Page 27 - STAV 114 11.05.2017

ZaŠTo su KomunisTi proGanjali paŠaGu mandžića

Za neslaganje Pašage Mandžića sa politikom bosanskih komuni- toga odbacili. Ustanak je bio dokraja nepovezan, a “gdje se Glav-
sta javnost saznaje 1971. godine, a postupak razračunavanja sa ni štab najviše kretao, tu se najviše problema i desilo”. “Mi smo
njegovim političkim stavovima traje naredne četiri godine. Sve to se izolovali od naroda, od većine naroda, pa treba da se zna da
vrijeme na razini najvećih tijela bosanskih komunista vodi se pri- su imali plan pokolja Hrvata i Muslimana u istočnoj Bosni, a toga
jepor s Mandžićem, a nerijetko se u raspravu uvodi i cijelo par- naroda je apsolutna većina, a mi smo bili s četnicima zajedno. Pa
tijsko članstvo. (...) Povod svemu bilo je Mandžićevo nezadovolj- znači, odvojili smo se od većine naroda u istočnoj Bosni i koliko
stvo političkim prilikama u Tuzli i regionu sjevernoistočne Bosne, je trebalo krvi da prolijemo da se to povjerenje počinje da vraća
birokratizacijom Partije, njenim odnosom prema velikim privrednim u narodu.” (...)
sustavima tog područja, rudniku “Kreka-Banovići”, te tvornicama Da je naboj ustaničke mase bio antibošnjački i antihrvatski, a ne
“Soda” i “Solane”. Njegov utjecaj na društveni razvoj tog kraja, revolucionarni, priznaje i sam Čolaković. (...) To da su srpski ko-
tokove u privredi i kadrovskoj politici ocjenjen je kao štetan, pre- munisti rukovodioci bili ravnodušni prema stradanju Bošnjaka i Hr-
vaziđeni individualistički mentalitet i pogrešan stil političkog na- vata, što je osnovni Mandžićev stav. Čolaković smatra neosnova-
stupa. (...) Naravno, sami komunisti su prilike u Tuzli ocjenjivali kao nom optužbom s nacionalističkom pozadinom. On svoju odbranu
dobre, i u političkom i u privrednom smislu. (...) završava parolom: “Srbi komunisti smetaju Muratu.” Na taj način
Mandžićevo viđenje društvene zbiljnosti i vlastite uloge u njoj bilo Mandžić je proglašen nacionalistom, čime se obesnažilo njegovo
je drugačije i primjerenije postojećoj stvarnosti, ali po vladajuću nastojanje za utvrđivanjem istine, a posebno položaja i sudbine
politiku nepovoljnije. U dvanaestosatnoj raspravi, u kojoj su su- Bošnjaka u toj istini. (...)
djelovale najodgovornije ličnosti vrha bosanskih komunista i tu- “Slučaj Pašage Mandžića” još jednom se otvara i konačno “rje-
zlanskog kraja, rečeno je da se tuzlanski komunisti “ograđuju od šava” u proljeće 1975. godine. Poslije višemjesečnog istražnog
mišljenja Pašage Mandžića o teškom stanju u Savezu komunista postupka u Službi državne bezbjednosti Republičkog sekretarijata
Tuzle, sjeveroistočne Bosne i Titovih rudnika ‘Kreka-Banovići’ i za unutrašnje poslove SRBiH, Pašaga Mandžić 17. aprila 1975.
ukazuje na pogrešnost i proizvoljnost... izrečenih ocjena o krizi i godine, u maniru staljinističkih istražnih postupaka, potpisuje pokaj-
tobožnjoj pobjedi birokratije Saveza komunista”. ničku izjavu i komunističku drugarsku samokritiku. Slomljen i skrhan
Dvije godine poslije Mandžić je ponovo sporan i ponovo o nje- višesatnim policijskim isljeđivanjem i torturom, Mandžić priznaje i
mu raspravljaju najviša bosanska komunistička tijela. Osnov je potpisuje svoju krivicu, potpisuje sve optužbe protiv sebe sljedećim
bilo njegovo pismo “Dunav-filmu” u Beogradu, povodom njego- riječima: “Želim da kažem moju iskrenu samokritiku, moja konačna
vog učešća u snimanju televizijske serije prema zapisima Rodo- saznanja o mojim zabludama, nebudnosti i počinjenim greškama
ljuba Čolakovića. (...) Mandžićeve primjedbe odnosile su se na u posljednjih nekoliko godina, da sebi i drugima objasnim kako
stav.ba
Čolakovićevo predstavljanje toka i naravi događaja u istočnoj Bo- sam se našao u društvu ljudi koji su neprijateljski djelovali protiv
sni 1941. i prvoj polovini 1942. godine. Primjedbe su bile takve našeg socijalističkog samoupravnog društva i da, koliko su to moje
da su otvorile “tamne mrlje” novije bosanske povijesti i dovodile mogućnosti, doprinesem pravilnom rasvjetljavanju mnogih sijela i
u pitanje udomaćene znanstvene i političke istine o pitanjima koje sastanaka na kojima sam i sam uzeo učešće.” (...)
je televizijska serija trebalo da predstavi. Mandžiću je bilo spor- Završetku istražnog postupka prethodilo je izlaganje republičkog
no prikazivanje odnosa Srba i Bošnjaka. On je tu priliku pokušao ministra policije Mate Andrića na sjednici izvršnog komiteta CK
iskoristiti da o stvarima koje su ga mučile javno progovori, jer je SK BiH 14. februara iste godine. “Služba državne bezbjednosti
u pismu tvrdio da je to pitanje pokretao od 1948. godine, s na- raspolaže podacima o organizovanom i veoma drskom neprija-
mjerom da se ono raspravi i da se dođe do jedinstvenih stavova teljskom djelovanju grupe u Tuzli. Jezgro grupe sačinjavaju Teufik
o događajima u ustanku 1941. i 1942. godine. (...) Selimović-Buđoni, Pašaga Mandžić-Murat i Salih Burek.” Pored
Krivica za počinjene greške nikada nije bila određena. Mandžić navedene trojice, u grupi su još Halid Čokić, Ahmed Delibego-
to, eto, čini i njegova kritika je upućena Svetozaru Vukmanoviću vić, Vahid Delibegović-Roki, Avdo Nalbanda, Fadil Čokić i Nesiha
Tempu i Rodoljubu Čolakoviću jer su oni upute partijskog sa- Hodžić. Grupu čine “razni nezadovoljnici, IB-ovci, rankovićevci,
vjetovanja u Stolicama, gdje se određivala narav ustanka, sami nacionalisti, razvlaštene tehnokrate...” “Antisamoupravna i neprija-
provodili i tumačili na svoju ruku. (...) Oni su s četnicima radili teljska pozicija svih nabrojanih u grupi ničim se ne može dovesti u
na formiranju zajedničkog štaba, za čijeg su načelnika postavi- sumnju. ” Stavovi grupe su antikomunistički i iz nje “izbija dogmat-
li Sergeja Mihajlovića. Njihova namjera da se stvori jedinstvena sko-birokratsko, prostaljinističko gledanje na društvo”, omalova-
ustanička masa, koju tad čine partizani i četnici, prema Mandži- žava se ekonomsko stanje u zemlji, napadaju najugledniji kadrovi,
ću, bila je neizvodiva, jer su zaboravili “da je specijalno u istočnoj razvija se retrospektivni nacionalizam. Grupa razvija muslimanski
Bosni drugačija situacija nego u Srbiji”. O nacionalnom sastavu nacionalizam o mnogim pitanjima, pa tako tvrde “da su jedinice
ustaničke mase Mandžić misli sasvim drugačije. U Srbiji je ona narodnooslobodilačke vojske, iz šovinističkih pobuda, popalile mu-
bila jednonacionalna, tj. srpska, a u Bosni su je činili Bošnjaci i slimanska sela Tupkovići, Koraj i Cersko”. Iz svega se vidi “da se
Srbi. Srbijansko iskustvo je bilo neprenosivo na istočnobosanski radi o veoma drskom neprijatelju koji pokušava da se organizuje
prostor. Obrazovanje zajedničkog ustaničkog štaba partizana i u napadu na Ustavom utvrđeni poredak”, pridikovao je Andrić. (...)
četnika, prema Mandžiću, bilo je pogrešno, a posebno njegovo Potom je uslijedilo isključenje Pašage Mandžića iz Saveza komu-
određivanje za napad mjesta naseljenih Bošnjacima. Tu je čet- nista. U ime Gradskog komiteta SK Sarajevo, odluku mu je sa-
nička sastavnica zajedničkog štaba bila preovlađujuća, trebalo općio Nenad Guzina. U odluci je rečeno da je Gradski komitet
je izazvati bratoubilački rat, poubijati Bošnjake, što su četnici i na osnovi razmatranja Mandžićevog antisocijalističkog djelovanja
učinili. Četnici su bili stvarni gospodari štaba i njegovo sjedište donio takvu odluku. Pašaga optužbe nije prihvatio, posebno onu
je bilo “u brlogu četničkom”. (...) da je napadao politiku SK i samog Tita.
Mandžićeva ocjena je da su četnici razvrgli suradnju s komunisti-
ma jer im to više nije odgovaralo, a ne da su komunisti prevazišli (Preneseno iz knjige Šaćira Filandre Bošnjačka politika
svoje slabosti i razotkrili zločinačku četničku politiku, te ih usljed u XX. stoljeću, Sejtarija, Sarajevo, 1998)

STAV 11/5/2017 27