Page 47 - STAV broj 210

Prijepolje i ČETNIŠTVO IVE ANDRIĆA

Novi Pazar:

Prvi protesti

u Sandžaku Piše:

Almir MEHONIĆ

rijepolje i Novi Pazar prvi su sandžač- eogradski dnevni list Novosti objavio je 3. u redove Saveza komunista Jugoslavije 13.
Pki gradovi gdje su se održali prote- Bmarta zanimljiv tekst pod naslovom Susret decembra 1954. godine, potpisali njegovi
sa istorijom: Andrić bio član Dražinog pokre-
prijatelji, književnici Marko Ristić i Aleksandar
sti protiv režima Aleksandra Vučića. U ta, donoseći informacije o vezama nobelov- Vučo. U tom javnosti malo poznatom doku-
srijedu, 6. marta, protest je održan u ca s četnicima i njihovim vođom, generalom mentu navodi se da je “Andrić verovao da su
Prijepolju, uz prisustvo nekoliko stoti- Mihailovićem, pozivajući se na dokument o tzv. nacionalističke snage one koje se nalaze
na građana. “Nećemo dozvoliti više da saradnji koji se nalazi u njegovom partijskom na čelu oružanog ustanka, ali ne ostajući slep
gradom upravljaju oni najlošiji, i to rošti- dosjeu. Novosti navode da je diplomata i je- pred činjenicama, on postepeno uviđa da su
ljdžije, šatordžije, kubiciri drva, kameno- dan od najutjecajnijih predratnih književnih te snage, sa Dražom Mihailovićem, izdajnič-
resci, direktori koji se hapse i direktori kritičara Branko Lazarević još 1946. godine, ke, i pošteno revidira izvesne svoje zablude i
bez diploma”, moglo se čuti s protesta na stranicama svog tajnog dnevnika, zabilje- iluzije. Posle jedne iskrene moralno-političke
u Prijepolju. Okupljeni građani prošetali žio o Andriću sljedeće: “U početku se nešto krize, Andrić se u trenutku oslobođenja našao
su centralnim ulicama uz zvuke pištaljki interesovao za Ravnogorski pokret, a tvrdi spreman da obnovi i napretku svoje domovi-
i skandiranje protiv republičkih i lokalnih se čak da je pisao i neka ohrabrujuća pisma ne lojalno pomogne. Njegova dobronamer-
vlasti. Na početku kolone nosili su veli- nekim četničkim vođama iz Hercegovine...” nost i iskrenost u tom trenutku nisu mogle
ki transparent na kome je pisalo “Jedan Kosta St. Pavlović, diplomatski činovnik i šef biti stavljene u sumnju i to možda baš zato
što njegovo opredeljenje nije bilo plod nekog
kabineta predratnih i emigrantskih kraljevskih
od pet miliona Prijepolje, počelo je”. Na vlada, objavio je u knjizi Poezija i proza da naglog, oportunističkog obrta, nego jednog
protestu, koji je održan bez incidenata, “je njegova povučenost (Andrićeva, za vreme sporog, poštenog ispita savesti.”
nije bilo stranačkih obilježja. Za razliku okupacije) bila, po pričanju nekih zajedničkih Očito da Andrićevi kontakti s četnicima nisu
od Prijepolja, u Novom Pazaru je održan prijatelja, samo prividna, jer se bio prilično bili nepoznanica za neke ugledne i utjecajne
protest u organizaciji SDA Sandžaka u upleo u pokret otpora, i to na strani generala predstavnike nove vlasti poslije 1944. go-
subotu, 9. marta. Bio je to, kako su re- Dragoljuba Mihailovića, kome je čak, jednom dine, a vjerovatno ni za njene represivne or-
kli, skup podrške sve masovnijim prote- pismenom porukom, izrazio podršku”. Vođa gane, oličene u Knoju i Ozni. Zbog čega se
stima u Srbiji. Sa skupa je poručeno da četničkog pokreta, navodno, bio je ushićen o svemu ovome nije govorilo i pisalo i zbog
zajedno s ostalim građanima Srbije žele kada mu je prenijeta poruka književnika iz čega je ovo bila tabu tema u komunističkoj
da izgrade državu zasnovanu na vlada- Beograda. Kosta St. Pavlović i u knjizi Ratni Jugoslaviji, pitanje je koje se može postaviti
vini prava i jednakim mogućnostima za dnevnik 1941–1945 zapisuje: “U četvrtak, u istoj ravni s onim pitanjima o Andrićevim
sve. Da skupom izražavaju protest zbog 23. decembra 1943., dobio sam prve vesti diplomatskim danima u nacističkoj Njemačkoj
diskriminacije Bošnjaka prilikom zapo- od Mladena Žujovića... Krišom je dolazio u i njegovim susretima s Hitlerom i prisustvu
šljavanja u državnim organima, ali i nepri- Beograd. Tamo je viđao Andrića, koji je u pri potpisivanju Trojnog pakta.
Naravno da za srbijanske Novosti ovo nije
Dražinom beogradskom odboru.”
jateljskog odnosa srpskih državnih orga- Stevan K. Pavlović, poznati srpsko-britanski tabu tema. Sasvim je jasno da se u Srbiji sa
na prema bošnjačkom narodu i njihovim profesor, u jednom eseju posvećenom po- simpatijama gleda na Andrićevu konekciju s
legitimno izabranim predstavnicima kao rodici i kući Pavlovića navodi da su se u pot- četništvom. Srbija je svoje četništvo i zakon-
i negiranju genocida nad Bošnjacima u krovlju, gdje se nalazio atelje njegove tetke ski legitimirala kroz Zakon o izjednačavanju
BiH te masovnih zločina nad Bošnjaci- Bele Pavlović, poznate srbijanske slikarke, prava četnika i partizana. Tako da je Andrić
ma Sandžaka. u toku rata okupljali simpatizeri i članovi po- kao četnik mnogo više prihvatljivija historijska
kreta generala Mihailovića, među kojima je ličnost nego Andrić komunista, kako se do-
bio i Ivo Andrić. Svjedočanstvo na ovu temu skoro tvrdilo i pisalo. U Srbiji je sasvim nor-
ostavio je i Kosta Timotijević u zapisu Zašto malno da se slika Milana Nedića, premijera
je leva građanska inteligencija počinila kla- Srbije u vrijeme nacističke okupacije, nađe u
sno izdajstvo?, u kome piše: “Mnogi su če- historijskoj sobi s portretima svih drugih sr-
kali oslobođenje sa zebnjom u srcu... Marko bijanskih premijera ili, pak, da njegov portret
Ristić i Aca Vučo obrađivali su Ivu Andrića, bude izložen u hodniku Prve kragujevačke
spašavajući ga od odlaska na Ravnu goru. gimnazije. No, ono što bi bilo nužno na ovom
Navodno je imao i uniformu sašivenu.” mjestu aktuelizirati jeste pitanje zbog čega
Novosti navode još nekoliko pouzdanih srp- je ovo danas tabu tema za mnoge bosan-
skih izvora koji potvrđuju veze Andrića s čet- ske medije, kao i lijeve intelektualne i politič-
nicima, no, svakako, najzanimljiviji dokument ke elite među Bošnjacima? Dok se u istim
onaj je koji su pronašli Ratko Peković i Slo- tim kružocima ličnost Mustafe Busuladžića
bodan Kljakić, i to u partijskom dosjeu nobe- doslovno satanizira, dotle se o Andriću, diplo-
lovca, odnosno iz kartoteke CK SKJ, i objavili mati u nacističkom Berlinu i članu četničkog
ga u knjizi Angažovani Andrić 1944–1954. beogradskog odbora, šuti. Ne smetaju ni biste,
Riječ je, zapravo, o nekoj vrsti karakteristike ulice, škole, pa čak ni gradovi s imenom ovog
koju su tri mjeseca, pošto je Andrić primljen saradnika okupatora. Zašto?

STAV 14/3/2019 47TAV 14/3/2019 47
S