naftne resurse, također uspjeli odoljeti su mu najviše pomogle da Arapskih Emirata, te Bahreina, koji se
zahtjevima mase kooptirajući djelimično unatoč blokadi dodatno nalazi pod patronatom Rijada.
zahtjeve pobunjenih masa pa i samu ide- Nezadovoljstvo većih susjeda kulmi-
ologiju političkog islama “Muslimanske ojača. Blokada je okončana niralo je bojkotom i uvođenjem totalne
braće”, omogućivši njenu ograničenu im- zahvaljujući nastojanju diplomatske, trgovinske i ekonomske
plementaciju u okvirima prevladavajućeg blokade Katara od najmoćnijih zemalja
monarhističkog ustavnog poretka. Iako Abu Dhabija i Rijada da se GCC-a. Katar je ovu četverogodišnju blo-
nisu u svemu jedinstveni, monarhistički približe novoj Bidenovoj kadu uspio ublažiti oslanjajući se na Iran
arapski sistemi pokazali su se otpornim i Tursku, dvije zemlje koje su mu najviše
i efikasnim oduprijevši se zahtjevima administraciji u Washingtonu. pomogle da unatoč blokadi dodatno ojača.

STAV 23/4/2021 39